22 23 66 ων οἱ θεσπέσιοι μαθηταί· ἔφασκον γὰρ “ νῦν οὖν τί πειράζετε τὸν Θεόν, ἐπιθεῖναι ζυγὸν ἐπὶ τὸν τράχηλον τῶν μαθητῶν, ὃν σε οὔτε οἱ πατέρες ἡμῶν, οὔτε ἡμεῖς ἰσχύσαμεν βαστάσαι;” ὅτε τοίνυν Ἕλληνες μὲν ἦσαν ὑφ ̓ ἁμαρτίαν ὡς ἠγνοηκότες τὸν δημιουργὸν, Ἰουδαῖοι δὲ ὡς τῆς τοῦ νόμου παραβάσεως ἔνοχοι, 5 ἐδέησεν ἀναγκαίως τοῖς οὖσιν ἐπὶ τῆς γῆς Β τοῦ δικαιοῦντος Χριστοῦ· δεδικαιώμεθα γὰρ οὐκ ἐξ ἔργων τῶν ἐν δικαιοσύνῃ, ὧν ἐποιήσαμεν ἡμεῖς, ἀλλὰ κατὰ τὸ πολὺ αὐτοῦ ἔλεος· αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ κατὰ πάλαι λέγων διὰ φωνῆς προφητῶν, “ ἐγώ εἰμι ὁ ἐξαλεί φων τὰς ἀνομίας σου, καὶ οὐ μὴ μνησθήσομαι.” διάττει γε το μὴν ἡ δικαιοῦσα χάρις εἰς πάντας ἐν ἴσῳ, Ἰουδαίους τέ φημι καὶ Ἕλληνας, “ ὅτι καὶ πάντες ἥμαρτον καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης “ τοῦ Θεοῦ,” δόξα Θεοῦ δὲ νοοῖτ ̓ ἂν εἰκότως τὸ μήτε εἰδέναι μήτε μὴ πεφυκέναι πλημμελεῖν. κατόπιν δὲ πάντως τῶν τῆς θεότητος αὐχημάτων, πᾶσα ἡ γενητὴ κτίσις, παρώλισθον γὰρ καὶ τῶν Ἀγγέλων τινὲς, πλὴν εὐδόκησεν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ τῷ δικαιοῦντι δωρεὰν τῇ αὐτοῦ χάριτι. τέθενται γὰρ ἱλαστήριον διὰ πίστεως ἐν τῷ αὐτοῦ αἵματι. ἐπειδὴ γὰρ πεποίηται τῆς ἁπάντων ζωῆς ἀντάλλαγμα τὸ ἴδιον αἷμα, σέσωκε τὴν ὑπ ̓ οὐρανὸν, ἵλεών τε καὶ εὐμενῆ κατέστη-20 σεν ἡμῖν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς Πατέρα καὶ Θεόν. 66 66 Οὐ γάρ ἐστι διαστολή. πάντες γὰρ ἥμαρτον. 15 ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Δίκαιον δὲ παραθέσθαι τοὺς μετὰ αἵματος γενι μένους κατὰ τὸν νόμον ἱλασμοὺς, ἵν' εὑρεθῇ ἐκ τῶν παρατιθεμένων, καὶ ὧν ἐστι σύμβολα τὰ γεγραμμένα. γέγραπται τοίνυν μετὰ 25 τὴν τοῦ ἀρχιερέως θυσίαν ἐν τῷ Λευιτικῷ, “ ἐὰν δὲ πᾶσα συνα γωγὴ ἀγνοήσῃ, καὶ λάθῃ ῥῆμα ἐξ ὀφθαλμῶν τῆς συναγωγής, σε καὶ ποιήσωσι μίαν ἁπασῶν τῶν ἐντολῶν Κυρίου. " ἢ ἡ ἁμαρτία, ἥμαρτον ἐν αὐτῇ καὶ προσάξει ἡ συναγωγὴ μόσχον ἐκ βοῶν περὶ τῆς ἁμαρτίας.” εἶτα μετ ̓ ὀλίγα· “ε καὶ εἰσοίσει ὁ ἱερεὺς, ὁ 30 χριστὸς ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ μόσχου εἰς τὴν σκηνὴν τοῦ μαρτ τυρίου.” Καὶ πάλιν μετ' ὀλίγα— “ καὶ ποιήσει;” φησι, “ τὸν μόσχον ὃν τρόπον ἐποίησε τὸν μόσχον τῆς ἁμαρτίας· οὕτως 66 66 66 66 8 οὐ Cod. h Leg. καὶ γνωσθῇ αὐτοῖς ἡ ἁμ. ἣν ἥμαρτον. Lev. iv. 14. 