(

cum multis, ne propriæ fint imperatorum: et certè in armis militum virtus, locorum opportunitas, fociorum auxilia, claffes, ommeatus multum juvant: maximam verò partem, quafi fuo jure, fortuna fibi vendicat, et quicquid eft profperè geftum, id penè omne ducit fuum. At verò hujus gloriæ, Cæfar, quàm es paulò ante adeptus, focium habes neminem: totum hoc quantumcunque eft, quod certè maximum eft, totum inquam, eft tuum. Nihil tibi ex ista laude centurio, nihil præfectus, nihil cohors, nihil turma decerpit: quin etiam illa ipfa rerum humanarum domina fortuna in iftius fe focietatem gloriæ non offert: tibi cedit, tuam effe totam ac propriam fatetur." Hoc exemplum continet plenam comparationem à minore ad majus, ad amplificandam Cæfaris laudem clementiæ. In proto exemplum eft caufarum, quæ cum aliis efficiunt. Effectum eft victoria; efficiens imperator, non quidem folus, fed cum aliis, quarum alia principalis eft, et imperatori quafi focia fortuna aliæ adjuvantes et miniftræ, cujufmodi quinque recenfentur, militum fortitudo, locorum opportunitas, fociorum auxilia, claffes, commeatus. In apodofi exemplum habemus folitariæ caufæ : effectum eft clementia in Marcellum, præftita, cujus caufa et quidem fola est ipfe Cæfar; eaque illuftratur remotione caufarum adju vantium. Scopus Ciceronis eft, ut oftendat Cæfarem plus laudis ob clementiam mereri, quàm propter res geftas: idque oftendit ex collatis inter fe efficiendi modis, quod nimirum rerum geftarum Cæfar non folus auctor fuerit, clementiæ verò præftitæ folus. Jam verò efficiens plus laudis vel vituperationis meretur, quæ fola quid facit; quæ verò cum aliis, minus. Sic igitur hæc ratio poteft concludi. Cujus Cæfar folus auctor eft, id plus meretur laudis, quam cujus folus non eft auctor. Rerum in bello geftarum folus auctor non eft; clementiæ verò in Marcellum præftita folus; proinde clementia Cæfaris plus meretur laudis, quàm res in bello gefta. Hujus fyllogifmi affumptio tantum in hoc exemplo proponitur; ejufque prior pars enumeratione caufarum adjuvantium, pofterior remotione earundem illuftratur.

Ibidem exemplum caufæ inftrumentalis primo de Nat. Deor. "Quibus oculis animi intueri potuit vester Plato fa

bricam illam tanti operis, qua conftrui à Deo atque ædificari nondum facit ? Quæ molitio? quæ ferramenta ? qui vectes? quæ machinæ ? qui ministri tanti operis fuerunt?" Syllogifmus fic fefe habet. Qui inftrumenta non habuit, is mundum non creavit : Deus inftrumenta non habuit; ergo, &c. Hujus fyllogifmi propofitio falfiffima deeft; conclufio præcedit; affumptio fequitur: eaque per inductionem quandam fpecierum illuftratur. Utraque autem tum affumptio tum conclufio per interrogationem ἐμφατικώτερον negatur,

PETRI

RAMI

VITA,

EX

JOANNE THOMA FREIGIO,

Recifis Digreffionibus, defcripta.

Petrus Ramus natus eft anno millefimo quingentefimo decimo quinto. Ejus avus, ut ipfe in præfatione fuæ Regiæ Profeffionis memorat, in Eburonum gente, familia imprimis illuftri fuit: fed patria à Carolo, Burgundionum duce, capta et incenfa, in Veromanduorum agrum profugus, ac fpoliatus, carbonarium facere coactus eft: hinc Ramo "carbonarius pater" probri loco objectus: fed pater agricola fuit. Puer vix è cunis egreffus, ut ipfe in Sheckiano epilogo de fe narrat, duplici pefte laboravit. Juvenis invita modífque omnibus repugnante fortuna, Lutetiam ad capeffendas artes ingenuas venit. Erat ftatura corporis grandi ac generofa, vultu mitiffimo, moribus integerrimis, valetudine firma ac robufta, quam perpetua abftinentia continentiáque et continuo labore etiam firmiorem reddidit. Lutetiæ magifterii titulum fufcepturus, problema hoc fumpfit; "quæcunque ab Ariftotele dicta effent, commentitia effe." Attoniti novitate atque infolentia problematis examinatores ac magiftri, per diem integrum, fed irrito conatu, magiftrandum, ut vocant, oppugnarunt. Ex hoc fortuito fucceffu, anfam deinceps feriò et liberè in Ariftotelem animadvertendi et inquirendi arripuit. Logicám. que imprimis, utpote inftrumentum reliquarum artium expolire inftituit (ut ipfe pluribus perfequitur in epilogo, l. 5, Schola

