σώματος τυπτομένου παρὰ τοῦ ὑπηρέτου ὡς αὐτὸς πάσχων ἔλεγε, Τί με δέρεις; καὶ ἄψαυστος ὢν 3 τῇ φύσει, ὅμως ἔλεγε, Τὸν νῶτόν μου ἔδωκα εἰς μάστιγας, 4 καὶ τὸ πρόςωπόν μου οὐκ ἀπέστρεψα ὁ ἀπὸ ἐμπτυσμάτων. Α γὰρ τὸ ἀνθρώπινον ἔπασχε ὁ τοῦ λόγου, ταῦτα συνὼν αὐτῷ ὁ λόγος εἰς ἑαυτὸν ἀνέφερεν, ἵνα 7 ἡμεῖς τῆς τοῦ λόγου θεότητος δυνηθῶμεν μετασχεῖν. Καὶ ἦν παράδοξον ὅτι αὐτὸς ἦν ὁ πάσχων καὶ μὴ πάσχων, πάσχων μὲν, ὅτι τὸ ἴδιον αὐτοῦ ἔπασχε σώ μα, καὶ ἐν αὐτῷ τῷ πάσχοντι ἦν, μὴ πάσχων δὲ, ὅτι τῇ φύσει θεὸς ὢν ὁ λόγος ἀπαθής ἐστι. Καὶ αὐτὸς μὲν 8 ὁ ἀσώματος ἦν ἐν τῷ παθητῷ σώματι, τὸ δὲ σῶμα 9 ἔσχεν ἐν ἑαυτῷ τὸν ἀπαθῆ λόγον, ἀφανίζοντα 10 τὰς ἀσθενείας αὐτοῦ τοῦ σώματος. Ἐποίει δὲ τοῦτο, καὶ 11 ἐγίνετο οὕτως, ἵνα τὰ ἡμῶν αὐτὸς δεχόμενος καὶ προςενεγκὼν εἰς θυσίαν ἐξαφανίσῃ, καὶ λοιπὸν τοῖς ἑαυτοῦ περιβαλὼν ἡμᾶς ποιήσῃ pag. 1003. τὸν ἀπόστολον εἰπεῖν, Δεῖ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, καὶ τὸ θνητὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθανασίαν.

Κεφ. 9.

Οὐ θέσει δὲ ταῦτα ἐγίνετο, μὴ γένοιτο, ὥς τινες πάλιν ὑπέλαβον, ἀλλὰ 1 ὄντος ἀνθρώπου ἀληθείᾳ γενομένου τοῦ σωτῆρος ὅλου τοῦ ἀνθρώπου σωτηρία 2 ἐγένετο. Εἰ γὰρ θέσει ἦν 3 ἐν τῷ σώματι ὁ λόγος κατ ̓ ἐκείνους, τὸ δὲ θέσει λεγόμενον φαντασία ἐστὶν, εὑρίσκεται δοκήσει καὶ ἡ σωτηρία καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν ἀνθρώπων λεγομένη, κατὰ τὸν ἀσεβέστατον Μανιχαῖον. ̓Αλλὰ μὴν οὐ φαντασίᾳ ἡ σωτηρία 4 γέγονεν ἡμῶν, οὐδὲ σώματος μόνου, ἀλλ ̓ ὅλου τοῦ ἀνθρώπου ψυχῆς καὶ σώματος ἀληθῶς 5 ἐν αὐτῷ ἡ σωτηρία γέγονεν. ̓Ανθρώπινον ἄρα φύσει τὸ ἐκ Μαρίας κατὰ τὰς θείας γραφὰς, καὶ ἀληθινὸν 6 σῶμα τοῦ σωτῆρος. ̓Αληθινὸν δὲ ἦν, ἐπειδὴ ταὐτὸν 7 ἦν τῷ ἡμετέρῳ. Αδελφὴ γὰρ ἡμῶν ἡ Μαρία, ἐπεὶ καὶ πάντες ἐκ τοῦ ̓Αδάμ ἐσμεν. Καὶ τοῦτο οὐκ ἄν τις ἀμφιβάλοι, μνησθεὶς ὧν ἔγραψεν ὁ Λουκᾶς. Μετὰ γὰρ τὸ ἀναστῆναι ἐκ τῶν νεκρῶν, δοκούντων τινῶν μὴ ἐν τῷ ἐκ Μαρίας σώματι βλέπειν τὸν κύριον, ἀλλ' ἀντὶ τούτου πνεῦμα θεωρεῖν, ἔλεγεν, Ἴδετε τὰς χεῖράς μου, καὶ τοὺς πόδας μου, καὶ τοὺς τύπους τῶν ἥλων, ὅτι ἐγώ εἰμι αὐτός, ψηλαφήσατε 8 καὶ ἴδετε ὅτι πνεῦμα σάρκα καὶ ὀστέα οὐκ ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα· καὶ τοῦτο εἰπὼν 9 ὑπέδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας. Ἐξ ὧν 10. αὐτοῦ τοῦ σώματος τὰς ἀσθ. Β. 11. ἐγένετο Β.

