Page images
PDF
EPUB

dentia laberis. ego quod facio, iudices, cum amicitiae dignitatisque L. Murenae gratia facio, tum me pacis, otii, concordiae, libertatis, salutis, vitae denique omnium nostrum causa facere clamo atque testor. audite, audite consulem, iudices, nihil dicam adrogantius, tantum dicam, totos dies atque noctes de re publica cogitantem! non usque eo L. Catilina rem publicam despexit atque contempsit, ut ea copia, quam secum eduxit, se hanc civitatem oppressurum arbitraretur. latius patet illius sceleris contagio, quam quisquam putat, ad plures pertinet. intus, intus, inquam, est equus Troianus, a quo numquam me consule dormientes opprimemini. quaeris a me, 79 ecquid ego Catilinam metuam. nihil, et curavi ne quis metueret, sed copias illius, quas hic video, dico esse metuendas; nec tam timendus est nunc exercitus L. Catilinae quam isti, qui illum exercitum deseruisse dicuntur. non enim deseruerunt, sed ab illo in speculis atque insidiis relicti in capite atque in cervicibus nostris restiterunt. hi et integrum consulem et

ferring to Nägelsbach Stil. § 93. I. Add. Madv. § 489 a. But ea goes with opinione; it does not catch up isto. Z. rightly explains isto animo as your usual spirit.' cf. § 64, cum ista natura, 'with the temperament we all know so well.' ea opinione= 'that belief,' viz. that the common weal demands the condemnation of Murena. The sense then will be, 'I readily believe that it was your wellknown patriotism, backed by the belief that in this case you had taken the side of your country, that brought you here.' cf. Madv. § 486.

opinione] There is a certain archness in this word: Cicero insinuates that Cato 'supposes' or 'believes' (I use the word in the modern sense) something at last. cf. §§ 61, 62, 63.

laberis] i.e. your patriotism is deceived; you are on the wrong side, for Rome needs a consul like Murena. T. cf. pro Marcell. § 20, viris non cupiditate aliqua aut pravitate lapsis sed opinione officii.

copia] the sing. is rare in this Z. suggests that it is used to

sense.

shew that in Cicero's opinion the force outside is not so dangerous as are the forces of conspirators (copiae) in the city. cf. in Catil. I. § 9.

quisquam] cf. on § 60. intus, intus. cf. in Catil. II. § II.

dormientes] Verg. Aen. II. 265, invadunt urbem somno vinoque sepul

tam.

79. ego] Cicero had left the charge of the war to his colleague Antonius. Z.

quas hic video] in Catil. II. § 5, hos, quos video volitare in foro.

nec tam......] in Catil. II. § 5, non tam exercitum illum esse nobis quam hos, qui exercitum deseruerunt, pertimescendos.

dicuntur] sc. it is merely a lie, a stratagem, that they may catch us napping. Z. with MS. Lag. 9 reads videntur.

cervicibus] Z. quotes ad Fam. XII. 23. 2, easque (legiones) in cervicibus. nostris collocare.

restiterunt] have stopped behind. cf. Liv. XXXVII. 21, ut nemo pugnandi causa restiterit.

bonum imperatorem et natura et fortuna cum rei publicae salute coniunctum deici de urbis praesidio et de custodia civitatis vestris sententiis deturbari volunt.

quorum ego fer

rum et audaciam reieci in campo, debilitavi in foro, compressi etiam domi meae saepe, iudices, his vos si alterum consulem tradideritis, plus multo erunt vestris sententiis quam suis gladiis consecuti. magni interest, iudices, id quod ego multis repugnantibus egi atque perfeci, esse Kalendis Ianuariis in re 80 publica duos consules. nolite arbitrari, mediocribus consiliis aut usitatis vitiis aut **; non lex improba, non perniciosa largitio, non auditum aliquando aliquod malum rei publicae quaeritur; inita sunt in hac civitate consilia, iudices, urbis

[blocks in formation]

custodia] cf. § 64.

reieci] have repelled.' cf. ad Fam. II. 10. 2, feliciter ab Antiochea hostem reiecerat. Have foiled' pro

bably comes nearest to the sense. See the metaphor from gladiators' thrusts, in Catil. 1. § 15 with Mr Wilkins' note.

