Page images
PDF
EPUB

Itaque ne desperemus, sed sciamus, ecclesiam tamen mansuram 146 esse 1); item, ut sciamus, quamvis magna multitudo sit impiorum 2), tamen ecclesiam 3) exsistere, et Christum praestare illa, quae promisit ecclesiae, remittere peccata, exaudire, dare Spiritum Sanctum.4) Has consolationes proponit nobis articulus ille in Symbolo. 9. Et Catholicam ecclesiam dicit, ne intelligamus, ecclesiam esse politiam externam certarum gentium 5), sed magis homines sparsos per totum orbem 6), qui de evangelio consentiunt, et habent eundem Christum, eundem Spiritum Sanctum, et eadem sacramenta, sive habeant easdem traditiones humanas, sive dissimiles. 10. Et in Decretis inquit Glossa 7), ecclesiam large dictam complecti bonos et, malos; item, malos nomine tantum in ecclesia esse, non re, bonos vero re et nomine. Et in hanc sententiam multa leguntur apud Patres. Hieronymus enim ait8):,,Qui ergo peccator est aliqua sorde maculatus, de ecclesia Christi non potest appellari, nec Christo subiectus dici."

... 11. Quamquam igitur hypocritae et mali sint socii huius verae ecclesiae secundum externos ritus, tamen quum definitur ecclesia, necesse est eam definiri, quae est vivum corpus Christi, item, quae est nomine et re ecclesia.9) 12. Et multae sunt causae. Necesse est enim intelligi, quae res principaliter efficiat nos membra, et viva membra ecclesiae. Si ecclesiam tantum definiemus externam politiam esse bonorum et malorum, non intelligent homines, regnum Christi esse iustitiam cordis et donationem Spiritus Sancti 10), sed iudicabunt tantum externam observationem esse certorum cultuum ac rituum. 13. Item, quid intererit inter populum legis et ecclesiam, si ecclesia est

Not. 1) Germ. bis an das Ende der Welt auf Erden sein und bleiben werde. 2) Germ. obwol der gottlos Hauf mehr und grösser ist. 3) Germ. add. welche Christi Braut sey. 4) Germ. copiosius: täglich in Anfechtungen mit reichem, starkem Troste die Seinen erquicke und immer wieder aufrichte. 5) Germ. die Kirche sey wie ein ander äusserlich Policey, an dieses oder jenes Land, Königreich oder Stand gebunden, wie der Papst von Rom [ed. 1530. 8. et 1531. 4. von Rom der Papst] sagen will. 6) Germ. hin und wieder in der Welt, von Aufgang der Sonnen bis zum Niedergang. 7) Vid. glossam ad Decr. Grat. P. II. caus. 33. qu. 3. dist. 1. c. 70. 8) Hieronym. in Ephes. 5, 24. (Opp. ed. Vallars. t. VII. p. 655.) 9) Germ. die der Leib Christi heisst und Gemeinschaft hat nicht allein in äusserlichen Zeichen, sondern die Güter im Herzen hat, den heil. Geist und Glauben. 10) Germ. dass Christi Reich geistlich ist, wie es doch ist, darinne Christus inwendig die Herzen regieret, stärket, tröstet, den heil. Geist und mancherley geistliche Gaben austheilet.

[ocr errors]