τα,

3. ὁ λόγος τῇ Β.

4. τὰς δὲ σταγονάς μου εἰς ῥαπίσμα

καὶ τὸ πρ. Β.

5. ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτ. Β.

6. σῶμα τοῦ λόγου Β.

7. ἡμεῖς abest a B.

8. ὁ ἀσώματος cod. Ien.

reliqui libri.

9. εἶχεν Β.

ἀσώματος

1. ὄντως ἀληθείᾳ ἀνθρ. γεν. Β. Scribendum puto ὄντως άνθ. ἀλ. γεν.

2. ἐγίνετο Β.

3. ἐν praepositio abest a codd. mss. et ed. princ.

18, 23.

transtulit. Quamobrem cum hoc a satellite vapularet, quasi ipse pateretur, Quid me, inquit, caedis? cumque tangi natura non pos- Ioann. set, nihilominus dixit, Dorsum meum dedi in flagella, et faciem meam non averti a sputis. Quae enim humana verbi natura patieba- Esai 50, 6. tur, haec ipsummet verbum in sese transferre voluit, ut nos divinitatis verbi participes esse possemus. Qua in re singulare illud accidit, idem ut patiens esset, et nihil patiens, patiens quidem, quod proprium eius pateretur corpus, et in patiente ipso resideret, nibil patiens vero, quod cum verbum natura deus sit, ab omni patiendi conditione sit immune. Quocirca verbum quidem ipsum in patibili corpore incorporeum fuit, corpus autem impatibile verbum habuit in sese, quod sui corporis imbecillitates extingueret. Atque hoc eo consilio faciebat, itaque se habere voluerat, ut nostra suscipiens, et in sacrificium offerens funditus deleret, ac demum suis nos quodammodo vestiens occasionem apostolo daret ista scribendi : Oportet corruptibile hoc induere incorruptionem, et mortale hoc induere immortalitatem.

Quae omnia non ficte ac simulate gesta sunt; minime quidem Cap. IX. ut nonnulli perperam arbitrantur: sed cum salvator verum se fecisset hominem, totius est hominis salus consecuta. Nam si simulatione sola verbum, ut illi sentiunt, esset in corpore, quod autem simulatione esse sola dicitur imaginarium est, consequens esset ut et salus hominum ac resurrectio imagine sola et adumbratione fieri diceretur, quae est impii Manichaei sententia. Atqui non sola specie comparata nobis salus est, aut soli tributa corpori, sed toti videlicet homini, animae, inquam, corpori salus est reipsa conciliata. Itaque corpus illud salvatoris, quod, ut sacrae literae testantur, e Maria desumptum est, humanum ac verum extitit. Verum, inquam, propterea quod idem omnino cum nostro fuit. Maria quippe soror nostra fuit, cum ab Adamo originem omnes acceperimus. Neque vero dubitandum ea de re putabit, siquis ea meminerit quae sunt a Luca scripta. Cum enim post illius resurrectionem nonnulli suspicarentur non in eodem illo corpore quod expressum e Maria fuerat dominum sese contueri, sed eius loco spiritum offerri, sic eos allocutus est: Videte manus et pedes meos, et Luc. 24, 39. vestigia clavorum, quoniam ego sum ipse, palpate et videte, quoniam

spiritus carnem et ossa non habet, dictis ostendit illis manus et pedes.

4. γέγονεν abest a B.

5. ἡ σωτ. γεγ. ἐν αὐτῷ τῷ λόγω Β.
6. ἦν τὸ σῶμα τοῦ κυρίου Β.
7. Y T (TO cod. len.) codd. mss.

sicut me videtis habere: quibus
Ex quo illi redarguuntur qui do-

v ¿v tự ed. princ. Praepositionem certe
cancellis notavit Petavius.
8. με, καὶ Β.
9. ἐπέδειξεν Β.

Κεφ. ί.

