peretur vel saltem parvulos nostros thoro legitimo pro amicorum nostrorum consilio locaremus, tunc terram nostram petere debemus, ut nobis subveniatur in subsidium expensarum. Preterea in terra nostra monetarios ad faciendos denarios ammodo non habebimus, sed Lubecenses et Hamburgenses denarii erunt in districtu dominii nostri perpetuo usuales. Dabunt etiam nobis singulis annis in recompensationem dicte monete per totam terram nostram duos denarios de scutella. Dedimus itaque dictis vasallis nostris, quod officiales nostri omnes casus inopinatos†), qui vulgo ungherad dicuntur, non debeant iudicare. Nullus etiam advocatus noster bona ipsorum intrare debet ratione alicujus excessus, nisi ab ipsis fuerit inuitatus et si forte excessum ad nos debite pertinentem nobis occultaverint aliqualem, illum requiremus prout dictaverit ordo juris. Burgenses vero Civitatum nostrarum, Colonos vasallorum nostrorum in Civitatibus inpedire vel detinere, absque manifesto excessu, non debent, antequam eorum ipsorum judicio pro suis debitis debitam moverint questionem. Si vero vasallis nostris saepius prelibatis expedicionem nostram indixerimus, qui eam supersederit infra quatuordecim dies, ipsum inpignorare possumus pro talento. Si vero secundo et tertio expedicionem neglexerit antedictam toties ipsum inpignorare possumus pro talento. Verum si aliquis ex vasallis nostris sepius prehabitis supra modum prescriptum se nostro servitio absentaret, contra eosdem procedere deberemus secundum nostre terre consuetudinem nullo penitus prohibente. Item milites et vasalli nostri qui res suas in nostro servicio perdiderunt, ad nostra servicia ex debito non tenentur antequam ipsorum res integraliter persolverimus vel in eorum amicitia ordinaverimus et fauore. Volumus etiam ut milites et armigeri nostri in terra supradicta manentes eo jure plenius perfruantur, quo sepedicta terra ++) a novella plantacione fundata dinoscitur et sessa. Hujus nostre ordinationis testes sunt nostri milites et fideles infra scripti. Dominus Hucsich et Wypertus de Melentecke. Hermanus et Hinricus et Ulricus de Bluchere. Anthonius de Tribow. Bolto de Dribergh. Hermanus Rike. Gherardus de Eken. Ludolphus Hasenkop. Nicolaus de Bruzenitz. Huno de Carow. Johannes dictus Huno. Martinus et Wernerus dicti de marsow et alii plures fide digni. Ut autem hec nostra donatio stabilis maneat et a nostris successoribus fuerit observata presentes literas conscribi et sigillorum nostrorum munimine jussimus roborari. Datum Wittenborgh. Anno Dei MCCLXXIX. sexto Kalendas Augusti *). pos *) Abschrift des Hrn. Dir. Arndt aus dem Copialbuch N. IL. Blatt LVI. a. wobei er die Note feht: ,,Daffelbe Diplom ist auch ausgestellt für die Terra Wittenborch an demselben Tage, in derselben „Form und vor denselben Zeugen, nur steht bei ††) anstatt Sepedicta terra terra Raceburch und vor,,her bei t) qui volgo unrad dicuntur. Dieses Diplom ist im Archiv XXXII. 7,” XCIX. Freibrief des Grafen Adolf von Holstein für die Stadt Hamburg, wo- (Orig. membr. in Arch, Hamburg.) In *) nomine Domini. Adolfus, Dei gracia comes Holsacie et Stormarie. Uniuersis Christi fidelibus presencia visuris inperpetuum. seruare. Innotescimus tam presentibus, quam futuris, quod nos illam graciam et libertatem, quam gloriosus princeps, dominus noster, Romanorum imperator Fredericus, ad petitionem proaui nostri dilecti, comitis Adolfi de Scouwenborch, nostris ciuibus de Hamborch suo priuilegio liberaliter contulit et donauit; et postmodum idem proauus noster ipsa jura autentico suo predictis nostris hominibus dedit et constituit, et post hoc dilectus auus noster, comes Adolfus de Holsacia et de Schouwenborch, omnem graciam eis a predictis collatam libere confirmauit et postea dilectus pater noster, dominus Johannes, comes Holsacie et Schouwenborch, prefatam graciam ipsis a prefatis collatam benignius confirmauit: Nos vero omnia prefata, secundum quod eis priuilegiis sunt collata, duximus imperpetuum conTali autem forma et ordinatione: quod universi ipsius loci mercatores vna cum mercandisiis suis et nauibus usque ad predictam nostram ciuitatem libere valeant de mare uenire et redire absque theoloneo et omnis vngeldi exactione, et in omni dominii nostri districtu libertatem habeant cum