externa politia? At sic discernit Paulus 1) ecclesiam a populo legis, quod ecclesia sit populus spiritualis, hoc est, non civilibus ritibus 2) distinctus a gentibus, sed verus populus Dei, renatus per Spiritum Sanctum. In populo legis praeter promissionem de Christo habebat et carnale semen3) promissiones rerum corporalium, regni etc. Et propter has dicebantur po- 147 pulus Dei etiam mali in his, quia hoe carnale semen Deus separaverat ab aliis gentibus per certas ordinationes externas et promissiones 4); et tamen mali illi non placebant Deo. 14. At evangelium 5) affert non umbram aeternam rerum, sed ipsas res aeternas 6), Spiritum Sanetum et iustitiam, qua coram Deo iusti sumus.7) Igitur illi tantum sunt populus iuxta evangelium, qui hanc promissionem Spiritus accipiunt, 15. Ad haec ecclesia est regnum Christi, distinctum contra regnum diaboli. Certum est autem, impios in potestate diaboli et membra regni diaboli esse, sicut docet Paulus Ephes. II. quum ait, diabolum efficacem esse in incredulis,8) Et Christus inquit ad Pharisaeos, quibus certe erat externa societas cum ecclesia, id est, cum sanctis in populo legis; praeerant enim, sacrificabant et docebant9): Vos ex patre diabolo estis.10) Itaque ecclesia, quae vere est regnum Christi, est proprie congregatio sanctorum. Nam impii reguntur a diabolo, et sunt captivi diaboli, non reguntur Spiritu Christi. 16. Sed quid verbis opus est in re manifesta? Si ecclesia, quae vere est regnum Christi, distin guitur a regno diaboli, necesse est impios, quum sint in regno diaboli, non esse ecclesiam; quamquam in hac vita, quia nondum revelatum est regnum Christi, sint admixti ecclesiae, et gerant officia in ecclesia. 17. Nec propterea impii sunt regnum Christi 11), quia revelatio nondum facta est. Semper enim hoc est regnum Christi, quod Spiritu suo vivificat 12), sive sit re

Not. 1) Vid. Rom. 2, 28 sq. Gal. 6, 15. 2) Germ. nicht allein in der Policey und bürgerlichem Wesen. 3) Germ. alle diejenigen, so von Natur Jüden und aus Abrahams Samen geborn waren. 4) Germ. durch dieselbigen leiblichen Verheissungen. 5) Germ. add. welchs in der Kirchen geprediget wird. 6) Vid. Col. 2, 17. Hebr. 8, 5. 7) Germ. prolixius: sondern ein jeder rechter Christ, der wird hie auf Erden der ewigen Güter selbst theilhaftig, auch des ewigen Trosts, des ewigen Lebens und heiligen Geists, und der Gerechtigkeit, die aus Gott ist, bis dass er dort vollkömmlich selig werde. 8) Ephes. 2, 2. 9) Germ. welche die heiligsten waren, und auch den Namen hatten, dass sie Gottes Volk und die Kirche wären, welche auch ihre Opfer thäten. 10) Ioh. 8, 44. 11) Germ. sind darum mittler Zeit nicht ein Stück des Reichs Christi. 12) Germ. fusius: Denn das rechte Reich Christi, der rechte Hauf Christi sind und bleiben allzeit diejenigen, welche Gottes Geist erleucht hat, stärket, regieret.

Libri symbol.

10

velatum, sive sit tectum cruce; sicut idem est Christus, qui nunc glorificatus est, antea afflictus erat. 18. Et conveniunt huc similitudines Christi, qui clare dicit Matth. XIII. bonum semen esse filios regni, at zizania filios diaboli; agrum dicit mundum esse, non ecclesiam.1) Ita Iohannes 2) de illa tota gente Iudaeorum loquitur, et dicit fore, ut vera ecclesia sepa148 retur ab illo populo. Itaque hic locus magis contra adversarios facit, quam pro eis, quia ostendit, verum et spiritualem populum a populo carnali separandum esse. Et Christus de specie ecclesiae dicit3), quum ait4): Simile est regnum coelorum lagenae5), aut decem virginibus, et docet ecclesiam tectam esse multitudine malorum, ne id scandalum pios offendat; item, ut sciamus verbum et sacramenta efficacia esse, etsi tractentur a malis. Atque interim docet, impios illos, quamvis habeant societatem externorum signorum, tamen non esse verum regnum Christi et membra Christi. Sunt enim membra regni diaboli. 19. Neque vero somniamus nos Platonicam civitatem, ut quidam impie cavillantur, sed dicimus exsistere hanc ecclesiam, videlicet vere credentes ac iustos sparsos per totum orbem.6) Et addimus notas: puram doctrinam evangelii7) et sacramenta. 20. Et haec ecclesia proprie est columna veritatis.8) Retinet enim purum evangelium, et ut Paulus inquit 9), fundamentum, hoc est, veram Christi cognitionem et fidem, etsi sunt in his 10) etiam multi imbecilles, qui supra fundamentum aedificant stipulas perituras, hoc est, quasdam inutiles opiniones 11), quae tamen, quia non evertunt fundamentum, tum condonantur illis, tum etiam emendantur. 12) 21. Ac sanctorum Patrum scripta testantur, quod interdum stipulas etiam aedificaverint supra fundamentum, sed quae non everterunt

