Moríbus praefectum múlierum hunc factum velim.
Me: Nunc quóquo venias, plús plaustrorum in aédibus
Videás, quam ruri, quándo ad villam véneris.

Sed hoc étiam pulcrum est, praé quam ubi sumtús petunt;
Stat fúllo, phrygio, aúrifex, lanárius,

Ciniflónes, patagiárii, indusiárii,
Flammeárii, violárii, cerinárii,
Aut mánulearii, aút murobrechárii;
Propólae linteónes, calceolárii,
Sedentárii sutóres, diabathrárii,
Soleárii astant, ástant molochinárii;
Petúnt fullones, sárcinatorés petunt;
Strophiárii astant, ástant semizonárii.
Iam hosce ábsolutos cénseas: cedúnt, petunt
Trecénti; circumstánt phylacistae in átriis,
Textóres, limbulárii, arculárii.

Ducúntur; datur aes. Iam hósce absolutos cénseas;
Quom incédunt infectóres crocotulárii,

Aut áliqua mala crux sémper est, quae aliquíd petat.
Eu. Compellarem ego illum, ní metuam, ne désinat
Memoráre mores múlierum; nunc síc sinam.
Me. Ubi núgivendis rés soluta est ómnibus
Pro illís crocotis, stróphiis, sumto uxório:
Ibi ád postremum cédit miles, aés petit.
Itúr, putatur rátio cum argentário;
Impránsus miles ádstat, aes censét dari.
Ubi disputata est rátio cum argentário,
Etiám plus ipsus débet argentário.
Spes prorogatur míliti in aliúm diem.

Hae súnt atque aliae múltae in magnis dótibus
Incómmoditates súmtusque intolerabiles.

Nam quae índotata est, éa in potestate ést viri;
Dotátae mactant ét malo et damnó viros.

Plaut., Aul., III. v. 24-62.

5. Casting Lots for a Wife.

Chalinus and Olympio, rival suitors; Stalino and his wife Cleostrata act as umpires.

St. Eúge! Cave! Coniícite sortis núnc ïam ambo huc. Eccere.

Uxor, aequa. Ol. Nóli uxori crédere. St. Habe animúm bonum.

Ol. Crédo hercle, hodie dévotabit sórtis, si attigerít.

Tace.

Ol. Táceo.

St.

Deos quaeso-Ch. Ut quidem tu hodié canem

et furcám feras.

Ol. Mihi út sortitio evéniat. Ch. Ut quidem, hércle, pedibus péndeas.

Ol. At, tu ut oculos émungare ex cápite per nasúm tuos.
Ch. Quid times? parátum oportet ésse iam laqueúm tibi.
Ol. Périisti! St. Animum advórtite ambo. Ol. Táceo. St.
Nunc tu, Cleóstrata,

Ne á me memores málitiose de hác re factum, aut súspices:
Tibi permitto; túte sorti. Ol. Pérdis me! Ch. Lucrúm facit.
St. Hoc age, sis, Olympio! Ol. Si hic lítteratus mé sinat.
St. Quod bonum atque fórtunatum míhi sit-Ol. Ita vero;
ét mihi.

Ch. Nón! Ol. Imo hercle! Ch. Imó mihi hercle! St. Hic víncet; tu vivés miser.

Praécide os tu ílli hodie! Age! écquid fit? Cl. Ne obiexís manum!

Ol. Cómpressan' palma, án porrecta, fério? St. Age, ut vis. Ol. Hém tibi!

Cl. Quíd tibi istunc táctio est? Ol. Quia Iúpiter iussít meus. Cl. Fèri malam tu illi rúrsum. Ol. Perii, púgnis caedor,

Júpiter!

St. Quid tibi tactio húnc fuvit? Ch. Quia iússit haec Iunó

mea.

St. Pátiundum est, siquidém me vivo mea úxor imperium éxhibet.

Cl. Tam húic loqui licére oportet, quam ísti. Ol. Cur omén mihi

Vituperat? S. Maló, Chaline, tíbi cavendum cénseo.

