Page images
PDF
EPUB

Hechonis (?) Leopoldus filius Ottonis, Joannes Aquilejensis Vice-Dominus Albis poldus (?) Dapifer.... (noch vielleicht ein Dutzend anderer Zeugen, deren grösstentheils völlig entstellt angegebene Namen nachzuschreiben ich mich aber nicht entschliessen kann).

Actum est hoc anno Incarnationis Domini Millesimo septuagesimo secundo (Unsinn!) quarto Idus Novembris, duodecima Indictione.

Ego Vdalricus Aquilejensis Patriarcha manu propria subscripsi, utpote in postmodum ratum et probabile maneat, hane cartam sigillo nostro jussimus insigniri. Dann wird noch folgende Nachricht über die Quelle, woraus obige Urkunde geschöpft worden ist, beigesetzt.

(L. S. Divi
Marci)

Ego Marcus Antonius Casella, Cancellarius, Praetor, Notarius et tunc ab Excellentiss. Senatu Veneto deput. Cancel. D. D. Prov. Deput. Conf. propria manu subscripsi. Testament. D. Com. Kacellini extraxi ex libro D existente in Secreto Utini nobis mandato et Sigil. D. M. adposui et subscripsi.

In Pontabia Veneta die 21. Octobris 1688.

Rubeis führt von der obigen Urkunde bloss den Eingang bis einschliesslich feliciter adimplevit an, deutet aber mit folgenden Worten: Hujusce rei typis editas Tabulas habes opera Jo. Francisci Madrisii in Appendice II. Operum S. Paulini Aquilejensis, auf die Quelle hin, wo die Urkunde abgedruckt zu finden sei.

258. Ughelli, Ital. sac. Tom. V, pag. 59. Verum ad finem saltem ann. 1119, Udalricum (Patriarcham) pervenisse colligitur ex monumento dedicationis Ecclesiae Mosacensis, quod ex originali desumptum nobis transmisit clarissimus vir patriarumque antiquitatum studiosissimus Abbas Joseph Binnius huius tenoris :

Anno Dominicae Incarnationis Mil. CXVIIII, Indict. XII. Epact. VII. Concurrentes II. V. Kal. Sept, dedicatum est hoc templum ab Episcopo Andrea Civitatis Novae, praecipiente et favente et combenedicente Venerabili Patriarcha Odalrico in honorem sanctae et individuae Trinitatis sanctaeque Crucis et omnium Patriarcharum, Prophetarum, Apostolorum, Martyrum, Confessorum, Virginum et omnium Sanctorum, nominatim autem sanctae Dei Genitricis Mariae sanctique Galli Confessoris et eorum, quorum reliquiae et nomina hic subscripta sunt, Joannis Baptistae, Chrysogoni M., Tatiani M., Germani M., Magni C., Othmari C., Ipso die dedicatum est altare S. Crucis ab eodem episcopo Andrea in honorem s. Crucis, Joannis Evangelistae, Blasii M, Cantii, Cantiani M. M. Secunda die i. e. IV. Kal. Sept. dedicata sunt ista duo altaria, dextrum in honorem sanctorum Apostolorum Andreae, Bartholomaei Matthaei et Omnium Sanctorum, sinistrum in honorem sanctarum Virginum Caeciliae, Margaretae, Columbae et omnium sanctarum Virginum.

259. Die Indiction, auch römische Zinszahl genannt, ist eine Zeitperiode von je 15 wiederkehrenden Jahren, und wird auf zweierlei Art gefunden, nämlich entweder dadurch, dass man zu dem gegebenen Jahre Christi die Jahre seit der Schöpfung bis zur Geburt Christi addirt, und die Summe durch 15 dividirt, oder, welches Verfahren kürzer ist, wenn man zu dem Jahre Christi 3 addirt, und die

Summe durch 15 dividirt. In dem einen wie in dem anderen Falle gibt der Rest, der nach geschehener Division übrig bleibt, die Indictionszahl. Z. B. es werde die Indiction des Jahres 1852 gesucht

[blocks in formation]

Die Indiction desselben wäre also 10.

Bleibt kein Rest, so wird die 15. Indiction gesetzt; z. B. das Jahr 1842 die 15. Indiction gehabt

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

es hätte demnach

um,

Die Indiction dient daher nicht bloss dazu, um die etwa auf diese Art in den alten Documenten ausgedrückten Daten zu verstehen, sondern vielfältig auch dazu, wenn die Jahrzahl fehlerhaft angegeben ist, auf das wahre Jahr zu kommen. Freilich muss man dabei auch noch andere Anhaltspuncte haben, denn die Indiction für sich allein genügt noch nicht, da je das 15. Jahr dieselbe Indiction hat. So haben die Jahre 1807, 1822, 1837, 1852, 1867, 1882, 1897 dieselbe, nämlich die 10. Indiction.

