LIBRI PRIMI ARGUMENTUM. - CAP. I; Gallia tempore Cæsaris. II, III; Motus Helvetiorum, auctore Orgetorige. - IV; Hujus mors præmatura. — V- IX; Iter Helvetiorum per Provinciam tentatum, sed, via munitionibus Cæsaris interclusa, per Sequanos susceptum. - X; Consilia Cæsaris, ut hoc quoque itinere eos prohibeat. XI; Gallorum querela de injuriis Helvetiorum. - XII; Clades Tigurinorum ad Ararim. XIII; Legati Helvetiorum ad Cæsarem. Postulata. Minæ. — XIV; Responsum Cæsaris. Indignatio Helvetiorum, petitis obsidibus. — XV; Galli equites ab Helvetiis pulsi. Iter utriusque exercitus. XVI-XVIII; Querela Cæsaris adversus Æduorum principes. Lisci excusatio. Perfidia Dumnorigis Ædui.-XIX, XX; Huic venia data, deprecante fratre.XXI, XXII; Opportuna occasio Helvetios opprimendi, errore P. Considi. omissa. - XXIII-XXIV; Clades Helvetiorum. Fuga. - XXVII, XXVIII; Deditio. Poena profugorum. Reditus Helvetiorum et sociorum in fines suos. Boiorum collocatio in Æduis XXIX; Numerus Helvetiorum ante et post bellum. XXX-XXXII; Commune Gallorum concilium. Querelæ de Ariovisto, Germanorum rege. - XXXIII, XXXIV; Colloquium a Cæsare petitum, denegatum a rege. - XXXV, XXXVI; Postulata Cæsaris per legatos. Responsum Ariovisti. XXXVII, XXXVIII; Iter Cæsaris ad Ariovistum. Occupata Vesontio. XXXIX-XLVIII; Ingens trepidatio in castris Romanorum. Oratio Cæsaris ad milites. Iter. XLII-XLVI; Colloquium Cæsaris et Ariovisti, impetu Germanorum diremptum. - XLVII; Galli, petito novo colloquio, ad Ariovistum missi. In vincula conjecti. XLVIII; Prælium cum summis copiis ab Ariovisto evitatum. Equestre certamen. XLIV-L; Duo castra ab Romanis facta. Minorum oppugnatio. Causa detrectati ab Ariovisto prælii cum omnibus copiis LI-LIII; Prælium. Ariovisti clades et fuga. Galli legati a Cæsare recuperati. — LIV; Hiberna Cæsaris. Iter ad conventus habendos in citeriore Gallia. DE BELLO GALLICO COMMENTARII. LIBER PRIMUS. GALLIA est omnis' divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgæ, aliam Aquitani, tertiam, qui ipsorum lin Antea quam ad interpretandos JULII CESARIS Commentarios accedamus, qui sint commentarii, quisque fuerit apud veteres eorum usus, quæque forma, primo tenendum loco est, et intelligendum. De iis autem ita breviter et eleganter disseruit doctissimus idemque eruditissimus vir Oberlin Argentoratensis, in sua editione Lipsiana, anni 1805. Constat, Commentarios dici eas narrationes, quæ, neglecto adventicio cultu, de rebus ipsis tenuiter exponunt, ut, qui majus et ornatius opus scribere velit, habeat unde petat. (Cic. de orat. II, 12. et de clar. orat. 75.) Itaque Hirtius in epistola, libro octavo de bello Gallico præmissa, Cæsaris, inquit, commentarii editi sunt, ne scientia tantarum rerum scriptoribus deesset. cf. Cic. ad Div. V, 12, extr. Græci autem hujusmodi commentarios ὑπομνήματα, ὑπομνηματισμούς et ἀπομνημονεύματα dixerunt (ut Strabo lib. iv. p. 177, ὁ Καῖσαρ ἐν τοῖς ὑπομνήμασι), quoniam hoc genere narrandi uni memoriæ rerum ges tarum consulitur (Mémoires). Potuisse hos Cómmentarios dici pnμερίδας, et revera nomine hoc a Plutarcho (in vita Cæsaris c. 22) insignitos esse, indubitatum est: utrum vero Cæsar nullam, præter commentarios, historiam suarum rerum scripserit, an et commentarios hos, et ephemerides, ab his commentariis diversas, consignaverit, dubitatur. Posteriorem sententiam defendit Rualdus, ad illum Plut. locum (p. 858 ed. Reisk.), quia passim ex ephemeridibus Cæsaris loci a veteribus recitantur, qui in commentariis ejus, hodienum superstitibus, non occurrunt. Quod argumentum ut est perspicuum, ita multi sententiam Rualdi sequuntur. Fabricius vero in Bibl. Lat. I, 10, 2, his ita occurrit, ut in Cæsaris libris de bello Gallico lacunas esse statuat. » CAP. I. 1. Gallia est omnis. Non omnis tamen : nam de Allobrogibus non fit mentio, neque de Gallia Narbonensi, quæ pars erat Provinciæ Romanæ, ante Cæsaris adventum. Vide indicem geograph. de Provincia 3 gua Celta, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua", institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belga, propterea quod a cultu atque humanitate Provinciæ longissime absunt, minimeque ad eos mercatores sæpe commeant, atque ea, quæ ad effeminandos animos pertinent, important: proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt: qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute præcedunt, quod fere quotidianis præliis cum Germanis contendunt, quum aut suis finibus eos prohibent, aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Eorum una pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano; continetur Garumna flumine, Oceano ', finibus Belgarum; attingit 5 Romana; quod et agendum, quoties tibi occurrent populi, urbes, montes, lacus, fluvii, etc. quos deinceps ordo et series narrationis in medium afferent. 