Page images
PDF
EPUB

Danorum, Noruuegorum, Island, Scrideuinnun, Gronlandon & vniuersarum septentrionalium nationum, necnon etiam in illis partibus Sclauorum, que sunt a flumine Pene usque ad fluuium Egidore, ita', ut sub tua tuorumque successorum, Hammaburgensis ecclesie archiepiscoporum, maneant potestate, uel quicquid a uobis, diuina fauente gratia, ab errore perfidię, siue hominum siue locorum ad religionem christianam adquiri potest. Pallium quoque tibi transmittimus et usum eius tibi tuisque successoribus perpetualiter tenendum inuiolabiliterque retinendum censemus. Et insuper decreuimus nullum archiepiscoporum, uel Coloniensem vel alium quemlibet, in tua diocesi ullam sibi uendicare potestatem & cetera. Caput quoque tuum mitra, quod est insigne Romanorum, permittimus insigniri. Quod si quis huic nostrę auctoritatis priuilegio contraire uel in aliquo temptauerit illud temerare, anathema sit; qui uero pie obseruauerit, gratiam & benedictionem consequatur a domino nostro Jhesu Jhesu. ")

Data per manum Adriani, scrinarii sanctę romanę ecclesię. In mense Januario, indictione VIII. 2)

XXIX.

Papst Johannes X. übersendet dem Hamburgischen Erzbischofe Unni das Pallium und bestätigt die Rechte seiner Kirche. 920. October 28. ')

(†) Johannes episcopus, seruus seruorum Dei, dilecto confratri Wenni, uenera

bili archiepiscopo Hammenburgensis ecclesię, tibi tuisque successoribus in perpetuum. || Conuenit apostolico moderamini pia religione pollentibus beniuola compassione succurrere, & poscentium animis alacri deuotione impertiri assensum: Ex hoc ...

Das Uebrige entspricht wörtlich der obigen Bulle des Papstes Anastasius III.

tibi tuisque successoribus confirmaremus, sicut a beato Gregorio, Nicholao & aliis predecessoribus nostris decretum est, inclinati precibus tuis, pallium tibi ex more transmittimus, & quecunque ab eis ecclesię tuę & antecessoribus tuis data sunt & priuilegiis confirmata, nos apostolica auctoritate tibi concedimus & nostro priuilegio confirmamus, scilicet omnia, que generaliter atque specialiter ad eundem prefatum archiepiscopatum pertinent, queque tui antecessores Jhesu Christo.

...

Data IIII. kalendas Nouembris per manus Leonis, sanctę Romane sedis cancellarii. Anno domini Johannis papę primo, indictione VIIII. 2)

*) So für: Christo.

*) Die Indiction sollte heissen: XV.

1) Aus dem Original, welchem das Bleisiegel des Papstes Johannes anhängt, im Archive zu Stade Caps. VIII. No. 5. Dieses Privilegii gedenkt Adam von Bremen l. I. c. 47. 2) In dem ersten Regierungsjahre des Papstes Johannes X., nämlich 914, war der Erzbischof Hoger noch am Leben: wir haben die Urkunde also nach der Indiction datirt. Zum Jabre 914 December hätte Indictio III. gehört. Ueber Unni's Anwesenheit auf dem 916 September 20 eröffneten Concilium zu Altheim s. die Beilage über den Erzbischof Reginward.

XXX.

König Heinrich bestätiget die Vertauschung von neun Dörfern des edlen Willeri gegen gewisse, in einer andern vom König Heinrich ausgestellten Urkunde verzeichnete Güter der Hamburgischen Kirche. 935. Mai 24. ')

In nomine sanctae & individuae trinitatis Heinricus, divina fauente clementia rex. Nouerint omnes fideles nostri, tam presentes, quam etiam & futuri, qualiter nos rogatu Unnonis, Hammaburgensis ecclesiae venerabilis archiepiscopi, ) quandam commutationem inter se & quendam nobilem virum nomine Willarius fieri permisimus. Tradidit etiam prefatus Willeri cum manu Rasmade coniugis suae & Thaadulfi filii eius, ad predictum episcopatum in manum ipsius ecclesiae episcopi Vnnonis & Vlfridi, sui etiam advocati, quidquid proprietatis in locis Holtgibutli, Holthem, Fokaresha, *) Nianthorp, 3) Omanthorp, ) Walle, ') Magulun, ') Rikinburgi 1) 1) & Dauuisla 3) nuncupatis habere visus est, cum curtilibus, edificiis, mancipiis, terris cultis & incultis, & omnibus, quae dici aut nominari possunt, appendiciis, contra eam recompensationem, quam ab eodem episcopatu sibi traditam accepit & nostrae auctoritatis scripto confirmatam adquisiuit. Eandem vero commutationem, eiusdem episcopi petitione, hoc scripto confirmari iussimus. Et ut hoc nostrae confirmationis preceptum a fidelibus nostris verius credatur ac diligentius obseruetur, manu nostra subtus illud firmauimus & annuli nostri impressione sigillari precepimus.

