cum hos ego uersus Ennianos dixissem: 'credo,' inquit grammaticus, 'iam tibi.' sed tu uelim credas mihi, Quintum Ennium didicisse hoc non ex poeticae literis, set ex iuris aliquo perito. cas igitur tu quoque,' inquit, 'et discas, unde Ennius didicit.' usus consilio sum magistri, quod docere ipse debuerat, a quo discerem, praetermonstrantis. itaque id, quod ex iureconsultis quodque ex libris eorum didici, inferendum his conmentariis existimaui, quoniam in medio rerum et hominum uitam qui colunt, ignorare non oportet uerba actionum ciuilium celebriora. ('manum conserere.') nam de qua re disceptatur in iure [in re] praesenti, siue ager siue quid aliud est, cum aduersario simul manu prendere et in ea re [soll]emnibus uerbis uindicare, id est 'uindicia.' correptio manus in re atque in loco praesenti apud praetorem ex duodecim tabulis fiebat, in quibus ita scriptum est: si qui in iure manum conserunt. sed postquam praetores propagatis Italiae finibus, datis iurisdictioni (bu)s negotiis occupati, p[rof]icisci uindiciarum dicendarum causa [ad] longinquas res grauabantur, institutum est contra duodecim tabulas tacito [con]sensu, ut litigantes non in iure apud praetorem manum consererent, sed 'ex iure manum consertum' uocarent, id est alter alterum ex iure ad conserendam manum in rem, de qua ageretur, uocaret atque profecti simul in agrum, de quo litigabatur, terrae aliquid ex eo, uti unam glebam, in ius in urbem ad praetorem deferrent et in ea gleba, tamquam in toto agro, uindicarent. idcirco Ennius significare uolens (bellum), non, ut ad praetorem solitum est, legitimis actionibus neque ex iure manum consertum, sed bello ferroque et uera ui atque solida [......]; quod uidetur dixisse, conferens uim illam ciuilem et festucariam, quae uerbo diceretur, non quae manu fieret, cum ui bellica et cruenta. In 1. 11. absentes='from memory,' 'without book.' § 66. sententiam sententia alia. sententia alia. H. nisi iudicat. si factum sit. sin fac § 67. qui lege punierim. quod lege punierim. H. si iudicat. H. candidatis. candidatus. H. tum est. H. § 68. id indicare. id vindicare. H. necessarios adsectentur. H. § 70. necessarios candidatos adsectentur. § 73. nimiam diligentiam, Servi, coniecta a multitudine in tuam sunt. tua nimia diligentia, Servi, conlecta sunt. H. § 86. squalore et sordibus ✶ ✶ ✶ ✶ in squalore et sordibus ✶ ✶ * * H. § 87. hac eum re. hac eum cum re. H. vos L. Murena. H. demissioni animi. H. ita vos si Murena. ita fuit, sit...... fuit, ut sit...... H. demissis. |