Ch. Témperi, postquam óppugnatum est ós! St. Age, uxor,

núnc ïam

Sórti. Vos advórtite animum. Praebe tu.

néscio.

Ol. Ubi sim,

Périi, cor tineósum, opinor, hábeo: iamdudum salit;

Dé labore péctus tundit. Cl. Téneo sortem. St. Effer foras! Ch. Iámne mortuú's? Ol. Ostende! Mea ést. Ch. Mala

crux ea ést quidem.

Cl. Víctus es, Chalíne ! St. Tum nos démum vivere, Olympio,

Gaúdeo. Ol. Pietáte factum est mea átque maiorúm meum. St. Intro abi, uxor, átque adorna núptias.

Plaut., Cas., II. vi. 34–43, 49–67.

6. The Way about Town.

Séd dum hic egreditúr foras, Commonstrabo, quo ín quemque hominem fácile inveniatís

loco,

Né nimio opere súmat operam, sí quem conventúm velit,
Vél vitiosum vél sine vitio, vél probum vel ímprobum.
Quí periurum cónvenire volt hóminem, mitto in cómitium;
Quí mendacem et glóriosum, ápud Cloacinaé sacrum.
Dítis damnosós maritos súb Basilica quaérito.
Sýmbolarum cóllatores ápud forum piscárium.
In foro infimó boni homines átque dites ámbulant.
In medio proptér Canalem, ibi ostentatorés meri.
Cónfidentes garrulique et málevoli suprá Lacum,
Qui álteri de níhilo audacter dícunt contuméliam,
Et, qui ipsi sat habént quod ipsis vére possit dícier.
Súb Veteribus, íbi sunt, qui dant quíque accipiunt fénori.
Póne aedem Castóris, ibi sunt, súbito quibus credás male.
In Tusco vico, íbi sunt homines, qui ípsi sese vénditant.
In Velabro vél pistorem, vél lanium, vel harúspicem,
Vél qui ipsi vorsánt, vel, qui alii súbvorsentur, praébeant.
Plaut., Curc., IV. i. 5–23.

7. Menaechmus mistaken for his Brother.

Me. Aduléscens, quaeso, quíd tibi mecum ést rei,
Qui míhi male dicas, hómini ignoto, ínsciens?

An tíbi malam rem vís pro maledictís dari

Postea? Pe. Eam quidem edepol té dedisse intéllego.

Me. Respónde, adulescens, quaeso, quid nomén tibi est ?

Pe. Etiám derides, quási non nomen nóveris?

Me. Non édepol ego te, quód sciam, unquam ante húnc diem Vidí neque novi; vérum certo, quísquis es,

Aequóm si facias, míhi odiosus né sies.

Pe. Non mé novisti? Me. Nón negem, si nóverim.

Pe. Menaéchme, vigila! Me. Vígilo hercle equidem, quód

sciam.

Pe. Tuúm parasitum nón novisti? Me. Nón tibi
Sanum est, adulescens, sínciput, ut intéllego.

Pe. Respónde: subripuístin' uxorí tuae
Pallam ístanc hodie, eámque dedisti Erótio?

Me. Neque hércle ego uxorem hábeo, neque ego Erótio
Dedí, nec pallam súrpui. Pe. Satin' sánus es?
Occísa est haec res! Nón ego te indutúm foras
Exíre vidi pálla? Me. Vae capití tuo !
Tun' méd indutum fuísse pallam praédicas?

Pe. Ego hércle vero. Me. Nón tu abis, quo dígnus es,
Aut té piari iúbes, homo insaníssume!

Pe. Numquam édepol me quisquam éxorabit, quín tuae
Uxóri rem omnem iám, uti sit gesta, éloquar.
Omnés in te istaec récident contuméliae.

Faxo haud inultum prándium coméderis.

Plaut., Men., III. ii. 29–55.

8. A Butler who yields to Temptation.

Palaestrio, chef de maison; Lucrio, under-butler.