Not. 1) Matth. 13, 38. 2) Vid. Matth. 3, 12. 3) Germ. unterricht, wie die Kirche scheinet in dieser Welt. 4) Matth. 13, 47. 25, 1. 5) Opp. Mel.: sagenae. 6) Germ. uberius: wir reden nicht von einer erdichten Kirchen, die nirgend zu finden sey, sondern wir sagen und wissen fürwahr, dass diese Kirche, darinne Heiligen leben, wahrhaftig auf Erden ist und bleibt: nämlich, dass etliche Gottes Kinder sind hin und wieder in aller Welt, in allerley Königreichen, Inseln, Ländern, Städten, vom Aufgang der Sonnen bis zum Niedergang, die Christum und das Evangelium recht erkennt haben. 7) Germ. das Predigamt oder Evangelium. 8) Germ. add. wie Paulus sagt. Vid. 1 Tim. 3, 15. 9) 1 Cor. 3, 11 sq. 10) Germ. in dem Haufen, welcher auf den rechten Grund, das ist, Christum und den Glauben gebauet ist. 11) Germ. etliche menschliche Gedanken und Opinion. 12) Germ. derhalben sie dennoch Christen sind, und werden ihnen solche Fehl vergeben, werden auch etwa erleucht und besser unterricht.

fidem eorum. Verum pleraque istorum, quae adversarii nostri defendunt, fidem 1) evertunt, ut quod damnant articulum 2) de remissione peccatorum, in quo dicimus fide accipi remissionem peccatorum. Manifestus 3) item et perniciosus error est, quod docent adversarii, mereri homines remissionem peccatorum dilectione erga Deum, ante gratiam. Nam hoc quoque est tollere fundamentum, hoc est, Christum. Item quid opus erit fide, si sacramenta ex opere operato sine bono motu utentis iustificant? 22. Sicut autem habet ecclesia promissionem, quod semper sit habitura Spiritum Sanctum, ita habet comminationes, quod sint 149 futuri impii doctores 4) et lupi. Illa vero est proprie ecclesia, quae habet Spiritum Sanctum. Lupi et mali doctores, etsi grassantur in ecclesia, tamen non sunt proprie regnum Christi. Sicut et Lyra3) testatur, quum ait:,,Ecclesia non consistit in hominibus ratione potestatis vel dignitatis ecclesiasticae vel saecularis 6), quia multi Principes et summi Pontifices et alii inferiores inventi sunt apostatasse a fide. Propter quod ecclesia consistit in illis personis, in quibus est notitia vera et confessio fidei et veritatis." Quid aliud diximus nos in confessione nostra, quam quod hic dicit Lyra? ·

23. Sed fortassis adversarii sic postulant definiri ecclesiam7), quod sit monarchia externa suprema totius orbis terrarum, in qua oporteat Romanum Pontificem habere potestatem άvvneúOvvov), de qua 9) nemini liceat disputare aut iudicare, condendi articulos fidei, abolendi Scripturas 10), quas velit, instí

Not. 1) Germ. den rechten Grund, das Erkenntnis Christi und den Glauben. 2) Germ. den hohen, grössten Artikel. 3) Verba sqq. sic expressit Germ. Dagegen lehren sie vertrauen auf unsere Werk, damit Vergebung der Sünden zu verdienen, und setzen anstatt Christi ihre Werk, Orden, Messe, wie auch die Jüden, Heiden und Türken mit eigen Werken fürhaben selig zu werden. Ítem, sie lehren, die Sacrament machen fromm ex opere operato, ohne Glauben. Wer nun den Glauben nicht nöthig achtet, der hat Christum bereit verloren. (Gal.. 5, 4.) Item, sie richten Heiligendienst an, rufen sie an anstatt Christi als Mitteler etc. 4) Germ. dass neben den rechten Predigern werden einschleichen falsche Lehrer. 5) Nicolaus de Lyra, celeberrimus Postillator (mort. 1340), in Matth. 16, 18. Vid. Bibl. maxim. t. XIII. p. 181. 6) Germ. stehet nicht auf Prälaten ihres Gewalts halben. 7) Germ. wollten gern eine neue Römische Definition der Kirchen haben. 8) Germ. fusius: darinne der Römische Papst als das Haupt der Kirchen aller hohen und niedern Sachen und Händel, weltlicher, geistlicher, wie er will und denken darf, durchaus ganz mächtig ist. 9) Germ. add. er brauchs, misbrauchs, wie er wolle. 10) Germ. ita pergit. zu verkehren und zu deuten wider alle göttliche Gesetz, wider sein eigen Decretal, wider alle Kaiserrecht, wie ofle, wie viel und wenn es ihn gelüst, Freiheit und Dispensation um Geld zu verkäufen.