bonis suis transeundi et redeundi de omni exactione vngeldi et theolonei. Ipsis quoque conferimus, ut nemo edificet aliquod castrum penes eorum ciuitatem circumquaque ad duo miliaria, et ut liberam piscaturam habeant in aqua, dicta Albia, ex utraque parte ciuitatis ad duo miliaria. Similiter et in riuulo, dicto Billa, libertatem habeant in piscibus capiendis ad unius spacium miliaris. Qualiacumque etiam bona oppidani prefati loci emerint vel comparauerint in terminis nostri dominii in lignis, cineribus uel blado, et in curru uel naui onerauerint, illa bona a nemine debent arrestari uel impediri, nisi per testes ydoneos probabile sit, quod postea aliquod fecerint forefactum: pascuis vero utantur, ut eorum pecora mane exeant, et sero reuertantur. Decreuimus etiam, ut incidendorum lignorum vsum habeant, sicut hactenus habuerunt, et libere perfruantur: quod autem in cervisia, pane vel carnibus per injustam mensuram delinquitur, quidquid lucri seu compositionis exinde *) Nach dem genannten Abdruck S. 28, u. f. pro uenerit, tertia pars judici, due vero cedant ciuitati. Argentum quoque in ipsa ciuitate si quis cambire voluerit, in quocunque loco fuerit oportunum cambiat, nisi fuerit ante domum monete. Concedimus etiam ipsis, ut denarios monetariorum in pondere et puritate valeant probare et examinare. De omni autem expeditione ipsos ciues liberos annuimus fore, similiter et in defensione totius terre. Ut igitur omnia predicta imperpetuum robur optineant firmitatis, presentem paginam sigilli nostri munimine fecimus roborari. Testes hujus rei sunt hii: dominus Johannes capellanus noster de Werdinghehelsen et fideles nostri: dominus Lupus, dominus Ludeco de Curen, dominus Bertoldus de Rennouwe, dominus Marquardus dapifer, dominus Nicolaus de Wildberge, dominus Hartwicus de Ottenebutle, dominus Nicolaus de Wedele, dominus Godschalcus filius dapiferi, dominus Volquinus de Partsouwe, dominus Lubbecin, dominus Hasso de Lasbeke, dominus Salderus, milites, Hinricus gener Leonis, Otto de Twedorpe, Nicolaus Nannonis, Theodericus de Grone, Ludolfus de Buxtehude, Fredericus Miles, Volcolfus, Hellincbernus, Hinricus de Herslo et Johannes Albus, consules Hamburgenses et alii quamplures. Datum Hammenburg anno Domini MCC. octogesimo, Idus Marcii, C. Der Wismarsche Bürger Gerwinus schenkt seine Besigungen in Smagontin an das Kloster zu Cismar, unter Bestätigung des Herzogs Johann von Meklenburg. 1280. (Arch. Reg.) Johannes Dei gratia, dominus Magnopolensis, omnibus praesentia visuris salutem in Domino Jesu Christo. In nostra praesentia constitutus Gerwinus qvondam monetarius et civis Wismariensis, volens effectui presenti suum mancipare propositum, haereditatem sive proprietatem omnium mansorum, qvos hactenus in villa Smagontin dinoscitur possedisse, pro redemio animae suae et uxoris suae Wendelburg defunctae, in manus venerabilis Patris, domini Johannis Abbatis et conventus monasterii Cicemer publice resignavit, tali conditione praehabita, ut praedicti Abbas et Conventus singulis annis in Festo b. Martini eidem G. unum Last siliginis, et unum Last avenae qvoad vixerit sine difficultate qvalibet admini strent. item Immobilia omnia qvae in dicta villa dictus G. obtinet dicto monasterio liberaliter condonavit. De rebus autem mobilibus in praedicta villa sibi pertinentibus, ipse G. ordinabit et disponet in futurum, prout secundum Deum sibi visum fuerit expedire. Decrevtique ut a praefato monasterio de repetitione bonorum eorundem nulla competat repetitio a qvibuscunqueo suis posteris, seu etiam haeredibus in futurum. In cujus rei evidentiam sigilli nostri, ac patris nostri Domini N. Lubicensis Zverinensis prepositi Ecclesiarum munimine praesentia fecimus roborari. Testes autem sunt hi: Olricus et Hermannus canonici Zverinenses et Henricus dictus Gociar clericus fratris nostri et Magister Goswinus, notarius noster, et Henricus miles dictus Smekere et alii pvamplures. Coeterum haec in annali codice ejusdem civitatis Wismariae memoriter continentur. Acta sunt haec anno domini M. CC. LXXX. pridie Kalendas Augusti, in die ad vincula Petri, in castro civitatis Wismariae. CI. Notariatsinstrument über die Entscheidung des Streites zwischen dem Bischof und Capitel zu Lübeck auf der einen, den Dominicanern und Minoriten sammt der Stadtgemeinde auf der andern Seite, betreffend Begräbnißfreiheit und verschiedene andere Puncte. 