Pa. Eho, an dormit Sceledrus íntus? Lu. Non nasó quidem: Nam eo mágnum clamat. Tétigit calicem clánculum : Demísit nardini ámphoram cellárius.

Pa. Eho, tú sceleste, qui ílli suppromús's, eho!

Pa. Negas?

Lu. Quid vís? Pa. Qui lubitum est ílli condormíscere ?
Lu. Oculís, opinor. Pa. Nón te istuc rogitó, scelus.
Procéde huc: períistí iam, nisi verúm scio.
Promsísti tu illi vínum? Lu. Non promsí.
Lu. Nego hércle vero: nam ille me vetuit dícere.
Neque équidem heminas ócto expromsi in úrceum,
Neque ille hic calidum exbibit in prándium.

Pa. Neque tú bibisti? Lu. Dí me perdant, sí bibi,

Si bíbere potui. Pa. Quí iam? Lu. Quia enim obsórbui : Nam nímis calebat, ámburebat gútturem.

Pa. Alii ébrii sunt, álii poscam pótitant!

Bonó suppromo et prómo cellam creditam!

Lu. Tu hercle ídem faceres, sí tibi esset crédita

Quoniam aémulari nón licet, nunc ínvides.

Pa. Eho an únquam promsit ántehac? respondé, scelus!
Atque, út tu scire póssis, edicó tibi:

Si fálsa dixis, Lúcrio, excruciábere?

Lu. Ita véro ? ut tu ipse mé dixisse délices,

Posteá sagina ego éiciar cellária;

Ut tíbi, si promtes, álium suppromúm pares.

Pa. Non édepol faciam: age, éloquere audactér mihi.

Lu. Nunquam édepol vidi prómere; verum hóc erat:
Mihi ímperabat; égo promebam póstea.

Pa. Hui, illic crebro cápite sistebánt cadi!

Lu. Non hércle tam istic válide casabánt cadi,
Sed in célla erat paullúm nimis loculi lúbrici :
Ibi erát bilibris aquális, hic proptér cados;
Ea saépe decies cómplebatur dé die.
Eam plénam atque inánem fieri máxumam
Vidi; úbi hama bacchabátur, casabánt cadi.
Pa. Abi, abi íntro iam. Vos ín cella vinária

Bacchanal facitis: iam hércle ego herum adducam á foro. Plaut., Mil. Gl., III. ii. 8-44.

9. A Braggart Captain and his Parasite.

Ar. Quid in Cappadocia, úbi tu quingentós simul,
Ni hebés machaera fóret, uno ictu occíderes?
Py. At péditatus relíquiae erant, si víverent.
Ar. Quid tíbi ego dicam, quód omnes mortalés sciunt,
Pyrgópolinicem te únum in terra vivere

Virtúte et forma et fáctis invictíssumis?
Amánt te omnes mulieres, neque hercle iniúria,
Qui sís tam pulcer; út vel illae, quae here pállio
Me réprehenderunt. Py. Quíd here dixerúnt tibi?
Ar. Rogitábant: Hiccine Achilles est, inquít, tibi?
Imo éius frater, ínquam. Innuit áltera :
Ergó mecastor púlcer est, inquít mihi,

Et líberalis. Víde, caesaries quám decet.

Nae illaé sunt fortunátae, quae cum istó cubant!

Py. Itane aíbat tandem? Ar. Quaé me ambae obsecráverint,
Ut te hodie quasi pompam íllac praeterdúcerem.

Py. Nimia ést miseria, púlcrum esse hominém nimis.
Ar. Moléstae sunt mihi: órant, ambiunt, óbsecrant,

Vidére ut liceat; ád sese arcessí iubent:

Ut tuó non liceat óperam dare negotio.

Plaut., Mil. Gl., I. i. 52–71.

10. A Braggart Captain (another Portrait).

Ly. Sed, quaéso, ubinam illic restitit milés modo,
Qui hanc míhi donavit, quem égo vocavi ad prándium ?
Sed éccum incedit. An. Ita, ut occepi dícere,