25 27 66 ποιηθήσεται αὐτῷ· καὶ ἐξιλάσεται περὶ αὐτῶν ὁ ἱερεὺς, καὶ ἀφεθήσεται αὐτοῖς.” ΙΩΑΝΝΟΥ. ΣΕΤΗΡΙΑΝΟῦ. Οὐδαμοῦ δέ φησιν, ὅτι πάντες ησέ βησαν, ἀλλ' ἥμαρτον τὸ τῆς ἁμαρτίας κοινόν· οὐ τὸ τῆς ἀσεβείας · οὐδὲ ὑστερούμενος ἔχοντι τὸ ὑστεροῦν, ζητεῖ τὸ λεῖπον· εἶχον οἱ ς Ἰουδαῖοι τὸν νόμον. ὑστερεῖ δὲ αὐτοῖς ἡ τῆς χάριτος τελείωσις. Εἰς ἔνδειξιν τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ. προστι- 10 ΣΕΤΗΡΙΑΝΟΥ. ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ. Ηνέσχετο γὰρ ὁ Θεὸς, ἵνα δείξη τὴν ἑαυτοῦ δικαιοσύνην. εἰ γὰρ ὑπεξεληλύθει, πάντως ἂν ἀνεῖλεν. εἰ δὲ ἀνήρει, οὐκ ἦν ὁ σωζόμενος. ἐπειδὴ δὲ ἠνέσχετο καὶ θεμένων τῶν ἁμαρτημάτων, ἔδειξεν ὅτι βουλόμενος οὐ καταλλάξαι νόμον τῶν ἁμαρτημάτων, ἀλλὰ καὶ δικαιῶσαι, τὸ πρότερον ἠνέσχετο. συγχωρήσας τοίνυν ἁμαρτάνειν, ἀθρόαν τὴν ἄφεσιν ἐχαρί σατο. δίκαιον δὲ τὸν Θεὸν λέγομεν ἤτοι ἀνταποδιδόντα, ἢ τὴν δικαιοσύνην χαριζόμενον. ὃ οὖν ἐγὼ δικαιοῦμαι, Θεοῦ δικαιοσύνη, 15 ἐπειδὴ οὐκ ἐξ ἐμῶν ἔργων, ἀλλ ̓ ἐκ τῆς τοῦ δικαιοῦντος χάριτος. οἷον συντόμως δείξας τὰ δῶρα τῆς χάριτος, ἀνατρέχει τον περὶ τοῦ νόμου λόγον καὶ δείκνυσιν αὐτόν. 66 Ποῦ οὖν ἡ καύχησις ; ἐξεκλείσθη. ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Ἐπειδὴ πᾶσα ἡ ἐξ ἔργων ἀπεκλείσθη πᾶσιν 20 ἀνθρώποις καύχησις, διὰ τοῦτο “ πᾶς ὁ ὕψων ἑαυτὸν ταπεινωθήσε σε ται” κἂν ἀληθεύων λέγει τὸ “ ὁ Θεὸς ὁ εὐχαριστῶν σοι, ὅτι οὐκ εἰμὶ ὡς οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων,” καὶ τὰ ἑξῆς. διὰ νόμου δὲ πίστεως ἐκκλείεται πᾶσα καύχησις, ὁποῖα ἦν ἡ Παύλου λέγοντος σε κ ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι ἐπ ̓ οὐδεμίᾳ τῶν ἀρετῶν, ἢ ἐν 25 μόνῳ τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.” 66 Πάντως ἐρεῖτέ μοι, τίς ἐπεισελθὼν νόμος τοῦτον ἐξέβαλεν ; ἐπειδὴ νόμῳ πέφυκεν ὁ κρατῶν λύεσθαι νόμος. πρὸς οὓς, φησιν, οὐ νόμος ' ἔργων ἐπεισελθὼν τὸν πρότερον ἔλυσε. κάλλιστα γὰρ εἶχεν ἐκεῖνος, κατά γε τοῦτο. νόμος δὲ πίστεως ἐπεισεληλυθὼς, 30 περιττὸν εἰκότως τοῦτον ἀπέφηνεν, νικώσης τὴν ἀπὸ τοῦ νόμου τῶν ἔργων. ἐπειδὴ ταῦτα ἡμῶν ἀπὸ τῆς θείας ὑπάρχει χάριτος, ἃ σὺν πολλῷ τῷ πόνῳ προσγίνεσθαι ἀπὸ τῶν προτέρων οὐκ ἠδυνήθην. i Hæc non cohærent. κ ἐμὸς Cod. 0 1 έργων Cod. 