Data IX. kalendas Junii, anno dominicae incarnationis DCCCCXXXV, indictione VIII, anno autem Heinrici regis XVII. Actum Diusburg. In Dei nomine. Amen.

XXXI.

König Otto I. bestätigt die Freiheiten der Klöster der Hamburgischen Kirche, namentlich rücksichtlich der Gerichtsbarkeit über ihre Hörigen; sodann den Heerbann des Erzbischofes und das Recht der Hamburgischen Geistlichen, den Erzbischof zu erwählen. 937. Jun. 30. ')

In nomine sanctae & individuae trinitatis, Otto, diuina fauente clementia rex. Qui mundiali potestate praediti quibuscunque necessariis regentium suffragari festinant, || diuinam

[blocks in formation]

Walle, Daulsen.

2) Im

1) Nach dem hannoverschen Copiarius. Das Original war im Stader Archive Caps. IV. No. 4. Jahre 932 war Unni auf der Synode zu Erfurt. S. Pertz Leg. T. H. p. 18. Er starb im Jahre 936 am 17. September. S. Necrol. Luneburg. 3) Im Amte Verden, im Kirchspiel Walle: Holtebüttel, Holtum, Völkersen, Nindorf, ') Eingepfarrt zum Dom in Verden: Amendorf, Ritzenbergen. Vergl. Pfannkuche 3) Mahlen, K. Eistrup, in der Grafschaft Hoya. Die im Diptychon Bremense verzeichneten Memorien: "Februar 6 Racmodis, Februar 24 Rasmodis und April 7 Thadulfi," sind vielleicht die der in dieser Urkunde erwähnten Wohlthäter der Kirche.

a. a. O. S. 289.

') Nach dem Originale mit aufgedrucktem Siegel im königlichen Landesarchive zu Hannover. Es war zu Stade Caps. IV. No. 36.

sibi nihil refragrari certissime sciant. Ideoque non dedignamur affectum ad nos confugientium perducere ad effectum, quia ob hoc temporalis regni modificationem nobis pariter speramus & amplificationem, aeternalisque prouenturam perpetuo perennitatem. Vnde nouerit omnium fidelium nostrorum, praesentium scilicet & futurorum sagacitas, quod Adaldag, sanctae Hammaburgensis aecclesiae venerabilis archiepiscopus, adiens excellentiam serenitatis nostrae, expetiuit a nostra pietate talem libertatem & tuitionem monasteriis in eius episcopio consistentibus, qualem cetera per nostrum regnum monasteria noscuntur habere. 2) Cuius quoniam iusta & rationabilis uidetur petitio, ad honorem sanctae Dei genitricis Mariae, cui locus ille Hammaburg est consecratus, eidem loco supradicto concedimus omnes concessiones, quas concesserant anteriores Francorum reges, ceterisque monasteriis ad hanc diosesim pertinentibus, id est Ramaslahun, Bremun, Bircsinun, Bukkiun, videlicet ut nullus iudex publicus vel quaelibet iudiciaria potestas aliquam sibi uindicet potestatem in supradictorum hominibus monasteriorum, litis uidelicet & colonis, vel eos aliquis capitis banno ob capitis furtum, vel quocumque banno constringat, aut aliquam iustitiam facere cogat, nisi aduocatus archiepiscopi, quamdiu eos corrigere ualuerit. Quod si quisquam illorum incorrigibilis extiterit, ut ab eo corrigi non ualuerit, tunc ab advocato isdem_praesentetur iudiciariae potestati, ceteri vero in subditione archiepiscopi permaneant. Si vero aliquis ex libertis voluerit iamundling) vel litus fieri, aut etiam colonus ad monasteria supradicta, cum consensu coheredum svorum, non prohibeatur a qualibet potestate, sed habeat licentiam nostra auctoritate. Habeat quoque potestatem praedictus Adaldag successoresque eius, Hammaburgensis aecclesiae archiepiscopi, super libertos & iamundilingos monasteriorum supradictorum in expeditionem siue ad palatium regis. Donamus quoque clericis Hammaburgensis aecclesiae potestatem inter se siue aliunde eligendi episcopum, cum necessitas poposcerit. Et ut haec auctoritatis nostrae concessio a fidelibus nostris verius credatur & per succedentia tempora diligentius obseruetur, manu propria subtus eam firmauimus & anulo nostro sigillari iussimus.