tuendi cultus et sacrificia, item condendi leges, quas velit, dispensandi et solvendi quibuscunque legibus velit, divinis, canonicis et civilibus, a quo Imperator et Reges omnes accipiant potestatem et ius tenendi regna 1), de mandato Christi, cui quum Pater omnia subiecerit, intelligi oporteat hoc ius in Papam translatum esse: quare necesse sit Papam esse dominum 2) totius orbis terrarum, omnium regnorum mundi, omnium rerum privatarum et publicarum, habere plenitudinem potestatis in temporalibus et spiritualibus, habere utrumque gladium, spiritualem et temporalem. 24. Atque haec definitio non ecclesiae Christi, sed regni Pontificii, habet auctores non solum Canonistas, sed3) etiam Danielem cap. XI.4)

25. Quod si hoc modo definiremus ecclesiam 5), fortassis haberemus aequiores iudices. Multa enim exstant immoderate et impie scripta de potestate Rom. Pontificis, propter quae nemo unquam reus factus est. Nos soli plectimur, quia prae150 dicamus beneficium Christi 6), quod fide in Christum consequamur remissionem peccatorum, non 7) cultibus excogitatis a Pontifice. 26. Porro Christus, Prophetae et Apostoli longe aliter definiunt ecclesiam Christi, quam regnum Pontificium. Nec 8) est ad Pontifices transferendum, quod ad veram ecclesiam pertinet, quod videlicet sint columnae veritatis, quod non errent.9) Quotusquisque enim curat 10) evangelium, aut iudicat dignum esse lectione11)? Multi etiam palam irrident religiones omnes12), aut si quid probant, probant illa, quae humanae rationi.consentanea sunt, cetera fabulosa esse arbitrantur et similia tragoediis poetarum.13) 27. Quare nos iuxta Scripturas sentimus, ecclesiam

Not. 1) Germ. ihre königliche Kron, ihre Herrlichkeit und Titel. 2) Rech.: Papam, dum. Tittm. om.: esse. Germ.: Derhalben der Papst ein irdischer Gott, eine öberste Majestät und allein der grossmächtigst Herr ist. 3) Germ. Daniel, der Prophet, malet den Antichrist auf diese Weise. 4) Dan. 11, 36 sqq. 5) Germ. add.: und sagten, die Kirche wäre ein solcher Pracht, wie des Papsts Wesen stehet. 6) Germ. add. und die klaren Wort und Lehre der Aposteln schreiben und predigen, nämlich dass u.s.w. 7) Germ. nicht durch Heucheley oder u.s.w. 8) Germ.: Darum soll man die Sprüche, so von der rechten Kirchen reden u. s. w. 9) Tittm.: quod non terreni. 10) Germ. add. mit Ernst und herzlich. 11) Germ. fusius: oder das werth geachtet hätten, ein Blättlein, einen Buchstaben darinne recht zu lesen. 12) Germ. Man weis wol leider viel Exempel, dass ihr viel in Welschland und sonst sein, welche die ganze Religion, Christum und das Evangelium verlachen und öffentlich für einen Spott halten. 13) Innuit forsan Mel. h. 1. illud, quod dixisse fertur Leo X.: Quantum nobis nostrisque ea de Christo fabula profuerit, satis est notum.“ Vid. Mornaei histor. papat. (ed. Salmur. 1611.) p. 820.

« PreviousContinue »