I

Scholarum Dialecticarum) fed annum agens ætatis primum et vigefimum hæc moliri incœperat. Septimo pòft, primam, ut putatur, Dialecticam et Ariftotelicas Animadverfiones ad academiam Parifienfem edidit: fequente anno Euclidem Latinè, quam et præfatione commendavit. Ex eo tempore multos adverfarios contra fe irritavit, et præfertim duos homines, quos Talæus in academia fua dum contentionem totam enarrat, non nominat tamen. Vix, inquit, Ariftotelicæ Animadverfiones lectæ erant, cùm P. Ramus repentè ad prætorii tribunalis capitalen contentionem per certos homines falfo academiæ nomine rapitur, novique criminis accufatur, quòd fcilicet, Ariftotelem oppugnando, artes enervaret: hac enim oratione Ariftotelea actio inftituta eft. Hinc Ariftoteleorum clamoribus agitatus, ad fummum Parifienfis curiæ concilium traducitur. Id cum ex adverfariorum fententia non procederet, novis artibus à fenatu Parifienfi ad regiam cognitionem res defertur: conftituuntur judices quinque bini ab utraque parte, quintus à rege nominatur; caufam de fingulis animadverfionum capitibus dicere jubetur Ramus: qui tametfi de quinque judicibus tres infenfiffimos habebat, tamen ut mandato. regio obtemperaret, ad diem conftitutam adfuit; fcriba unus aderat ; qui rationes Rami et judicum fententias exciperet. Biduo magna contentione de dialecticæ artis definitione et partitione, quæ in logici organi libris nullæ effent, concertatum eft. Tres Ariftotelei judices primo die, contra omnes bene defcriptæ artis leges, judicarunt ad dialecticæ artis perfectionem definitione nihil opus effe. Qui duo judices à Ramo lecti erant, contrà cenfuerunt. Poftridie tres judices Ariftotelei vehementer conturbati, de partitione affentiuntur, caufámque in aliam diem rejiciunt. Verùm ne non damnaretur Ramus, novum confilium initur, ut ab initio tota difputatio retexatur, judicata pridie, pro nihilo habeatur. Ab ifta judicum inconftantia provocat Ramus; fed fruftrà; judicium n. fine provocatione tribus illis judicibus datur; condemnantur triumvirali illa fententia non folùm Animadverfiones Ariftotelicæ, fed Inftitutiones etiam Dialectica: auctori interdicitur, ne in pofterum vel docendo vel fcribendo, ullam philofophiæ partem attingeret: ludi etiam magno apparatu celebrantur, in quibus Ramus et Ramea Dialectica ludibrio

A a 2

ludibrio habetur. Ab his difficultatibus unus omnium Carolus Lotharingus Ramum liberavit : Henrico enim regi perfuaferat, philofophiam femper liberam effe oportere. Hinc Ramus priftinæ docendi ac fcribendi libertati reftitutus, per annos quatuor fumma in pace ftudiis operam dedit. Anno ætatis trigefimo primo orationem de ftudiis philofophiæ et eloquentiæ conjungendis habuit: cum Talao fratre (fic cum perpetuo vocat) profeffionis partes ita divifit, ut Talæus matutinis horis philofophiam, ipfe pomeridianis, eloquentiam doceret : in poetis, oratoribus, philo fophis omnífque generis authoribus explicandis, ufum dialecticæ demonftravit: id Ramo poftea crimini datum est, quòd in philofophico ftudio non philofophos, fed, contra leges academiæ, pro philofophis poetas explicaret: purgat fe Ramus; petitque ut gymnafium fuum Præleum per probos et doctos homines invifatur. Sed judex quidam, nobilis adolefcens, datus, difcipulos Rami indicta caufa, condemnat; publicis et fcholis et figillis et tabulis prohibet; omnibus denique academiæ muneribus et præmiis excludit. Ab hac fententia tam nova difcipuli Rami ad Julianenfe philofophorum comitium provocant, et abfolvuntur, modò præceptor eorum jurejurando confirmet, libros, academiæ legibus definitos, à fe effe prælectos. Confirma Ramus: paulò tamen pòst ab eodem judice adolescente, non difcipuli, ut antea, fed magiftri eorum oppugnantur: Ramo injungitur, ut in publicis fcholis disciplinam fuam ipse deteftaretur et ejuraret. Is ad fuperiores academiæ ordines fecundò provocat: fed cùm vitandi tumultus caufa, fcripto fe abfens, defenderet, adolefcens ille judex, etfi duabus appellationibus rejectus, tertiò judicat ae damnat. Quartò provocat Ramus: cùm provocationis diem accufator antevertiffet, coactus eft Ramus fubito in fenatum venire: hic iterum Carolus Lotharingus unico præfidio fuit: accufationem cujufdam audiit graviffimam Ramum Academicum nominantis, qui de humanis divinifque legibus dubitaret, qui lubricos D. Auguftini locos ad effrænatam atque impiam libertatem fuis auditoribus proponeret, & quo facilius incautis animis abuteretur, omnes logicas difputationes tolleret. Contra has calumnias facile fe defendit Ramus. Decretum eft itaque in fenatu, uti Ramus difcipulíque ejus in priftinum atque integrum ftatum reftituerentur. Ipfe anno

ætatis