καὶ ἐλέγχεσθαι πάλιν δύνανται οἱ τολμήσαντες εἰπεῖν εἰς σάρκα καὶ ὀστέα ἠλλοιῶσθαι τὸν κύριον. Οὐ γὰρ εἶπε, Καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε σάρκα καὶ ὀστέα ὄντα, ἀλλ ̓ Ἔχοντα, ἵνα μὴ αὐτὸς ὁ λόγος εἰς ταῦτα τραπεὶς νομισθῇ, ἀλλ ̓ αὐτὸς 10 ἔχων ταῦτα καὶ πρὸ τοῦ θανάτου καὶ μετὰ τὴν ἀνάστασιν εἶναι πιστευθῇ.

Τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων τὴν ἀπόδειξιν, περιττὸν ἔτι τῶν ἄλ λων ἄπτεσθαι καὶ γυμνάζειν τι περὶ αὐτῶν· τοῦ ' γὰρ σώματος, ἐν ᾧ ἦν ὁ λόγος, μὴ ὄντος ὁμοουσίου τῆς θεότητος, ἀλλ ̓ ἐκ Μαρίας ἀληθῶς τεχθέντος, καὶ αὐτοῦ δὲ τοῦ λόγου μὴ τραπέντος εἰς ὀστέα καὶ σάρκα, ἀλλ ̓ ἐν σαρκὶ γενομένου. Τὸ γὰρ παρὰ τῷ Ἰωάννῃ λεγόμενον, Ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο, ταύτην ἔχει τὴν διάνοιαν, καθὼς καὶ ἐκ τοῦ ὁμοίου τοῦτο δυνατὸν εὑρεῖν. Γέγραπται γὰρ 2 ἐν τῷ Παύλῳ, Χριpag. 1004. στὸς ὑπὲρ ἡμῶν γέγονε κατάρα. Καὶ ὥςπερ οὐκ αὐτὸς κατάρα γέγο νεν, ἀλλ' ὅτι τὴν ὑπὲρ ἡμῶν ἀνεδέξατο κατάραν, εἴρηται κατάρα γεγονέναι, οὕτω καὶ σὰρξ 3 ἐγένετο, οὐ τραπεὶς εἰς σάρκα, ἀλλ ̓ ὅτι 4 σάρκα ὑπὲρ ἡμῶν ἀνέλαβε, καὶ γέγονεν ἄνθρωπος. Καὶ γὰρ ὁ τὸ εἰπεῖν, Ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο, ἴσον ἐστὶ πάλιν εἰπεῖν ὁ ὅτι ἄνθρωπος γέγονε, κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν τῷ Ἰωὴλ, Εκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα· 7 οὐ τῶν ἀλόγων ἦν ἡ ἐπαγγελία, ἀλλ ̓ εἰς ἀνθρώπους ἐστὶν, ὧν ἕνεκα καὶ ἄνθρωπος γέγονεν ὁ κύριος. Τούτου δὲ τοῦ ῥητοῦ ταύτην ἔχοντος τὴν 8 διάνοιαν, εἰκότως καταγνώσονται ἑαυτῶν 9 πάντως οἱ νομίσαντες εἶναι πρὸ τῆς Μαρίας τὴν ἐξ αὐτῆς σάρκα, καὶ πρὸ ταύτης 10 ἐσχηκέναι ψυχὴν ἀνθρωπίνην τὸν λόγον, καὶ ἐν αὐτῇ πρὸ τῆς ἐπιδημίας ἀεὶ γεγενῆσθαι. Παύσονται δὲ καὶ οἱ εἰπόντες μὴ εἶναι δεκτικὴν θανάτου τὴν σάρκα, ἀλλὰ τῆς ἀθανάτου φύσεως εἶναι ταύτην. Εἰ γὰρ μὴ ἀπέθανε, πῶς ὁ Παῦλος παρεδίδου Κορινθίοις, ὃ καὶ παρέλαβεν, ὅτι Χριστὸς ἀπέθανεν ὑπὲρ τῶν ἁμαρ τιῶν ἡμῶν, κατὰ τὰς γραφάς; Πῶς δὲ 11 καὶ ὅλως ἀνέστη, εἰ μὴ 12 προαπέθανεν; Ἐρυθριῶσι δὲ μεγάλως οἱ ὅλως ἐνθυμηθέντες δύ νασθαι ἀντὶ τῆς τριάδος 13 γίνεσθαι τετράδα, εἰ λέγοιτο ἐκ Μαρίας εἶναι τὸ σῶμα. Ομοούσιον 14 μὲν γὰρ ἐὰν 15 εἴπωμεν τὸ σῶμα τῷ λόγῳ, μένει ἡ τριὰς τριὰς, 16 οὐδενὸς ξένου ἐπειςφερομένου εἰς αὐτὴν τοῦ λόγου. Ἐὰν δὲ ἄνθρωπον εἴπωμεν τὸ ἐκ Μαρίας σῶμα, ἀνάγκῃ, ξένου ὄντος κατ ̓ οὐσίαν τοῦ σώματος, καὶ ὄντος ἐν αὐτῷ τοῦ λόγου, τετρὰς ἀντὶ τριάδος γίνεται, διὰ τὴν τοῦ σώματος προςθήκην.