in campo] cf. § 52.

debilitavi] so §§ 80, 43. The word properly means to 'cripple,' 'maim.' cf. Liv. XXI. 40, Gaius, III. 146, debilitati opp. to integri of gladiators after a fight. cf. also § 82. in foro refers, I think, especially to the second speech against Catiline. See the menace in § 6 of that speech.

compressi] so Phil. II. § 21, impetum tuum compressisset. 'Have stopped,' 'brought up sharp.' Sallust says ianua prohibiti.

domi meae] alluding to the attempt of G. Cornelius and L. Vargunteius on his life. cf. in Catil. 1. §§ 9, 10, Sall. Cat. 28. add pro Sulla § 18.

saepe] Cicero speaks of previous attempts in Catil. 1. §§ 11, 15, but there as here he is probably exaggerating the fact by way of frightening the jury.

his vos si-hi, si vos iis. H.

egi atque perfeci] sc. I stood out against the further delay of the consular election, and carried it through in spite of danger. cf. § 52. T.

duos] cf. § 4. This was the argument that procured Murena's acquittal, as Cicero says, pro Flacco § 98, nemo illorum iudicum clarissimis viris accusantibus audiendum sibi de ambitu putavit cum bellum iam gerente Catilina omnes me auctore duos consules Kalendis Ianuariis scirent esse oportere. Quintilian VI. i. 35 remarks the same.

80. vitiis] so the MSS. Z justifies usitatis by II in Verr. II. § 9, si usitato more peccasset. The lacuna which follows is filled up thus by Fr. Richter, aut [humana ac toleranda audacia ab istis desperatis hominibus agi]. H.

largitio] cf. on § 24.

rei publicae] dative after malum. quaeritur, is aimed at, sc. by the conspirators.

inita sunt] in the passive this phrase is always used with gen. of the gerundive. inire consilium sometimes takes infinitive. Madv. § 417 obs. 2. cf. § 81.

delendae, civium trucidandorum, nominis Romani exstinguendi. atque sic cives, cives inquam, si eos hoc nomine appellari fas est, de patria sua et cogitant et cogitaverunt. horum ego cotidie consiliis occurro, audaciam debilito, sceleri resisto, sed moneo, iudices: in exitu iam est meus consulatus: nolite mihi subtrahere vicarium meae diligentiae, nolite adimere eum, cui rem publicam cupio tradere incolumem ab his tantis periculis defendendam.

XXXVIII. atque ad haec mala, iudices, quid accedat aliud, 81 non videtis? te, te appello, Cato: nonne prospicis tempestatem anni tui? iam enim in hesterna contione intonuit vox perniciosa designati tribuni, collegae tui, contra quem multum tua mens, multum omnes boni providerunt, qui te ad tribunatus petitionem vocaverunt. omnia, quae per hoc triennium agitata sunt, iam ab eo tempore, quo a L. Catilina et Cn. Pisone initum consilium senatus interficiendi scitis esse, in hos dies, in hos menses, in hoc tempus erumpunt. qui locus est, iudi- 82 ces, quod tempus, qui dies, quae nox, cum ego non ex istorum insidiis ac mucronibus non solum meo, sed multo etiam magis

moneo]The construction is changed: it would, if regular, run on in exitu iam esse meum consulatum.

tradere] cf. § 3.

incolumem] with defendendam, cf. pro Flacco § 98, incolumis est reipublicae conservatus, pro Planc. § 12.

xxxviii. 81. non] with doubt and surprise, but implying that the answer is expected in the negative. Madv. § 450. nonne, 'you surely must' see the storm brewing ahead of you, for you are elected tribune for next year and must have looked forward, while it is just barely possible that the jury may need reminding. Madv. § 451 C.

contione] Probably he had attacked Cicero's measures against the conspiracy of Catiline.

intonuit] carrying out the metaphor of tempestatem. See the story in Plut. Cato 20, δίκην σκηπτοῦ.

collegae tui] Q. Metellus Nepos, who when Cicero at the end of the

year laid down his consulship prevented him from delivering the usual address to the people. cf. ad Fam. V. 2. 7. he was afterwards reconciled to Cicero by P. Servilius Vatia, and in 57 B.C. supported his recall from exile.

tua mens] He had been urged to stand for the tribuneship, but had refused. When however he found that Metellus was going to stand, he changed his mind, and came forward ὡς ἀντιταξόμενος πρὸς τὸν Μέσ TEλλOV, Plut. Cato 20.

eo tempore] the first Catilinarian conspiracy, at the end of B.C. 66. cf. Sall. Cat. 18.

erumpunt] are bursting forth upon this season. so in Catil. 1. § 31, omnium scelerum maturitas in nostri consulatus tempus erupit, the metaphor is the same as above.