260. Siehe 253. Anmerkung.

261. Freih. von Hormayr. Sämmtliche Werke III. Th., S. 38.

262. Rubeis, Mon. Eccl. Aquilej., pag. 565.

263. Ebendaselbst.

264. Ebendaselbst, pag. 564.

265. Ebendaselbst, pag. 567.

266. P. Ambros Eichhorn. Beiträge zur älteren Geschichte und Topographie des Herzogthums Kärnten, I. Sammlung, Klagenfurt 1817, Seite 219.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego Wodalricus Dei gratia sanctae Aquilejensis ecclesiae Patriarcha cunctis fidelibus Christi tam futuris quam praesentibus sub christiano nomine viventibus spem salutis aeternae ad Dominum Deum Patrem habentibus notum facio, quod comes Cha celinus omne praedium suum cum omni familia sua pro suis suorumque parentum delictis Aquilejensi ecclesiae in proprietatem cum omni justitia sibi pertinenti tradiderit, eo videlicet tenore, ut fratribus, ubi sepultus jaceret, ibidem Deo servientibus et jugiter orationibus

pro eorum delictis Deum patrem exorantibus semper servire deberet. Qui postquam migravit ex hoc seculo, in episcopatu Salzburgensi proprio allodio suo Gòthelich sepultus fuit. Nos vero habito consilio venerabilium fratrum nostrorum Eberardi Polensis, Riwini Concordiensis, Hartwici Tergestini episcoporum in nostrum episcopatum per nostros legatos eum traducere et apud S. Mariae ecclesiam Jun in proprio allodio suo Dobrendorf sepelire fecimus ac deinde majorem ecclesiam ibidem aedificare jussimus atque ad dedicandam illam dilectum fratrum nostrum Riwinum Concordiensis ecclesiae praescriptum episcopum misimus. Villam Gohtelich et villam Dobrendorf cum omnibus ad eas pertinentibus cultis et incultis cum omni familia et quicquid Loken, Prilen, Gablern et in aliis villis praefatus comes possidebat et montes Chulm, Chrugel, Vnasta cum omni nemore quod est juxta praedictos montes, a monte, qui dicitur Junberch usque ad Zelach cum venationibus, piscationibus cum omni jure ipsorum cum decimis Gradz et decimis Jun et quatuor plebibus et servitiis earum, quarum una est Ras, duae Jun, ad sanctum Cantianum et sanctum Michaelem, una Gracd in dotem praefatae ecclesiae sanctae Mariae ad serviendum Canonicis bonam vitam ibidem ducentibus tradidimus, quatenus quicquid in hujus laborioso certamine seculi contra omnium bonorum remuneratorem deliquimus, his Deo reconciliari possemus. Nos ergo auctoritate Patris et Filii et Spiritus Sancti et s. Petri principis Apostolorum et nostra istam ordinationem confirmamus. Et quicunque hanc ordinationem infringere inbeneficiando vel quolibet alio modo praesumpserit, dantes et accipientes vinculo anathematis percutimus et perpetua maledictione Dathan et Abiron eos maledicimus.

Anno dominicae incarnationis millesimo centesimo sexta. Indictione quarta decima. Actum in villa Dobrendorf feliciter. Et ut hoc ratum et irrefragibile semper permaneat, impressione nostri sigilli firmari jussimus. Hujus rei testes sunt: Weriandus, Willchelmus, Walchoun filius suus, Rudolphus, Gundakerus, Engelbertus, Eppo, Reinoldus, Gundramus, Adelwerdus, Gumbertus, Ernst, Chollo, Vodalricus, Hawardus, Perngerus, Geroldus, Adelwardus, Ruodigerus filius suus, Richardus, Pezelinus, Luitoldus et alii quam plurimi.

267. Kleinmayern Juvavia diplom. Anhang S. 260.

268. Dass Patriarch Ulrich schon am 13. December 1121 und nicht am 3. April 1122, wie Andere sagen, gestorben sei, wird daraus wahrscheinlich, weil man den durch seinen Tod erledigten Stuhl urkundlich schon am 21. Mai 1122 wieder besetzt findet. „Quapropter nos Gerardus D. G. Patriarcha Aquileiensis . . . Actum est in eadem Ecclesia anno Dom. Incarn. MCXXII. Indict. XV. duodecimo Kal. Junii regnante Heinrico V. Augusto Imperatore feliciter." Rubeis, Mon. Eccl. Aquil., pag. 557 et seq.

