Page images
PDF
EPUB

quae sit multis profutura. quid Murena interea? fortissimo et 20 sapientissimo viro, summo imperatori, legatus L. Lucullo fuit : qua in legatione duxit exercitum, signa contulit, manum conseruit, magnas copias hostium fudit, urbes partim vi, partim obsidione cepit, Asiam istam refertam et eandem delicatam sic obiit, ut in ea neque avaritiae neque luxuriae vestigium reliquerit; maximo in bello sic est versatus, ut hic multas res et magnas sine imperatore gesserit, nullam sine hoc imperator. atque haec quamquam praesente L. Lucullo loquar, tamen, ne ab ipso propter periculum nostrum concessam videamur habere licentiam fingendi, publicis litteris testata sunt omnia, quibus L. Lucullus tantum laudis impertit, quantum neque ambitiosus imperator neque invidus tribuere alteri in communicanda gloria debuit. summa in utroque est honestas, summa dignitas, 21 quam ego, si mihi per Servium liceat, pari atque in eadem laude ponam. sed non licet: agitat rem militarem, insectatur totam hanc legationem, assiduitatis et operarum harum cotidianarum putat esse consulatum. apud exercitum mihi fueris,

20. sapientissimo] so in de imp. Gn. Pomp. § 20. M.

refertam] absolutely as in de Orat. 1. § 161, de Republ. II. § 44. H. This marks Murena's want of greed, as delicatam does that of luxuriousness. Z.

quamquam...loquar] though there is no doubt that the usage of Cicero forbids this construction, I hold that Z. is right in bowing to overwhelming MSS. authority and refusing to read loquor. [See Madv. de Fin. III. § 70, note,] he explains it by a supposed change of constr., viz., that Cicero meant to go on with tamen literas Luculli publicas adferendas esse putavi, which T. well characterizes as an arbitrary proceeding. It seems to me that either the MSS. are wrong, or that we must admit the Ciceronian use of the subj. with quamquam in the protasis of oratio recta.

tamen...testata sunt] see on § 15. praesente] he lent his support to the defendant by appearing in court as a backer (advocatus), cf. on § 9.

nostrum] he puts himself in his client's place. cf. nobis § 72.

publicis litteris] 'official despatches.'

ambitiosus...etc.] 'more praise

than need have been bestowed on a subordinate by any commander that either courted glory himself or grudged it to others."

21. pari] so MSS. the prepos. in is rather out of place. H. accepts Bake's conjecture parem.

agitat] makes it his quarry, cf. de Leg. I. § 40, ut eos agitent insectenturque furiae.

operarum] 'jobs,' perhaps with a touch of the sense 'day-labourers,' as Z. thinks. The plural is certainly contemptuous; in § 36 the singular is used.

harum]=forensium.

apud...contendas?] loosely quoted by Quintil. v. xiii. 27. Here I have taken the MS. reading, but the punctuation is my own. cf. Madv. 438, and for fueris subj. § 353, pro Sulla § 44.

mihi] dat. ethicus, cf. § 13.

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

gens? afceris tam diu, ut

gentum aterium adferat bominus fastidii, quantum sin foro habitarint, NA ostra assiduitas, Servi, pats me quien rebementer expelit positam in oculis galam sel umet ert me sit eztem magno meo labore nas at ken Ürasse, ver tamen utrique nostrum emium nhi softsse sed ut bor omisso ad studiorum རྣམ་པ་མེད་པར་3སམ་ A consilitum ipsandım multo plus adferat dignitatis (tars (quam yrs as glona? qui potes dubitare

constãor das responders. De, ut eo, quo intendit, cum exercita perveniat: te gallorum, illum bucinarum vigas tu de nocte, exsuscitat; to actorem institis. De aciem instruit: ne tu consultores. Le ne urbes aut castra capiantur : ཀྱང | ན ན

hat has its effect rise an
ing rate mterroga
222 1. says he, to have
A those years in the
you neglect the forum?
That time out of Rome,
-zin ever so long after and
<larms in competition with
In who have made the
ir house and home?
though Murena had stared

pose, and pat forward
as a claim to office.

-] 11. cf. Brutus $305,

better than
idem

[ocr errors]

men su}

so

habitabant in Rostris.

S204, is qui habitaret in

[ocr errors]

to begin with."

MSS., and it is far

Lambinus' expediat,
MSS, sc. fecisti, as often.
Canon catches up sed ta-
and gives the same idea a

different turn,
ad Attic.

$

4.

but as I say,'... cf.