T.

82. insidiis] cf. in Catil. IV. § 2.

cum...evolem] Madv. § 358 obs. 4.

divino consilio eripiar atque evolem? neque isti me meo nomine interficere, sed vigilantem consulem de rei publicae praesidio demovere volunt; nec minus vellent, Cato, te quoque aliqua ratione, si possent, tollere, id quod, mihi crede, et agunt et moliuntur. vident, quantum in te sit animi, quantum ingenii, quantum auctoritatis, quantum rei publicae praesidii: sed cum consulari auctoritate et auxilio spoliatam vim tribuniciam viderint, tum se facilius inermem et debilitatum te oppressuros arbitrantur. nam ne sufficiatur consul, non timent vident in tuorum potestate collegarum fore, sperant sibi Silanum, clarum virum, sine collega, te sine consule, rem 83 publicam sine praesidio obici posse. his tantis in rebus tantisque in periculis est tuum, M. Cato, qui mihi non tibi, sed patriae natus esse videris, [videre quid agatur,] retinere adiutorem, defensorem, socium in re publica, consulem non cupidum, consulem, quod maxime hoc tempus postulat, fortuna constitutum ad amplexandum otium, scientia ad bellum gerendum, animo et usu ad quod velis negotium.

XXXIX. quamquam huiusce rei potestas omnis in vobis sita est, iudices: totam rem publicam vos in hac causa tenetis, vos gubernatis. si L. Catilina cum suo consilio nefariorum homi

[blocks in formation]

same view.

cupidum] 'greedy,' 'passionate,' after honour or money. cf. pro Fonteio § 22, cupidos moderatis anteferre. almost ambitious, as in Hor. A. P. 165, sublimis cupidusque.

fortuna] cf. on § 79. Murena is a well-to-do man, and hence not rerum novarum cupidus.

scientia] so in § 34, summi consilii.

animo et usu] spirit backed by experience.

quod velis]= quodvis.

xxxix. quamquam] 'still' (though things look so black). Here Cicero passes on to the epilogus or peroratio of the speech.

in vobis sita est]=penes vos est. T. tenetis] sustain. cf. tenebatur, § 58, note.

consilio]= bench of judges. Cati

num, quos secum eduxit, hac de re posset iudicare, condemnaret L. Murenam, si interficere posset, occideret. petunt enim rationes illius, ut orbetur auxilio res publica, ut minuatur contra suum furorem imperatorum copia, ut maior facultas tribunis plebis detur, depulso adversario, seditionis ac discordiae concitandae. idemne igitur delecti amplissimis ex ordinibus honestissimi atque sapientissimi viri iudicabunt, quod ille importunissimus gladiator, hostis rei publicae iudicaret? mihi 84 credite, iudices, in hac causa non solum de L. Murenae, verum etiam de vestra salute sententiam feretis. in discrimen extremum venimus: nihil est iam, unde nos reficiamus aut ubi lapsi resistamus. non solum minuenda non sunt auxilia, quae habemus, sed etiam nova, si fieri possit, comparanda. hostis est enim non apud Anienem, quod bello Punico gravissimum visum est, sed in urbe, in foro-di immortales! sine gemitu hoc dici non potest-non nemo etiam in illo sacrario rei publicae, in ipsa, inquam, curia non nemo hostis est. di faxint, ut meus collega, vir fortissimus, hoc Catilinae nefarium latrocinium armatus opprimat, ego togatus, vobis bonisque omnibus adiutoribus, hoc, quod conceptum res publica periculum parturit, consilio discutiam et comprimam! sed quid tandem 85

[blocks in formation]
« PreviousContinue »