minum in carnem et ossa mutatum esse affirmare non dubitant. Neque enim dixit, Quemadmodum me carnem et ossa videtis esse, sed habere, ne fortasse verbum ipsum in istiusmodi conversum esse putaretur, sed ut ea duntaxat et ante mortem et post resurrectionem habuisse credatur.

His ad eum modum comprobatis de aliis dicere supervacaneum Cap. X. est, aut agitare disputando. Nam cum corpus in quo verbum inerat divinitati consubstantiale minime fuerit, sed ex Maria virgine revera natum, cumque verbum ipsum non in ossa carnemque mutatum sit: sed in carne resederit. Quod enim a Ioanne scriptum est, Verbum caro factum est, hunc habet sensum, ut ex simili lo- Ioann. 1, 14. quendi ratione colligi potest. Est enim a Paulo scriptum, Christus Gal. 3, 15. pro nobis factus est maledictum. Ut igitur maledictum ille proprie non fuit, sed ideo fuisse dicitur, quod illud nostra caussa susceperit, sic et caro factum est, non quod in carnem commutatum fuerit, sed quod carnem pro nobis assumpserit, et homo factus sit. Etenim hoc ipsum, Verbum caro factum est, eandem vim habet ac si diceretur, Homo factum est. Cuiusmodi est illud a loële dictum: Effundam de spiritu meo super omnem carnem. Quae quidem denun- Ioel 2, 28. tiatio ac promissio non ad pecudes, sed ad homines pertinet, quorum gratia dominus est homo factus. Quae cum ita sint, eaque sit verborum illorum sententia, vel seipsos iure condemnabunt ii qui Maria priorem esse carnem illam existimant, quae de Maria sumpta sit, et ante illam humana praeditum anima fuisse verbum, eamque antequam huc adveniret habuisse. Sed et illi nugari desinent qui carnem mortis esse capacem negant, et ad immortalis naturae sortem conditionemque transcribunt. Nam si mortuus non est, quomodo Paulus tradere hoc Corinthiis potuit, quod se accepisse dicebat? Quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris, secundum 1.Cor. 15, 3. scripturas. Resurgere vero qui potuit nisi mortuus antea fuisset? Maximo vero pudore perfunduntur ii qui quaternionem pro trinitate constitui persuasum habent, si corpus e Maria natum esse dicatur. Nam si consubstantiale verbo corpus arbitremur, trinitas nihilominus trinitas permanet, cum peregrinum nullum verbum in illam invehatur. At si corpus illud idem ex Maria natum hominem esse dicamus, necesse est, cum corpus natura peregrinum alienumque sit, ut in ipso verbum insideat, quaternionem pro trinitate consurgere, corpore videlicet adiecto.

9. πάντες Β.

10. τινὰ ἐσχηκέναι Β.

11. ὅλως καὶ Β.

12. καὶ ἀπέθανεν. Ἐρυθριάσουσι Β.

13. γενέσθαι Β.

14. uèv abest. a B.

15. εἴπωμεν, φασί, τὸ Β.

16. οὐδὲν ξένον B., quod verum puto.

Κεφ. ια'.