28 31 σθαι πρὸς τὸν ἔδειξε δὲ διὰ νόμου πίστεως * ΚΥΡΙΛΛΟΥ. Τίς γὰρ ὅλως, ἢ ἐπί τισι καυχήσεται, πάντων ἠχρειωμένων καὶ ἐκκεκλεικότων τῆς εὐθείας ὁδοῦ, καὶ οὐδενὸς ὄντος παντελῶς τοῦ ποιοῦντος χρηστότητα; οὐκοῦν “ ἐξεκλείσθη,” 5 φησὶν, ἡ καύχησις. τουτέστιν ἐκβέβληται, καὶ ἀνήρηται τόπον. τὴν πάρεσιν τῶν προγεγονότων ἁμαρτημάτων πεπλουτήκαμεν ἐλέῳ καὶ χάριτι, δικαιούμενοι δωρεὰν ἐν Χριστῷ. Λογιζόμεθα οὖν πίστει δικαιοῦσθαι ἄνθρωπον. ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Τὸ δὲ σε λογιζόμεθα” οὐκ ἐπὶ ἀμφιβολίας λέγει, το ἀλλ' ἀντὶ τοῦ λογισμῷ τῷ προσήκοντι ἡγοῦμαι τῆς κατὰ πίστιν δικαιώσεως ἀνεὺ ἔργων νόμου πάντα ἄνθρωπον βουληθέντα μετέ χειν. σημειωτέον δὲ ὡς οὐχ ἁπλῶς εἶπε “ χωρὶς ἔργων νόμου,” ὡσανεὶ καὶ ἐργαζοίμεθα ἀρετῆς ἐπιμελούμενοι, οὐκ ἀνάγκη νόμου τοῦτο ποιούντων, ἀλλ ̓ ὑφ ̓ ἑτέρου πρὸς τοῦτο ἀγομένων. 15 ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Ὅτι δὲ ἀρκεῖ εἰς δικαιοσύνην ὁ τῆς πίστεως νό μας καθόλου μηδὲν ἐργασαμένοις ἡμῖν, ἔχομεν δεῖξαι τὸν συσταυρωθέντα λῃστὴν τῷ Ἰησοῦ, καὶ τὴν ἐν τῷ κατὰ Λουκᾶν ἁμαρτωλὸν γυναῖκα τὴν κομίσασαν ἀλάβαστρον μύρου, καὶ στάσαν παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ, καὶ διαπραξαμένην ἅπερ ἀναγέγραπται 20 πεποιηκέναι. ἐξ οὐδενὸς γὰρ ἔργου, ἀλλ ̓ ἐκ τῆς πίστεως ἀφέονται ταύτης αἱ ἁμαρτίαι, καὶ ἤκουσε τὸ “ ἡ πίστις σου σέσωκέ σε. πορεύου εἰς εἰρήνην.” ὅτι δὲ μετὰ τὴν ἐπίγνωσιν ἀδικία γενι μένη, ἀθετεῖ τὴν χάριν τοῦ δικαιώσαντος, σαφῶς αὐτὸς ἐν τοῖς ἑξῆς παραστήσει. ἐγὼ δὲ οἶμαι, φησὶν, ὅτι καὶ τὰ πρὸ τῆς 25 πίστεως ἔργα, κἂν δικῇ εἶναι δεξιά, ὡς μὴ ἐποικοδομηθέντα καλῷ 1 θεμελίῳ τῇ πίστει, οὐ δικαιοῖ τὸν ποιήσαντα αὐτά. 66 Ἢ Ἰουδαίων Θεὸς μόνον καὶ οὐκ ἐθνῶν; νόμον οὖν καταργοῦμεν διὰ τῆς πίστεως ; 66 ΚΥΡΙΛΛΟΥ. Ἔφη τῷ θεσπεσίῳ Μωσῇ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, “ προ- 30 σε φήτην αὐτοῖς ἀναστήσω ἐκ τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ· καὶ λαλήσει 66 σε αὐτοῖς καθότι ἂν ἐντείλωμαι αὐτῷ, καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ὃς 66 αν μὴ ἀκούσῃ τῶν λόγων, ὅσα ἂν λαλήσῃ ὁ προφήτης ἐπὶ τῷ 1 θεμέλια. Cod. · ὀνόματί μου, ἐγὼ ἐκδικήσω ἐξ αὐτοῦ.” πῶς οὖν οὐχ ἱστῶμεν νόμον διὰ τῆς πίστεως τὸν παρ ̓ αὐτοῦ προσιέμενον λόγον· καὶ προφήτης ὠνόμασται διὰ τὸ ἀνθρώπινον ὁ Ἐμμανουὴλ, ὁ ὡς ἐν τάξει Μωσέως μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. καὶ πάλιν ὁ μὲν νόμος ἦν ἐν σκιαῖς, πλὴν ὠδίνων ὁρᾶθαι τῆς ἀληθείας τὴν μόρφω- 5 σιν. οὐκ ἀναιρεῖ δὲ τοὺς τύπους ἡ ἀλήθεια, καθίστησι δὲ ἐμφανεστέρους. 