269. Urkunden-Abschriften aus dem Stifte St. Lambrecht. In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis. Henricus Dei gratia Romanorum Imperatus Augustus: Divina favente clementia Henricus Carinthiorum dux ad communem omnium notitiam per scripturae seriem transmittere voluit: Qualiter de Abbatia Sancti Lamberti, quae sita est in Episcopatu Salzburgensi in Comitatu Friesach in loco et fundo qui dicitur Carinthia Deo annuente ordinavit. Praedictam Abbatiam Pater praefati Ducis Henrici pro remedio animae suae et suorum in solo proprietatis suae. quod jure haereditario possidebat, aedificare caepit, cujus pium propositum, quia

morte interveniente ab illo perfici non potuit, divina misericordia per laborem filii ejus, Henrici Ducis, consummari voluit. Ibi ergo ad usum fratrum ibidem Deo servientium prout potuit, eidem Ecclesiae in perpetuum habenda de suis quaedam contulit. Verum quia per peccatum evenire solet, ut loca a religiosis personis ad honorem Dei bene instituta, postquam in extraneas potestates devenerint, dilabi incipiant et decrescere, ipse sub tutela Romani Pontificis Petro Apostolorum principi praedictam Abbatiam cum omnibus pertinentiis praesente Henrico Romanorum Imperatore Augusto et Duce Welfone per manus Burchardi Marchionis absque omni contradictione tradidit eo videlicet pacto, ut singulis annis Romae Bisantium vel valens ipsum persolvat, quo soluto ab omni alia exactione immunis et libera permaneat. Defuncto autem Abbate Abbatem eligendi secundum Regulam suam firmissimam ipsi Fratres potestatem habeant nec ab ullo mortalium contra voluntatem suam aliquem ad hoc officium suscipiendi ullam omnino molestiam sustineant et ipsam Abbatiam ab Apostolico Electus suscipiat. Advocatiam in manu sua retinuit et si filios de uxore sua Deus ei dederit, si unus erit, illum habere instituit, si plures seniorem tenere decrevit et si filios non habuerit, in Abbatis arbitrio sit, quem sibi meliorem et commodiorem Advocatum eligere velit. Ad honorem Dei omnipotentis Dux Henricus pro anima sua et dilectae Conjugis suae seu omnium parentum suorum istam rem ita stabilire et permanere proposuit. Cujus boni quicunque cooperator et adjutor ac bonae voluntatis socius fuerit, Eleemosynae etiam particeps fiat. Qui vero constitutionem istam infringere, cassare, annullare temptaverit, inter illum et Deum sit, cujus sibi iram exacerbare et in caput suum provocare non extimuit. Ut autem haec omni tempore rata et inconvulsa permaneant, nomina eorum annotari placuit, qui rei gestae interfuerunt et testimonium perhibuerunt, quae sunt: Rapoto videlicet Palatinus Comes, Otto de Omeras, Otto de Schire, Perenhart, Gundakker, Ernest de Cregelingen, Herrant, Conrat filius Heinrici de Hovarstorff, Heinreich de Undestorff, Adalpreht Frisingensis, Amelrich, Walchoun, Mengelhalm nepos ejus Penno, Gerhoh, Willehalm, Liotold, Logel, Litpolt, Gundakar de S. Martino,Hartwich de Kaltenprunnen, Adelram, Liotolt et frater ejus Otto. Signum Domini Heinrici Imperatoris Invictissimi.

Humbertus Cancellarius vice Archiepiscopi Moguntini et Archicancellarii

recognovit.

Anno Dominicae Incarnationis Mo.LXXXXVI. Indictione IIII. Henrico Anno XLIII. Regnante, Imperante vero III° decimo, Veronae feliciter Actum est.

Die Originalurkunde scheint nicht mehr vorhanden zu sein, da ich sie im Archive des Stiftes St. Lambrecht, zu dessen Durchforschung ich durch die Gnade des Herrn Abtes volle Freiheit und Musse hatte, trotz alles Suchens nicht auffinden konnte. Das Stift besitzt jedoch eine Abschrift, nach welcher hier die Urkunde von mir mitgetheilt wird. Nur eine Veränderung erlaubte ich mir im Texte. In jener Abschrift heisst es nämlich: . . . sub tutela romani Principis Petro Apostolorum Principis... Ich änderte das erstere Principis in Pontificis ab, und glaube, dass alle Geschichtsforscher mit dieser Änderung einverstanden sein werden.