2. Hi omnes lingua. Nonnulli hodie veterem Gallorum linguam, Celticam proprie dictam, et a Teutonica veteri omnino diversam, nec ita penitus interiisse putant, ut contra, eam cæteris omnibus priorem, et ipsarum matrem autument. Hujus autem vestigia reperisse se profitentur in dialecto vulgo dicta basbreton. Cujus rei multa passim reperientur exempla, quæ in hujusce operis curriculo indicabimus. Bene autem Cæsar dixit, hi omnes lingua, moribus, etc. differunt. Nam verisimile est, Aquitanos videlicet, lingua et moribus propius accessisse ad Hispanos, quorum confines essent; et Belgas, plerumque Germanis immixtos, haud parum ab his discrepasse; Celtas vero, qui interiorem partem regionis tenerent, 6 3. Fortissimi sunt Belge. Ad hanc porro sententiam Cæsaris accedit Tacit. 1. rv histor. c. 76 Quod roboris sit, Belgas, secum...........stare. 4. Proximique. Ita codd. et vett. edd. Male Scaliger conjunctionem delet. Ita quoque codices Regiæ Bib. Parisinæ, no 5763, 64, 65, et alii. 5. Helvetii. Et hi Galli erant; quippe citra Rhenum habitantes. OBERL. Nunc vero Gallis accensebantur, nunc Germanis, qui hanc regionem vicissim invadere conabantur. 6. Pars eorum. Id est, Gallorum generatim dictorum, scil. Belgarum, Celtarum, Aquitanorum; pars quam peculiariter Galli tenebant. 7. Oceano, finibus Belgarum. Ita codd. legunt. Alii, Oceanum finibus, 8 etiam ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum; vergit ad septemtriones. Belgæ ab extremis Galliæ finibus oriuntur; pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni; spectant in septemtriones et orientem solem 9. Aquitania a Garumna flumine ad Pyrenæos montes et eam partem Oceani, quæ est 10 ad Hispaniam, pertinet; spectat inter occasum solis et septemtriones. 2 II. Apud Helvetios longe nobilissimus et ditissimus fuit Orgetorix'. Is M. Messala et M. Pisone coss. regni cupiditate inductus, conjurationem nobilitatis fecit et ci vel in finibus Belgarum attingit. Recte lectio vulgata. 8. Belga ab extremis Galliæ fi nibus, etc. h. e. Belgarum regio incipit ab extremis Galliæ finibus, respectu Italiæ scilicet. caput galeatum, cum epigraphe Cotos postica vero, equum currentem, cum inscript. ORCITIRIX: unde alii, præsertim Bouteroue (Recherches curieuses des Monnaies de France, p. 51) non dubitant, quin 9. Orientem solem. Alii solem omit- ei, cujus h. 1. fit mentio, nummus tunt. Nostri codd. habent. 10. Quæ est ad Hispaniam, pertinet. Verbum est omittitur in nonnullis codd. et in vulgatis editionibus. Sed postulare sensus videtur: ita quoque interpres græcus, quem sæpe sæpius testem adhibebimus, legit et intellexit. H S Ακυϊτανία διήκει μὲν ἀπὸ τοῦ Γαρούμνα, μέχρις ἐπὶ τὰ Πυῤῥηναῖα ὅρη, καὶ τὰ τοῦ Ατλαντικού Ωκεανοῦ εἰς Ιβηρίαν τείνοντα· ἀφορᾷ δὲ τὰ με ταξὺ ἄρκτων τὲ καὶ Ἀνατολῶν. Hoc est: Aquitania pertinet ( pervadit ) quidem a Garumna, ad Pyrenæos montes, et ad Oceani tendentia in Iberiam ad eam partem Oceani quæ est, vel tendit ad Hispaniam) spectat vero inter occidentem et septemtriones. Codices nostri 5763-65, 5056 : Quæ est ad Hisp. pertinet. Codex vero regius, 5763, quæ ad Hispaniam pertinet. CAP. II. 1. Orgetorix. Oberlin nummum argenteum ex Bouteroue refert, cujus pars antica præbet iste sit tribuendus; et Coios nomen esse pagi censent. Bochat vero (Mém. sur la Suisse ancienne, T. I, p. 584.) vult Coios, latine scriptum pro Caius, nomen esse viri; Orcitirix contra appellativum, denotasse principem pagi. Sed haud satis certum est hunc nummum ad Cæsaris Orgetorigem posse referri. Scriberetur tamen rectius hoc nomen ORCITIRIX, ut nummus habet. 2. Messala et Pisone Coss. Scil. anno ab urbe condita DCXCIII. Hoc autem loco, magna in nomine Pisonis varietas inest ap. codd. ut fit plerumque de nominibus propriis. Alii Publium, alii Lucium, alii Marcum vocant: sed, ut recte observat Oudendorp. ex fastis Pighii ad ann. DCXCIII, intelligendus est M. Pupius Piso Calpurnianus, qui fuit consul eo anno et Cæsar certissime scripsit Pupio (non Publio) Marco Pisone, pro M. Pupio Pisone. Ansam corruptioni præbuit quod gentile nomen proprio sit præpositum. |