66 66 ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Τίνι διαφέρει ἡ ἐκ πίστεως δικαιουμένη περιο τομή, τῆς δικαιουμένης διὰ τῆς πίστεως ἀκροβυστίας; οὐ γὰρ νομιστέον ὡς ἔτυχε Παῦλον ταῖς προθέσεσι διαφόρως κεχρῆσθαι. το οἷον καὶ ἐν τῇ πρὸς Κορινθίους, “ ἡ γυνὴ,” φησὶν, “ ἐκ τοῦ ἀνδρὸς, σε ὁ δὲ ἀνὴρ διὰ τῆς γυναικός.” δοκεῖ δέ μοι οἰκειότερον εἶναι τὸ ἔκ τινος τῷ ἐξ οὗ, ἤ περ τὸ διά τινος τῷ δι' οὗ. ἡ μὲν γὰρ γυνὴ πρώτως ἐξ ἀνδρός ἐστιν· οὐδέποτε δι ̓ ἀνδρός. οὐδὲ γὰρ ἐξ ἄλλού ποτε γυνή, ἵνα γένηται δι ̓ ἀνδρός. καὶ μάλιστα ἐπὰν ἀκούῃ 15 τούτων κατὰ τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔαν, διὰ τὸ “ τοῦτο νῦν ὀστοῦν σε ἐκ τῶν ὀστῶν μου, καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου.” ὁ δὲ ἀνὴρ οὐδέποτε ἐκ τῆς γυναικὸς, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς πρώτως ἐξ ἀνδρὸς ὢν, μετὰ τοῦτο γίνεται διὰ γυναικός· ἀλλὰ τοῦτο οὐκέτι ἁρμόζει ἐπὶ τοῦ Ἀδὰμ, ἀλλ ̓ ἐπὶ παντὸς ἀνδρὸς μετ ̓ ἐκεῖνον. ἐπεὶ τοίνυν εὐ-20 γενέστερον περιτομὴ ἀκροβυστίας ὑπάρχον, τὸ δὲ ὑποδεέστερον ἡ ἀκροβυστία ὁδεύει διὰ τῆς πίστεως, ἵνα δικαιωθῇ οὐκ ἐλθοῦσα διὰ τῆς πίστεως. πιστεύσας γάρ τις ἔρχεται εἰς τὴν περιτομὴν, καὶ μάλιστα ἣν φησὶν ὁ Ἀποστολος “ τὴν ἐν κρυπτῷ,” ὥστε βέλο τιον νοεῖται τὸ ἐξ ἀνδρὸς, καθὸ ἐξ ἀνδρὸς τὸ διὰ γυναικός. ὅτι ἐπὶ 25 παντὸς μὲν ἀνθρώπου χώραν ἔχει τοῦτο, ἐπεὶ πρὸ τοῦ διὰ γυναικὸς, γέγονεν ἐξ ἀνδρός. ἐπὶ δὲ τοῦ Σωτῆρος μὴ γενομένου ἐξ ἀνδρὸς, οὐκ ἔχει τὸ γεγόνεται αὐτὸν διὰ γυναικός· διόπερ ἐκεῖ, ἐπεὶ τὸ γεγενημένον ἐκ τῆς σαρκὸς, σάρξ ἐστιν, ἡ σὰρξ αὐτοῦ μὴ γενι μένη ἐξ ἀνδρὸς, γέγονεν ἐκ γυναικὸς, καὶ οὐ διὰ γυναικός. 