"Hic autem argumentum five exemplum utramque partem quæftionis antecedere intelligitur," quia quæftionis pars utraque argumento five exemplo attribuitur, i. e. de eo vel affirmatur vel negatur; perinde quafi explicatè diceretur, "conftantiam effe virtutem, et effe confidentiam ; ergo quandam confidentiam effe virtutem." Item, "audaciam non effe virtutem, et tamen effe confidentiam; ideóque quandam confidentiam non effe virtutem." Exemplum ergo five argumentum tertium in contracto, etfi quæftioni fubjicitur, tamen fi contractum explicas, et propofitionis et affumptionis antecedens five fubjectum effe reperitur. Eft autem contractus enthymematis quædam fpecies, quæ, cùm explicatur, in peculiarem quandam fyllogifmi formam refolvitur, ideóque erat fpecialiter docenda. Secundò, poftulat hujus fyllogifmi difpofitio, ut affumptio femper affirmetur. Cùm enim tertium argumentum fpeciale exemplum fit, adeóque fpecies antecedentis five minoris termini quæftionis qui in allumptione femper difponitur, atque ita antecedens fit tertii argumenti genus; neceffe eft, genus de fpecie femper affirmari.

"Atque ifta expofitio quæftionis per exemplum quod fubjicitur, principium fyllogifmi partibus explicati ab Ariftot. 1, pr. 6, &c. efficitur, tanquam per fe pleno fyllogifmi judicio clarior et illustrior.”

Prior ergo eft ordine fyllogifmus contractus explicato, cùm quia clarior, tum quia fimplicior: eft autem ita clarus, ut mens eum, ficuti eft contractus, antè percipiat, quàm partibus explicari poffit; ideóque ufus differendi contracta hac forma contentus, formam explicatam rariffime folet adhibere. Claritas autem ejus eximia vel hinc perfpicitur; quòd cùm duo duntaxat hujus fpeciei fint fophifmata, eorum inanitatem contracta hujus fyllogifmi forma facilius detegit quàm explicata, ut infra oftendetur.

Ad tollendum itaque dubitationem, non hic fupplendæ fyllogifmi partes, ut in enthymemate, fed contrahendæ ; contractum quippe explicatio hic eft explicatius, et ab judicio fyllogifmi ad axiomatis clarius judicium hic eft quafi provocandum et regrediendum.

Quod ad modos attinet hujus fpeciei, fi contractam tantummodo formam fpectamus, pluribus non eft opus quàm duobus, uno affirmato, altero negato: quia non refert,

utrum

utrum exemplum fubalterna fit fpecies an fpecialiffima. Sin explicatam hanc fpeciem spectamus, plures habet modos quàm fpecies reliquæ : quatuor autem funt affirmati, totidem negati; quorum duo funt generales quatuor fpeciales, duo proprii: quatuor autem funt in hac fpecie fpeciales modi, cùm in reliquis bini tantum fint; quia in hac specie propofitio poteft effe vel generalis vel particularis, in reliquis verò nunquam particularis eft. Exempla hæc funt.

Primus modus eft affirmatus generalis: ut, "conftantia eft virtus conftantia eft confidentia; ergo quædam confidentia eft virtus."

Secundus eft negatus generalis: ut, " audacia non eft virtus audacia eft confidentia; ergo quædam confidentia non eft virtus."

Affirmatus fpecialis duplex eft; tertius et quartus. Tertius, cujus propofitio eft particularis: ut, "quidam fapiens eft dives: omnis fapiens eft laudabilis; ergo quidam laudabilis eft dives."

Quartus, cujus propofitio eft generalis: ut, "omnis fapiens eft laudabilis, quidam fapiens eft pauper; ergo quidam pauper eft laudabilis."

Negatus item fpecialis eft duplex; quintus et fextus. Quintus, cujus propofitio eft particularis: ut, " quidam ftultus non eft fortunatus: omnis ftultus et contemptus; ergo quidam contemptus non eft fortunatus."

