5

et secundas res splendidiores facit amicitia, et adversas, partiens communicansque, leviores. XVII. Cumque_plu- 23 (> rimas et maximas <commoditates amicitia contineat, tum illa <nimirum praestat omnibus, quod bonam spem prae

✓ lucet in posterum, nec debilitari animos aut cadere patitur. » Verum enim amicum qui intuetur, tamquam exemplar

aliquod intuetur sui.> Quocirca et absentes adsunt et egentes abundant et imbecilli valent et quod difficilius dictu est, mortui vivont;_tantus eos honos memoria desiderium

✓ to prosequitur amicorum, ex quo illorum beata mors videtur, chorum vita laudabilis. Quod si exemeris ex rerum natura benevolentiae coniunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit, ne agri quidem cultus permanebit. Id si minus intel

legitur, quanta vis amicitiae concordiaeque sit, ex dissensioni15 bus atque discordiis percipi potest. Quae enim domus tam

stabilis, quae tam firma civitas est, quae non odiis et discidiis funditus possit everti? Ex quo, quantum boni sit in amicitia,> iudicari potest. Agrigentinum quidem doctum quendam 24

virum carminibus Graecis vaticinatum ferunt, quae in rerum 20 natura totoque mundo constarent quaeque moverentur, ea

contrahere amicitiam, dissipare discordiam.> Atque hoc quidem omnes mortales et intellegunt et re probant.Itaque, si quando aliquod officium exstitit amici in periculis aut adeundis aut communicandis, quis est qui id non maximis efferat laudibus ? Qui clamores tota cavea nuper in hospitis et amici mei M. Pacuvi nova fabula, cum ignorante rege uter Orestes esset, Pylades Oresten se esse diceret, ut pro illo necaretur, Orestes autem, ita ut erat, Oresten se esse per

severaret! Stantes plaudebant in re ficta : quid arbitramur 30 in vera facturos fuisse ? Facile indicabat ipsa natura vim

suam, cum homines, quod facere ipsi non possent, id recte fieri in altero iudicarent. Hactenus mihi videor de amicitia quid sentirem potuisse

25

5

15

✓ dicere; si quae praeterea sunt2credo autem esse multa—

ab eis,csi videbitur, qui ista disputant, quaeritote. 25 FANNIUS. Nos autem a te potius : quamquam etiam ab

istis saepe quaesivi et audivi non invitus equidem, sed aliud quoddam filum orationis tuae.

SCAEVOLA. Tum magis id diceres, Fanni, si nuper in hortis Scipionis, cum est de re publica disputatum, affuisses. -Qualis tum patronus iustitiae fuit contra accuratam orationem Phili!

FANNIUS. Facile id quidem fuit iustitiam iustissimo viro 10 defendere.

SCAEVOLA. Quid ? amicitiam nonne facile ei, qui ob eam summa fide, constantia iustitia servatam maximam gloriam ceperit?

1월 26 VIII. LAELIUS. ¿Vim hoc quidem est afferre:quid enim

refert qua me ratione cogatis ? Cogitis certe. Studiis enim generorum, praesertim in re bona, cum difficile est tum ne accum quidem obsistere.

Saepissime igitur mihi de amicitia cogitanti maxime illud considerandum videri solet, utrum propter/ imbecillitatem 20 atque inopiam desiderata sit amicitia, ut dandis recipiendisque meritis, quod quisque minus per se ipse posset, id acciperet ab alio vicissimque redderet, an esset hoc quidem proprium amicitiae, sed antiquior et pulchriorzet magis a natura ipsa profecta alia causa.

Amor enim, ex quo

amicitia nominata est, princeps est ad benevolentiam coniungendam. Nam utilitates quidem etiam ab eis percipiuntur saepe, qui simulatione amicitiae coluntur

et observantur temporis causa; in amicitia autem nihil fictum, nihil simulatum est et, quid27 quid est, id est verum et voluntarium. x Quapropter a natura 30

V mihi videtur potius quam ab indigentia orta amicitia; appli-- catione magis animiscum quodam sensu amandi, quam cogi

tatione quantum illa res utilitatis esset habitura. Quod

25

quidem quale sit, etiam in bestiis quibusdam animadverti potest, quae ex se natos ita amantad quoddam tempus

et ab eis ita amantur ut facile earum sensus appareat.> Quod in homine multo est evidentius, primum ex ea caritate quae est s inter natos et parentis, quae dirimi nisi detestabili scelerenon potest, deinde cum similis sensusexstitit amoris, si aliquem nacti sumus, cuius cum moribus et natura congruamus, quod in eo (quasi lumen aliquod probitatis et virtutis perspicere

videamur. Nihil est enim virtute amabilius, nihil quod magis 28 10 alliciat ad diligendum : quippe cum propter virtutem et pro

bitatem etiam eos, quos numquam vidimus, quodam modo diligamus. Quis est qui C. Fabrici, M'. Curi non cum caritate aliqua benevola memoriam usurpetzquos numquam

viderit? Quis autem est qui Tarquinium Superbum, qui Sp. 15 Cassium, Sp. Maelium non oderit? Cum duobus ducibus de

imperio in Italia est decertatum, Pyrrho et Hannibale; ab altero propter probitatem eius non nimis alienos animos habemus, alterum propter crudelitatem semper haec civitas oderit.