66 66 ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Ἐπὶ τῶν Ἰουδαίων τὸ “ ἐκ πίστεως” τέθεικεν ὡς ἂν ἐχόντων μὲν καὶ ἑτέρας ἀφορμὰς πρὸς δικαίωσιν, οὐ δυναμένων δὲ αὐτῆς μετέχειν πλὴν ἐκ τῆς πίστεως. ἐπὶ δὲ τῶν Ἑλλήνων σε διὰ αν ου 66 30 66 66 ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Ζητοῦμεν διατί μὴ εἶπεν ἐκ πίστεως δικαιού μενον ἡ περιτομή ἐστιν. καὶ οὐκ ἀμφιβάλλομέν φησιν, εἰ μὴ καταργεῖται ἐκ πίστεως δικαιουμένης, καταργεῖται ὁ νόμος. ἀλλὰ ó νῦν νόμον ἐλάβομεν τὸν Μωσέως, διὰ τῆς πίστεως οὐ καταργού μενον. ἡ γὰρ πίστις ἵστησι καὶ τὸν νόμον ἐκ Θεοῦ ὄντα προδη-5 λον δὲ ὥσπέρ τι τῆς ὀρθῆς πίστεως φαμέν. εἰ δέ τις ἀντιθήσει ἐκ τῆς δευτέρας πρὸς Κορινθίους Επιστολῆς τὸ “ εἰ δὲ ἡ διακονία “ τοῦ θανάτου ἐν γράμμασιν ἐντετυπωμένη λίθοις, ἐγενήθη ἐν • δόξῃ, ὥστε μὴ δύνασθαι ἀτενίσαι τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ εἰς τὸ πρόσωπον Μωϋσέως, διὰ τὴν δόξαν τοῦ προσώπου αὐτοῦ τὴν το καταργουμένην,” ἐροῦμεν ὅτι οὐ ταυτόν ἐστὶ, τὸ νόμος οὖν καταργεῖται, τὸν νόμον οὖν καταργοῦμεν. οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ἐνεργεῖ ὁ νόμος ὁ Παῦλος τὸ καταργεῖν τὸν νόμον. εἰ γὰρ καὶ καταργεῖται ὑπὸ τῆς ὑπερβαλλούσης δόξης τοῦ Χριστοῦ, σε Κύριος γάρ, φησι, “ τοῦ σαββάτου ἐστὶ,” καὶ οὐ δεδόξασται τὸ δεδοξασμένον ἐν τούτῳ 15 τῷ μέρει ὡς πρὸς σύγκρισιν τῆς ὑπερβαινούσης δόξης. μόνον γοῦν ὠνόμασε τὸ Χριστοῦ, τὸ δὲ μὴ μένον καταργούμενον, ἐπεὶ σε ὁ νόμος παιδαγωγός, ἕως ἂν ἔλθῃ τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου.” 2 Εἰ γὰρ ̔Αβραὰμ ἐξ ἔργων ἐδικαιώθη. 66 m 66 ལ ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Ἐπὶ τίνι ἐπίστευσεν Ἀβραὰμ τῷ Θεῷ, οὐ πανὺ, 20 σαφῶς διηγήσατα γραφή· ἔοικε δὲ ὁ Ἀπόστολος ἡ καθόλου αὐτὸν ἐκλαμβάνειν πεπιστευκέναι. καὶ γὰρ ἀληθῶς, εἰ μὲν τὸ καθόλου, πάντως καὶ τὸ κατὰ μέρος. εἰ δὲ ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις ἐπίστευσεν τῷ Θεῷ, οὐκ ἀκολούθει ὅτι καθόλου ἐπίστευσεν. ἔστι γὰρ μέτρα τοῦ πιστεύειν Θεῷ· διὸ σὲ Ἀβραὰμ μὲν ἐπίστευσε τῷ Θεῷ, καὶ 25 ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην.” οὐδὲν δὲ τοιοῦτον γέγραπται, ἡνίκα εἶδεν Ἰσραὴλ τὴν χεῖρα τὴν μεγάλην, ἃ ἐποίησε Κύριος 66 66 66 66 α “ τοῖς Αἰγυπτίοις, καὶ ἐφοβήθη ὁ λαὸς Κύριον, καὶ ἐπίστευσε τῷ Κυρίῳ, καὶ Μωσῇ τῷ θεράποντι αὐτοῦ” οὐ πρόσκειται δὲ ὡς ἐπὶ τοῦ Ἀβραὰμ τὸ “ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην.” 66 ΑΠΟΛΙΝΑΡΙΟΥ. Τύπῳ κατὰ τὸν Ἀβραὰμ ἐπιδείκνυσι τὴν πίσ στιν· οὐ τοῖς ἐν νόμῳ καὶ περιτομῇ διδομένην μόνοις, εἰς δικαίω ma In marg. γρ. ὑπερβαλλούσης, 30 |