Sextus, cujus propofitio eft generalis: ut, "ftultus non eft beatus: quidam ftultus eft fortunatus; ergo quidam fortunatus non eft beatus."

Reliqui duo proprii funt, cùm exemplum eft fpecies fpecialiffima five individuum. Affirmatus eft, "Socrates eft philofophus: Socrates eft homo: ergo quidam homo eft philofophus." Negatus eft, "Therfites non eft philofophus: Therfites eft homo; ergo quidam homo non est philofophus."

Contracti fyllogifmi duo vitia five fophifmata funt, quæ definitione præcaventur. Unum, fi quæftio five conclufio particularis non fit: ut omnis homo eft rationalis: omnis homo eft animal; ergo omne animal est rationale,” ratio eft, quia id quod non generaliter attribuitur in affumptione (non enim omne animal est homo) non potest esse generale fubjectum conclufionis. Alterum eft cùm affump

Y 2

tio

tio eft negata: ut, "homo eft animal: homo non eft buf tia; ergo beflia non eft animal." Quæ duo fophifmata in contracta hujus fyllogifini forma, facilius, ut fuprà dixi, deteguntur, et primo ftatim intuitu ridentur: ut," omne animal eft rationale, ut homo: quædam bestia non eft animal, ut homo."

CAP. XI.

De Prima Specie Syllogifmi fimplicis explicati.

Syllogifmus explicatus præter ipfum nomen aliam definitionem non defiderat. Dicitur "explicatus," non quod femper omnibus occurrat partibus explicatus, fic enim vix millefimus quifque fyllogifmus occurrit, fed quod partes non modo in forma integra, verùm etiam in enthymemate femper diftin&tas habet.

"In fyllogifmo explicato propofitio eft generalis aut propria; et conclufio fimilis antecedenti aut parti debiliori."

Similis, nempe et qualitate et quantitate: antecedenti, utrique fcilicet ejus parti, propofitioni et affumptioni, fi ipfi inter fe fimiles funt five affirmatæ five generales five propriæ, fin diffimiles, parti debiliori, ut fuprà.

66

Syllogifmi explicati fpecies due funt. Prima ubi argumentum femper fequitur, negatum in altera parte." Hæc prima fpecies explicati, "figura fecunda" ab Ariftotele dicitur. Prior autem hæc fpecies efficitur, quia difpofitio ejus eft fimplicior, ut ex altera fpecie collata comperiemus. Sequitur autem femper argumentum partem utramque quæftionis, confequentem in propofitione, antecedentem in affumptione: unde ab Ariftot. pr. 1, 5, "prædicatum de ambabus" dicitur. Negatum autem dicitur argumentum in altera parte quia pars altera vel propofitio nempe vel affumptio femper eft negata. Unde cùm negata etiam conclufio femper neceffariò fit, fequitur, hujus fpeciei modos omnes negatos effe, et negatas duntaxat quæftiones hac fpecie concludi, quæ omnis in refutationibus eft pofita.

Modi hujus fyllogifmi fex funt; et omnes quidem, ut diximus, negati; duo generales, duo fpeciales, duo proprii.

Generalis primus, cujus propofitio negatur: "Turbatus non benè utitur ratione: fapiens bene utitur ratione; fapiens igitur non eft turbatus." Hoc exemplum in fua crypfi fic apud Ciceronem eft 3 Tufcul. "Quemadmodum oculus conturbatus non eft probè affectus ad fuum munus fungendum, et reliquæ partes totumque corpus à ftatu cùm eft motum, deeft officio fuo ac muneri; fic conturbatus animus non eft probè affectus ad exequendum munus fuum. Munus autem animi eft ratione uti: et fapientis animus ita femper affectus eft, ut ratione optimè utatur; nunquam igitur eft perturbatus." Crypfis hic unica redundantia eft: nam ordo partium rectus eft, nec ulla pars deeft: profyllogifmus unus eft propofitionis : illuftratur enim propofitio fimilitudine plena, cujus redditio eft ipfius propofitionis fententia.