1280. (Orig, membr. in Arch. Lubec.) In dei nomine amen. Dudum inter venerabiles patres.. Archiepiscopum Bremensem et.. Episcopum ac discretos viros. . Prepositum. . Decanum et Capitulum Lubecense ex una parte et . . Priorem predicatorum atque .. Ministrum Prouincie Saxonie.. Custodem et.. Guardianum Minorum et Conuentus utrorumque fratrum Lubecensium. nec non.. Aduocatum.. Consules.. Juratos et Commune Lubecenses ex altera, super libera sepultura et quibusdam excommunicationum et interdicti sententijs. statutis. spoliationibus. iniurijs. grauaminibus. appellationibus. et alijs pluribus et diuersis articulis orta materia questionis. Dictisque Archiepiscopo, Episcopo, Preposito, Decano et Capitulo, ad instantiam dictorum fratrum utriusque ordinis et ciuium per felicis recordationis dominum Nicolaum. papam. tertium ad sedem apostolicam euocatis, predictus Episcopus pro se et procuratorio nomine pro Capitulo suo et nichilominus pro Archiepiscopo Bremensi pro quo se curaturum et facturum cum effectu prestito iuramento promisit quod ipse Archiepiscopus ratum gratum et firmum habebit et obseruabit quicquid per nos infrascriptum Cardinalem sententiatum arbitratum ordinatum seu statutum fuerit super premissis in quantum ipsum contigerit, et prepositus personaliter, ac procuratores decani Lubicensis. prioris ministri dicte prouincie Custodis Guardiani et Conuentuum dictorum fratrum utriusque ordinis Lubicensis et etiam Aduocati. Juratorum Ciuium et Communis Ciuitatis eiusdem in nostra presentia personaliter constituti, compromiserunt in nos Jacobum sancte Marie in via lata diaconum Cardinalem, tradita nobis ad hoc et super hoc ab eodem Summo Pontifice potestate sententiandi, arbitrandi, decernendi, ordinandi, statuendi, disponendi, per penas spirituales et temporales, ordinationes, statuta, dispositiones, arbitria, arbitramenta, lauda et compositiones, obseruari inuiolabiter faciendi non obstantibus apostolicis aut quibuscunque alijs priuilegijs seu indulgentijs sub quacunque forma partibus eisdem concessis communiter uel diuisum, Nos uero uisis ac diligenter auditis intentionibus utriusque partis nec non quibusdam excommunicationum et interdicti sententijs ex parte Episcopi, Prepositi, decani et capituli, et appellationibus ex parte ministri, Custodis Guardiani et conuentus fratrum utriusque Lubicensium, nec non Aduocati, Consulum, Juratorum et quorundam Ciuium et communis etiam Lubicensium exhibitis coram nobis et Priuilegijs etiam dictorum fratrum super libera sepultura in eorum locis seu cimiterijs eligenda, predicationibus faciendis, audiendis confessionibus, penitentijs confitentibus iniungendis et super nonnullis alijs articulis eisdem ab apostolica sede concessis. Auditis etiam quibusdam allegationibus, impugnationibus, defensionibus et iuribus utriusque partis, et quibusdam etiam confessionibus in presentia nostra factis, cum per ea non possimus super omnibus et singulis de quibus in nos compromissum est ad finalis diffinitionis sententiam peruenire, nec etiam ad ulteriorem ipsorum discussionem intendere, cum simus pluribus alijs arduis negotijs occupati quorum opportuna instantia non sunt alijs nos uacare pro animarum salute ac bono pacis super quibusdam ex eis sic ad presens duximus statuendum prouidendum et etiam decernendum. ad hoc predictorum episcopi pro se et pro hijs quorum jus emergerit et quorum est procurator et aliorum etiam procuratorum expresso accedente consensu. Vt Consules, Jurati, Maiores Ciuitatis et ciues omnes procurent et faciant cum effectu infra duorum mensium spatium, a tempore notitie uel receptionis prensentis nostre sententie, diffinitionis, decreti, arbitrji, prouisionis, statuti, mandati et inhibitionis numerandum, ut prefati Episcopus, Prepositùs, decanus, Capitulum seu Canonici vicarii seu etiam seruitores eorum et quilibet ipsorum tute cedeant ad eorum ecclesias loca et bona sua, et amotis ab ipsis ecclesijs locis et bonis ipsorum quibuslibet occupatoribus uel detentoribus eorundem sacerdotibus religiosis uel secularibus et quicunque sint, integre in eorum possessione pacifica ipsi uel eorum vicarij |