IX. Quod si tanta vis probitatis est, ut eam vel in eis, 29 20 quos numquam vidimus, vel, quod maius est, in hoste etiam

diligamus, quid mirum est, si animi hominum moveantur, cum eorum, quibuscum usu coniuncti esse possunt, virtutem et bonitatem perspicere videantur? Quamquam confirmatur

amor et beneficio accepto etstudio perspecto et consuetudine 25 adiuncta, quibus rebus ad illum primum motum animi et

amoris adhibitis admirabilis quaedam exardescit benevolentiae magnitudo.) Quam si qui putant ab imbecillitate proficisci, ut sit per quem adsequatur quod quisque desideret, humilem

sane relincunt et minime generosum, ut ita dicam, ortum 30 amicitiae, quam ex inopia atque indigentia natam volunt.

Quod si ita esset, ut quisque minimum esse in se arbitraretur, ita ad amicitiam esset aptissimus ; quod longe secus est,» Ut 30 enim quisque sibi plurimum confidit et ut quisque maxime

virtute et sapientia sic munitus est, ut nullo egeat suaque omnia in se ipso posita iudicet, ita in amicitiis expetendis colendisque maxime excellit. Quid enim ? <Africanus indigens mei ?> Minime hercule! Ac ne ego quidem illius, sed ego admiratione quadam virtutis eius, ille vicissim opiniones fortasse non nulla quam de meis moribus habebat, me dilexit ; auxit benevolentiam consuetudo. Sed quamquam utilitates>

multae et magnae consecutae sunt non sunt tamen ab earum 31 spe causae diligendi profectae.> Ut enim benefici liberalesque

sumus, non ut exigamus gratiam,neque enim beneficium 10 faeneramur--sed natura propensi ad liberalitatem sumussic

amicitiam non spe mercedis adducti; sed quod omnis eius> 32 fructus in ipso amore inest7expetendam putamus. Ab his,

qui pecudum ritupad voluptatem omnia referunt, longe dissen-
tiunt, nec mirum ; nihil enim altum, nihil magnificum ac 15
divinum suspicere possunt, qui suas omnis cogitationes ab-
iecerunt in rem tam humilem tamque contemptam. - Quam
ob rem hos quidem ab hoc sermone removeamus, ipsi autem
intellegamus natura gigni sensum diligendi et benevolentiae

caritatem facta significatione probitatis, quam qui appetiverunt, 20 applicant sese et propius admovent, ut et usu eius, quem

diligere coeperunt, fruantur et moribus, sintque pares in amore et aequales propensioresque ad bene merendum quam ad reposcendum, atque haec inter eos sit honesta/concertatio, Sic et utilitates ex amicitia maximae capientur et erit eius ortus a natura quam ab imbecillitate gravior et verior). Nam si utilitas conglutinaret amicitias, eadem commutata dissolveret; sed quia natura mutari non potest, idcirco verae amicitiae sempiternae sunt. Ortum quidem amicitiae videtis, nisi quid ad haec forte voltis.

FANNIUS. Tu vero perge, Laeli ! <Pro hoc enim, qui minor est natu, meo iure respondeo. 33 SCAEVOLA. Recte tu quidem : quam ob rem audiamus.

2

25

30

A

15

X LAELIUS. Audite vero optimi viri, ea quae saepissime inter me et Scipionem de amicitia disserebantur. Quamquam ille quidem nihil difficilius esse dicebat quam amicitianxusque ad extremum diem vitae>permanere: nam vel ut non idem s expediret incidere saepe, vel ut de re publica non idem sentiretur; mutari etiam mores hominum saepe dicebat, alias adversis rebus, alias aetate ingravescente Atque earum rerum exemplum ex similitudine capiebat ineuntis aetatis> quod summi puerorum amores saepe una cum praetexta toga de10 ponerentur; sin autem ad adulescentiam perduxissent>dirimi 34

tamen interdum contentione vel uxoriae condicionis vel
commodi alicuius quod idem adipisci uterque non posset.
Quod si qui longius in amicitia provecti essent, tamen saepe V
labefactari, si in honoris contentionem incidissent; zpestem>
enim nullam maiorem esse amicitiis quam in plerisque
pecuniae cupiditatem in optimis quibusque honoris certamen
et gloriae, ex quo inimicitias maximas saepe inter amicissimos
exstitisse. Magna etiam discidiaet plerumque iusta nasci, 35

cum aliquid ab amicis quod rectum non esset postularetur, ut 20 aut libidinis ministrixut adiutores essent ad iniuriam,

quod qui recusarent, quamvis honeste id facerent, ius tamen amicitiae deserere arguerentur ab eis, quibus obsequi nollent; illos autem, quiquidvisab amico auderent postulare, postula

tione ipsa profiteri Omnia se amici causa esse facturos. Eorum 25 querella inveterata non modo familiaritates exstingui solere,>

sed etiam odia gigni sempiterna. Haec ita multa quasi fata
impendere amicitiis, ut omnia subterfugere non modo sapi-
entiae, sed etiam felicitatis diceret sibi videri. >
(XI. Quam ob rem id primum videamus, si placet, qua- 36

. 30 tenus amor in amicitia progredi debeat. <Numne, si Corio

lanus habuit amicos, ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt ?>Num Vecellinum amici regnum appetentem, num Maelium debuerunt iuvare? Tiberium quidem 37

.