1. 10, § 1, II in Verr. 111.

desiderium] H. cf. ad Attic. 11. 5,

[ocr errors]

4 bact

I t

would not have been such thing for either of us, had missed awhile from our

We been

baunts.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

de nocte] "before break of day,' ct. § 60.

consultoribus] For the pressure of these on a iuris consultus. cf. de Orat. 1. §§ 199, 200, Phil. VIII. $31

gaŭorum] M. well compares Hor.
Sat. 1. 1. 9, agricolam laudat iuris
legumque peritus, sub galli cantum
consultor ubi estia pulsat.

instituïs...instruit ] Notice the play
on the words: while you are set-
ting on foot a pleading, he is setting
in array an army."
(also of Sulpicius), neque instituere
litium actiones malebat quam contro-
cf. Phil. IX. § II
versias tollere.
actiones (verbal processes) cf. on
$29.
For the technical

[ocr errors][merged small]

ille tenet et scit, ut hostium copiae, tu, ut aquae pluviae arceantur: ille exercitatus est in propagandis finibus, tu in regendis. ac nimirum-dicendum est enim quod sentio-rei militaris virtus praestat ceteris omnibus. x. haec nomen populo Romano, haec huic urbi aeternam gloriam peperit, haec orbem terrarum parere huic imperio coegit: omnes urbanae res, omnia haec nostra praeclara studia et haec forensis laus et industria latent in tutela ac praesidio bellicae virtutis. simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt.

et quoniam mihi videris istam scientiam iuris tamquam 23 filiolam osculari tuam, non patiar te diutius in tanto errore versari, ut istud nescio quid, quod tanto opere didicisti, praeclarum aliquid esse arbitrere. aliis ego te virtutibus, continentiae, gravitatis, iustitiae, fidei, ceteris omnibus, consulatu et omni honore semper dignissimum iudicavi: quod quidem ius. civile didicisti, non dicam, operam perdidisti, sed illud dicam, nullam esse in ista disciplina munitam ad consulatum viam,

tenet] sc. mente, cf. § 26 tenebant, and de Fin. III. § 44, quod idem Peripatetici non tenent.

aquae pluviae] i. e. you know how to set on foot in right form an actio aquae pluviae arcendae. No proprietor had a right to build a house so that the rain-water from the roof fell on another man's ground, unless he had the benefit of a servitude, called stillicidii servitus, or ius stillicidii, cf. Top. § 43, de Orat. I. § 173, Lord Mackenzie, Roman Law, pt. II. C. 5. From a quotation in the Digest, it has been inferred that Sulpicius had written some treatise on this point of law.

propagandis finibus] sc. of the empire, frontiers.'

regendis] of estates, 'in settling questions of boundary-lines.'

x. latent] cf. Liv. XXXIV. 9, sub umbra Romanae amicitiae latebant. 'lie safe and sound.'

in tutela] like wards (pupilli) in charge of a guardian (tutor).

increpuit] at the faintest alarm of

war, cf. in Catil. 1. § 18, in Pis. $99.

tumultus] a war in Italy,' as usually. H. well refers to Phil. v. § 31, tumultum decerni, iustitium edici, saga sumi dico oportere. The word is fully discussed in Phil. VIII. §§ 2--4.

23. osculari] 'to hug,' 'fondle.' Z. cf. ad Fam. I. 9, § 10. didicisti] so MSS." 'that you have at your fingers' ends by this time,' better than the conjecture dilexisti.

virtutibus] abl. of cause, cf. de Orat. III. § 199, quadam mediocritate laudatur, it is here strangely used close to the abl. consulatu &c., depending on dignissimum.

continentiae, gravitatis, &c.] Genitives of more specific definition, cf. Madv. § 286 obs. 2: they are used instead of an apposition, and should be so rendered in English; so with nomen §§ 13, 67.

quidem] introduces the opposition, as in § 12, maledicto quidem, &c.

[ocr errors][ocr errors]

inquit, tot annos, forum non attigeris? afueris tam diu, ut cum longo intervallo veneris, cum his, qui in foro habitarint, de dignitate contendas? primum ista nostra assiduitas, Servi, nescis quantum interdum adferat hominibus fastidii, quantum satietatis. mihi quidem vehementer expedit positam in oculis esse gratiam, sed tamen ego mei satietatem magno meo labore superavi, et tu idem fortasse; verum tamen utrique nostrum 22 desiderium nihil obfuisset. sed ut hoc omisso ad studiorum atque artium contentionem revertamur, qui potes dubitare quin ad consulatum adipiscendum multo plus adferat dignitatis rei militaris [quam juris civilis] gloria? vigilas tu de nocte, ut tuis consultoribus respondeas, ille, ut eo, quo intendit, mature cum exercitu perveniat: te gallorum, illum bucinarum cantus exsuscitat: tu actionem instituis, ille aciem instruit : tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur :

tot annos] goes with fueris etc., preceding, but has its effect also on the following coordinate interrogation. Am I,' says he, to have you spending all those years in the field, while you neglect the forum? being all that time out of Rome, just to return ever so long after and put your claims in competition with those of men who have made the forum their house and home?'

ut] as though Murena had stayed away on purpose, and put forward his absence as a claim to office.

habitarint] H. cf. Brutus § 305, et hi quidem habitabant in Rostris. de Orat. I. § 264, is qui habitaret in subselliis.

primum] 'to begin with.'

expedit] so MSS., and it is far better than Lambinus' expediit.

idem] so MSS., sc. fecisti, as often. verum tamen] catches up sed tamen sup., and gives the same idea a different turn, but as I say,'... cf. ad Attic. I. 10, § 1, II in Verr. III.