Auch das Archiv des Joanneums besitzt eine Abschrift dieser Urkunde, jedoch eine unkritische und unvollständige. Sie hat folgenden Eingang: In nomine . . . Heinricus quartus Romanorum Imperator Augustus divina favente clementia.

....

Heinricus Karinthiorum dux ..... und hört mit den Zeugen auf; hat demnach weder das Handzeichen des Kaisers und die Recognition des Kanzlers noch das Datum der Zeit und des Ortes der Ausstellung, entbehrt somit aller Kennzeichen einer kaiserlichen Urkunde. Ich hielt sie darum für apokryph, bis ich die St. Lambrechter Abschrift kennen lernte.

270. Original im Stifte mit unversehrtem Siegel. Omnibus Christi fidelibus tam praesentibus quam futuris innotescat, quod Karinthiae Dux Henricus pro animae suae remedio et dilectae conjugis suae Liutkardae et pro animabus patris et matris suae Marchwardi et Liutpirgae fratrumque suorum et aliorum fidelium defunctorum ad altare sancti Lamperti in silva ultra aquam Theodo siam ecclesiam sanctae Mariae in loco Grazluppa dicto sitam exceptis ministerialibus eorumque praediis et beneficiis cum omni jure, quod nunc habet et postea habitura erit, praesenti Harthmanno abbati cunctisque successoribus suis omni subjectione obediendum et in eadem valle Adalbertum cocum, Reginhalmum, Hamidei, Reginhalmum cum eorum beneficiis, si absque liberis socia sibi conjuge progenitis obierit, potestativa manu sine omni contradictione tradidit.

Praeterea mercatum Juden purch cum usu, qui muta dicitur, theloneo et praetereuntium merce. Eadem traditione ecclesiam Wizenchircha cum omni usu, quem nunc habet vel postmodum habebit et ecclesiam sancti Martini Linthe cum omnibus ad eam pertinentibus, nec non et eandem villam cum piscina, molendinis, piscatoribus pariterque stabulariam curtem quam Ozi possidet excepto Wolftrigilo ejusque beneficio et vallem Avelnice cum ecclesia ibidem constructa et ministerialibus hanc habitantibus Helimperto, Walbrunone, Chadalhoho cum filiis suis excepto Egilmundo, cum omni utilitate, silvis, venationibus, piscationibus, pascuis, pratis, cultis locis et incultis, salino et rudere quod Ariz dicitur, castoribus, et martonibus. Ecclesiam sanctae Mariae in Comitatu, qui dicitur Morztal et stabulariam curtem Schalchdorf et quicquid in eodem comitatu babuit, exceptis beneficiis Waldonis et Gundakari.

Parochiam sancti Georgii ad Agriach cum usu, quem modo habet, postmodumque tenebit. Tale praedium, quale habuit in loco, qui vocatur Pibertal, parochiam scilicet sancti Andreae et ecclesiam sanctae Margarethae cum omnibus pertinentiis suis exceptis ibi ministerialibus suis eorumque praediis et beneficiis. Saltum autem, qui vulgo Vorst dicitur, cum omni usu, quem habet, venationibus, melle, pellibus martonum et saltuaribus, qui Vorstere dicuntur et fluvium Cheinach cum omnibus, illo pertinentibus, piscationibus, castorum venationibus et villam Sedinge, in qua Dietmar habitat, sicut est possessa et curtem stabulariam Zederniza cum omni jure ad hanc pertingente et vineas ibidem ex toto superiores et inferiores.

Confirmata est autem haec traditio subscriptorum testimonio testium, qui sunt Odalscalch comes. Walt comes de Ruina. Chonrat, filius Odalscalchi comitis. Willihalm de Huninpurch. Starchant marchio de Soune et frater ejus Odalrich. Rotprecht de Dietrichistein Liupolt, Guntheri, Gerhoch de Trevesse, Poppo de Sedelsach, Waltchon de Lungaw, Pabo de Suplich, Leutold de Sconenperch, Otto de Pustris, Meginhart, Marchwart, Peringer, Odalrich, Adalbrecht et in audientia aliorum quam plurimorum clericorum ac laicorum.

Scripta est haec notitia anno incarnationis dominicae Millesimo C.III. Indictione X. VII. Idus Januarii.

« PreviousContinue »