Generalis fecundus, cujus affumptio negatur: "Res mortalis eft compofita: animus non eft compofitus; animus igitur non eft mortalis." Hic fyllogifmus crypfi involutus eft apud Cic. 1 Tufcul. quo is judicat animum immortalem effe. "In animi autem cognitione," inquit, “dubitare non poffumus, nifi fortè in phyficis plumbei sumus, quin nihil fit animis admixtum, nihil concretum, nihil coagmentatum, nihil duplex. Quod cùm ita fit, certè nec fecerni, nec dividi, nec difcerpi, nec diftrahi potest; nec interire igitur: eft enim interitus quafi difceffus et secretio ac diremptus earum partium quæ ante interitum junctione aliqua tenebantur." In hoc exemplo partium ordo invertitur: nam poftremo in loco propofitionis fententia ponitur, interitum effe fcilicet rerum compofitarum, affumptio occurrit prima, "in animi autem cognitione, &c." Et ornatur fynonymis: conclufio media eft atque à caufa illuftratur, "ergo nec fecerni, &c., nec interire igitur."

Specialis primus eft, cujus propofitio negatur : "lividus non eft magnanimus, Maximus eft: Maximus igitur non eft lividus." Hoc judicio Ovidius 3 de Pont. eleg. 3,

concludit.

"Livor, iners vitium, mores non exit in altos;
Utque latens ima vipera ferpit humo.
Mens tua fublimis fupra genus eminet ipfum.
Grandius ingenio nec tibi nomen ineft.
Ergo, alii noceant, miferis, optentque timeri,
Tinctáque mordaci fpicula felle gerant.
At tua fupplicibus domus est assueta juvandis;
In quorum numero me precor effe velis."

«

Hujus etiam exempli crypfis redundantia fola eft: propofitio fuos habet profyllogifmos, et livor pro livido ponitur, adjunctum pro fubjecto; et illuftratur à contrario abjecto; ifque à fimili, vipera :" affumptio, i. e. Maximi magnanimitas, illuftratur partim à minori totius generis magnanimitate, partim à notatione nominis ejus, i. e. Maximi; cujus parem effe animi magnitudinem demonstrat: conclufio negat Maximum effe lividum, partim quia diffimilis fit lividorum, quos defcribit ab effectis, " ergo alii noceant, &c. ;" partim, quia ipfe faciat quæ magnanimus confuevit, qui difparatus à livido eft; "at tua fupplicibus,

&c."

Specialis fecundus eft, cujus affumptio negatur: "faltator eft luxuriofus: Muræna non eft luxuriofus; Muræna igitur non eft faltator." Cic. pro Muræn. "Nemo enim ferè faltat fobrius, nifi fortè infanet: neque in folitudine neque in convivio moderato atque honefto. Intempeftivi convivii, amœni loci, multarum deliciarum comes est extrema faltatio. Tu mihi arripis id quod neceffe eft omnium vitiorum effe poftremum: relinquis illa quibus remotis, hoc vitium omnino effe non poteft: nullum turpe convivium, non amor, non comeffatio, non libido, non fumptus oftenditur : et cùm ea non reperiantur quæ voluptatis nomen habent, quæque vitiofa funt, in quo ipfam luxuriam reperire non potes, in eo te umbram luxuriæ reperturum putas ?" Hujus etiam fyllogifmi partes profyllogifmis exornantur. Propofitionis fententia his verbis continetur, "intempeftivi convivii, &c.," quam profyllogifmus præcedens illuftrat à contrariis, "nemo ferè faltat fobrius, &c.;" affumptio per partes explicatur, "nullum turpe convivium, &c.," et à minoribus quibufdam illustratur: cujus etiam profyllogifmus præcedit, reprehenfio nempe Catonis,

quòd