Ταῦτα οὕτως λέγοντες οὐ νοοῦσιν ὅπως ἑαυτοῖς περιπίπτουσι. Καὶ γὰρ κἂν μὴ ἐκ Μαρίας λέγωσι τὸ σῶμα, ἀλλὰ ὁμοούσιον αὐτὸ τῷ λόγῳ, οὐδὲν ἧττον, ὅπερ ' ὑπεκρίνοντο, μὴ ἄρα 2 ώς φρονοῦντες νομισθῶσι, τοῦτο κατὰ τὴν αὐτῶν 3 ἄνοιαν δειχθήσονται λέγοντες τετράδα. Ὡς γὰρ 4υἱὸς ὢν κατ' αὐτοὺς ὁμοούσιος τῷ πατρὶ οὐκ ἔστιν αὐτὸς πατὴρ, ἀλλὰ υἱὸς πρὸς πατέρα λέγεται ὁμοούσιος, οὕτως τὸ ὁμοούσιον σῶμα τοῦ λόγου οὐκ ἔστιν αὐτὸς ὁ λόγος, ἀλλ ̓ ἕτερον πρὸς τὸν λόγον. Ἑτέρου δὲ 5 ὄντος, 6 ἔσται κατ ̓ αὐτοὺς ἡ αὐτῶν τριὰς τετράς. Οὐ γὰρ ἡ ἀληθινὴ καὶ ὄντως τελεία καὶ ἀδιαίρετος τριὰς δέχεpag. 1005. ται προςθήκην, ἀλλ ̓ ἢ παρὰ τούτων ἐπινενοημένη. Καὶ πῶς ἔτι Χριστιανοὶ 7 ἕτερον παρὰ τὸν ὄντα θεὸν ἐπινοοῦντες; πάλιν γὰρ καὶ ἐν 8 ἑτέρῳ αὐτῶν σοφίσματι 9 τὴν ἀφροσύνην ἔξεστιν ὁρᾶν. Εἰ 10 δὲ διὰ τὸ εἶναι καὶ λέγεσθαι ἐν ταῖς γραφαῖς ἐκ Μαρίας εἶναι καὶ ἀνθρώπι νον τὸ σῶμα τοῦ σωτῆρος νομίζουσιν ἀντὶ τριάδος τετράδα λέγεσθαι, ὡς προςθήκης 11 λεγομένης τὸ σῶμα, πολὺ πλανῶνται, τὸ ποίημα συνεξισοῦντες τῷ ποιητῇ, καὶ ὑπονοοῦντες δύνασθαι τὴν θεότητα προςθήκην λαμβάνειν· καὶ ἠγνόησαν ὅτι οὐ διὰ προςθήκην θεότητος γέγονε σὰρξ ὁ λόγος, ἀλλ ̓ ἵνα ἡ σὰρξ ἀναστῇ, οὐδ ̓ ἵνα βελτιωθῇ ὁ λόγος προῆλθεν ἐκ Μαρίας, ἀλλ ̓ ἵνα τὸ 12 ἀνθρώπινον γένος λυτρώσηται. Πῶς οὖν 13 οἷόν τε τὸ διὰ τοῦ λόγου λυτρωθὲν σῶμα καὶ ζωοποιηθὲν προςθήκην εἰς θεότητα 14 τῷ ζωοποιήσαντι λόγῳ ποιεῖν; Μᾶλλον γὰρ αὐτῷ 15 ἀνθρωπίνῳ προςθήκη μεγάλη γέγονεν ἐκ τῆς τοῦ λόγου πρὸς αὐτὸ κοινωνίας τε καὶ ἑνώσεως. 16 ̓Απὸ θνητοῦ γέγονεν ἀθάνατον, καὶ ψυχικὸν ὂν γέγονε πνευματικὸν, καὶ ἐκ γῆς γενόμενον τὰς οὐρανίους διέβη πύλας. Ἡ μέντοι τριὰς, καὶ λαβόντος ἐκ Μαρίας σῶμα τοῦ λόγου, τριάς ἐστιν, οὐ δεχομένη προςθήκην, οὐδὲ ἀφαίρε σιν, ἀλλὰ ἀεὶ τελεία ἐστὶ, καὶ ἐν τριάδι μία θεότης γινώσκεται, καὶ οὕτως ἐν τῇ ἐκκλησία κηρύττεται, εἷς θεὸς ὁ τοῦ λόγου πατήρ.

Κεφ. ιβ'.

Ἐκ ' δὲ τούτου σιωπήσουσι λοιπὸν καὶ οἵ ποτε εἰπόντες τὸν ἐκ Μαρίας προελθόντα μὴ εἶναι αὐτὸν τὸν Χριστὸν καὶ κύριον καὶ θεόν.

CAP. XI.

1. ὑποκρίνονται Β.

2. ώςπερ φρ. νομισθῶσι, τοῦτο Β. Pe-
tav. distinxil ὡς φρ. ν. τοῦτο, κατὰ.
3. ἔννοιαν Β.

4. ὁ υἱὸς κατὰ τοὺς πατέρας ὁμ. ὢν
τῷ Β. Recte.

5. ὄντως codd. mss. uterque et ed. princ. At Cornarius iam vertit Cum autem aliud sit, erit secundum ipsos cett.

6. κατ ̓ αὐτοὺς ἔσται Β.

7. οἱ ἕτερον Β.

8. τῷ ἑτέρῳ Β.