Page images
PDF
EPUB

must rest on similarity; the theory that friends should supplement each other's defects is mistaken. §§ 83-85. Looking to virtue chiefly, you must judge the friend's character before you begin to love him, not after. § 86. The prevalent carelessness in choosing friends is the more remarkable, because friendship is the one thing on whose value all men are agreed. §§ 87-89. It is indeed a necessity of existence; yet we do not allow this natural law its full force. §§ 89, 90. We must be able to hear and tell the truth without offence. §§ 91-94. Flattery is the curse of friendship. §95. The true friend may be known from the flatterer with a little care.' § 96. Historical examples. §§ 97-100. 'Flattery has only power over him who has an appetite for it; open flattery is not so dangerous as that which is masked.'

D. § 100. 'To sum up, virtue is the only origin and bond of friendship. § 101. It is this which has attracted me to my friends throughout life, to you young men as well as others. § 102. It would be well if friends could begin life and end life together, but such are the chances of our mortal state that we must ever be forming new friendships. §§ 103, 104. My perfect intimacy with Scipio has been the greatest blessing of my life. I end by exhorting you to value virtue above everything else, and friendship next.'

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]

Λ

I. Q. MUCIUS, augur multa narrare de C. Laelio 1 socero suo memoriter et iucunde solebat nec dubitare illum <in omni sermone appellare sapientem. Ego autem a patre <ita eram deductus ad Scaevolamy sumpta virili toga, ut, quoad 5 possem et liceret, a senis latere numquam discederem. Itaque multa ab eo prudenter disputata, multa etiam breviter et commode dicta memoriae mandabam,fierique studebam eius prudentia doctior. Quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli, quem unum nostrae civitatis et ingenio 10 et iustitia praestantissimum audeo dicere.> Sed de hoc alias,> nunc redeo ad augurem. Cum saepe multa, tum memini 2 domi in hemicyclio>sedentem, ut solebat, cum et ego essem una et pauci admodum familiares, in eum sermonem illum incidere, qui tum fere multis erat in ore Meministi enim 15 profecto, Attice, et eo magis, quod P. Sulpicio utebare mul- / tum, cum is tribunus plebis capitali odio a Q. Pompeio, qui tum erat consul, dissideret, quocum coniunctissime et amantissime vixerat, quanta esset hominum vel admiratio vel querella. Itaque tum Scaevola, cum in eam ipsam mentio- 3 20 nem incidisset, exposuit nobis sermonem Laeli de amicitia <habitum ab illo secum et cum altero genero C. Fannio, Marci filio, paucis diebus post mortem Africani. Eius disputationis

L

L

10

✓ sententias memoriae mandavi, quas hoc libro exposui arbitratu meo quasi enim ipsos induxi loquentis,ne 'inquam' et 'inquit' saepius interponeretur atque ut tamquam a prae4 sentibus coram haberi sermo videretur. Cum enim saepe ✓ mecum ageres, ut de amicitia scriberem aliquid, digna mihi 5 ✔res cum omnium cognitione tum nostra familiaritate visa est; itaque feci non invitus ut prodessem multis rogatu tuo. Sed ut in Catone maiore, qui est scriptus ad te de senectute, Catonem induxi senem disputantem, quia nulla videbatur aptior persona quae de illa aetate loqueretur, quam eius, qui et diutissime senex fuisset et in ipsa senectute praeter ceteros floruisset; sic, cum accepissemus a patribus maxime memorabilem C. Laeli et P. Scipionis familiaritatem fuisse, idonea mihi Laeli persona visa est quae de amicitia ea ipsa dissereret, quae disputata ab eo meminisset Scaevola. Genus autem 15 hoc sermonum positum in hominum veterum auctoritate et eorum illustrium plus nescio quo pacto videtur habere gravitatis. Itaque ipse mea legens sic afficior interdum, ut 5 Catonem, non me, loqui existimem. Sed ut tum ad senem senex de senectute, sic hoc libro ad amicum amicissimus 20 scripsi de amicitia. Tum est Cato locutus, quo erat nemo fere senior temporibus illis, nemo prudentior: nunc Laelius et sapiens, sic enim est habitus, et amicitiae gloria excel✓ lens de amicitia loquetur. Tu velima me animum parumper avertas, Laelium loqui ipsum putes. C. Fannius et Q. Mucius 25 ad soceruin veniunt post mortem Africani: ab his sermo oritur, respondet Laelius, cuius tota disputatio est de amicitia, quam legens te ipse cognosces.

6

II. FANNIUS. Sunt ista, Laeli, nec enim melior vir fuit Africano quisquam nec clarior. Sed existimare debes omnium 30 oculos in te esse coniectos unum; te sapientem et appellant ✓ et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni, scimus L. Acilium apud patres nostros appellatum esse sapientem,

с

sed uterque alio quodam modo, Acilius quia prudens esse in iure civili putabatur, Cato quia multarum rerum usum habebat et multa eius et in senatu et in foro vel provisa prudenter vel acta constanter vel responsa acute ferebantur, prop5 terea quasi cognomen iam habebat in senectute sapientis. Te autem alio quodam modo non solum natură et moribus, 7 verum etiam studio et doctrina esse sapientem, nec sicut volgus, sed ut eruditi solent appellare sapientem, qualem in Graecia reliqua neminem—nam qui septem appellantur, eos To qui ista subtilius quaerunt in numero sapientum non habent -Athenis unum accepimus et eum quidem etiam Apollinis oraculo sapientissimum iudicatum hanc esse in te sapientiam existimant, ut omnia tua in te posita esse ducas humanosque casus virtute inferiores putes. Itaque ex me quaerunt, credo 15 ex hoc item Scaevola, quonam pacto mortem Africani feras, ✓ eoque magis quod proximis Nonis, cum in hortos D. Bruti auguris commentandi causa, ut assolet, venissemus, tu non ✓ affuisti, qui diligentissime semper illum diem et illud munus solitus esses obire.

20

SCAEVOLA. Quaerunt quidem, C. Laeli, multum, ut est a 8 Fannio dictum, sed ego id respondeo, quod animum adverti, te dolorem quem acceperis cum summi viri tum amicissimi morte ferre moderate;nec potuisse non commoveri, nec fuisse id humanitatis tuae: quod autem Nonis in collegio 25 nostro non affuisses, valetudinem respondeo causam, non maestitiam fuisse.

LAELIUS. Recte tu quidem, Scaevola, et vere: nec enim ab isto officio, quod semper usurpavi cum valerem, abduci <incommodo meo debui, nec ullo casu arbitror hoc constanti 30 homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat offici. Tu 9 autem, Fanni, quod mihi tantum tribui dicis, quantum ego nec agnosco nec postulo facis amice, sed, ut mihi videris, non recte iudicas de Catone. Aut enim nemo, quod quidem

« PreviousContinue »