[ocr errors][merged small]

22. quam iuris civilis] If these words are genuine, gloria is ironically referred to them. But MS. Lag. 9 omits them, and so Z. plausibly.

vigilas &c.] quoted by Quint. IX. ii. 100, iii. 32, with slight varia

tions.

de nocte] 'before break of day,' cf. § 69.

consultoribus] For the pressure of these on a iuris consultus, cf. de Orat. I. §§ 199, 200, Phil. VIII. $31.

gallorum] M. well compares Hor. Sat. I. I. 9, agricolam laudat iuris legumque peritus, sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat.

instituis...instruit ] Notice the play on the words: 'while you are setting on foot a pleading, he is setting in array an army.' cf. Phil. IX. § II (also of Sulpicius), neque instituere litium actiones malebat quam controversias tollere. For the technical actiones (verbal processes) cf. on § 29.

capiantur] be taken unawares,' a neutral word, applying to the court and the field alike. cf. Acad. Pr. II. § 66, cavere ne capiatur, and note on cavendi, sup. § 19.

ille tenet et scit, ut hostium copiae, tu, ut aquae pluviae arceantur: ille exercitatus est in propagandis finibus, tu in regendis. ac nimirum-dicendum est enim quod sentio-rei militaris virtus praestat ceteris omnibus. X. haec nomen populo Romano, haec huic urbi aeternam gloriam peperit, haec orbem terrarum parere huic imperio coegit: omnes urbanae res, omnia haec nostra praeclara studia et haec forensis laus et industria latent in tutela ac praesidio bellicae virtutis. simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt.

et quoniam mihi videris istam scientiam iuris tamquam 23 filiolam osculari tuam, non patiar te diutius in tanto errore versari, ut istud nescio quid, quod tanto opere didicisti, praeclarum aliquid esse arbitrere. aliis ego te virtutibus, continentiae, gravitatis, iustitiae, fidei, ceteris omnibus, consulatu et omni honore semper dignissimum iudicavi: quod quidem ius civile didicisti, non dicam, operam perdidisti, sed illud dicam, nullam esse in ista disciplina munitam ad consulatum viam,

tenet] sc. mente, cf. § 26 tenebant, and de Fin. 111. § 44, quod idem Peripatetici non tenent.

aquae pluviae] i. e. you know how to set on foot in right form an actio aquae pluviae arcendae. No proprietor had a right to build a house so that the rain-water from the roof fell on another man's ground, unless he had the benefit of a servitude, called stillicidii servitus, or ius stillicidii, cf. Top. § 43, de Orat. I. § 173, Lord Mackenzie, Roman Law, pt. II. C. 5. From a quotation in the Digest, it has been inferred that Sulpicius had written some treatise on this point of law.

propagandis finibus] sc. of the empire, frontiers.'

regendis] of estates, 'in settling questions of boundary-lines.'

x. latent] cf. Liv. XXXIV. 9, sub umbra Romanae amicitiae latebant. 'lie safe and sound.'

in tutela] like wards (pupilli) in charge of a guardian (tutor).

increpuit] at the faintest alarm of

war, cf. in Catil. 1. § 18, in Pis. § 99.

tumultus] a war in Italy,' as usually. H. well refers to Phil. v. § 31, tumultum decerni, iustitium edici, saga sumi dico oportere. The word is fully discussed in Phil. VIII. SS 2--4.

23. osculari] 'to hug,' 'fondle.' Z. cf. ad Fam. I. 9, § 10.

didicisti] so MSS. 'that you have at your fingers' ends by this time,' better than the conjecture dilexisti.

virtutibus] abl. of cause, cf. de Orat. III. § 199, quadam mediocritate laudatur, it is here strangely used close to the abl. consulatu &c., depending on dignissimum.

continentiae, gravitatis, &c.] Genitives of more specific definition, cf. Madv. § 286 obs. 2: they are used instead of an apposition, and should be so rendered in English; so with nomen §§ 13, 67.

quidem] introduces the opposition, as in § 12, maledicto quidem, &c.

« PreviousContinue »