Signum domni Ottonis

(M.
M.) inuictissimi regis.

Poppo cancellarius ad uicem Friderici archicancellarii recognoui. (R.) (S.)

Data II. kalendas Julii. Anno Domini DCCCCXXXVII. Indictione X. Anno regni Ottonis piissimi regis I.

Actum in Werlaha. In Dei nomine. Amen.

2) Adam von Bremen hat vermuthlich dieses und das kaiserliche Privilegium wegen des Bremischen Marktes vom Jahre 966 verwechselt, als er L. II. C. 1 schrieb: Adaldagus primo ut ingressus est episcopatum, Bremam, longo prius tempore potestatibus ac iudiciaria manu compressam, praecepto regis absolvit et instar reliquarum (lies: regalium) urbium immunitate simulque libertate fecit donari. Praecepta regis haec continentia praesto sunt, et alia. 3) Diese meines Wissens sonst nicht vorkommende Bezeichnung möchte wohl aus einer für uns verlorenen Urkunde der Karolinger reges Francorum für das Stift Hamburg entlehnt seyn, welche der vorliegende Schutzbrief bestätigt.

Bd. 1.

6

XXXII.

König Otto I. überträgt der Hamburgischen Kirche alle seine Rechte in Bremen, Bassum, Ramesloh und Bücken. 937. Aug. 8. ')

[ocr errors]

In nomine sanctae & individuae trinitatis. Otto, rex diuina opitulante, clementia. Dinoscat omnium fidelium nostrorum sagacitas, qualiter nos pro mercede uitę permanentis, et per interuentum carae coniugis nostrae Eadgide adque ) Thietharii, fidelis nostri, 2) in proprium || damus ad locum nominatum Hammabure quicquid in locis sic nominatis: Bremun, Birsina, Ramasloha, Buscin, ') proprietatis hucusque habere uisi sumus, in terris cultis & incultis, agris, pratis, pascuis, campis, molendinis, piscationibus, aquis aquarumque decursibus, viis & inviis, quesitis & inquirendis omnibusque ad prefata loca iure legitimeque pertinentibùs, firmiter in proprietatem donauimus, ad utilitatem Hammaburcgensis ecclesiae episcoporum. Inde etiam munifice largitatis nostrae scriptum fieri iussimus, per quod uolumus firmiterque iubemus, quatenus archiepiscopi Hammaburcgensis ecclesiae habeant potestatem, quicquid illis placuerit faciendum. Et ut hoc a fidelium nostrorum industria uerius credatur ac per succendentium temporum curricula diligencius obseruetur, manu nostra suptus illud confirmari curauimus, & anuli nostri impressione consigniri iussimus.

[blocks in formation]

Poppo cancellarius ad uicem Friderici archicapellani supnotaui. (R.) (S.)

Data VI. idus Augusti. Indictione X. Anno dominicae incarnationis DCCCCXXXVII. Anno autem Ottoni regnante regi II.

Actum in Uualahuson. Amen.

XXXIII.

Papst Leo VII. übersendet dem Hamburgischen Erzbischofe Adaldag das Pallium. 937. ') Leo, episcopus et seruus seruorum Dei, reuerentissimo et sanctissimo Adaldado, ') 2) sanctae Hammaburgensis ecclesiae episcopo, quae sita est ultra fluuium, qui uocatur Albia, b) So für: Bukin.

) So für: atque.

a) So für: Adaldacho.

1) Nach dem Originale im königlichen Landesarchive zu Hannover. Im Stader Registranten Caps. IV. No. 26 und 35. Am 22. September 937 war Erzbischof Adaldag beim König zu Magdeburg bei der Stiftung des dortigen St. Moritz-Klosters. 2) Vermuthlich derselbe fidelis Thiatharius, dessen Namen wir unter dem im Jahre 962 Februar 13 geschlossenen Vertrage des Kaisers Otto I. mit dem Papste Johannes XII. finden und dessen Tod die Annales Corbeienses ad a. 967 berichten.

1) Nach dem hannoverschen Copiarius. Das Original war im Stader Archive Caps. VIII. No. 28. Pallium archiepiscopale (Adaldagus) sumpsit a papa VII. Leone. Adam Bremens. 1. II. c. 1. 2) Adaldag war ein Geistlicher in der Capelle der Königin Mathilde, und von derselben ihrem Sohne, dem König Otto I., empfohlen. S. Vita Mathildis c. 9. Er war von edlem Geschlechte, doch beruht die Angabe, welche ihn zu einem Verwandten

diebus uitae tuae tantummodo. Si pastores ...

Das Folgende wörtlich wie oben No. XXI bis zu: assumptione sanctae Dei genitricis ...

wo mehrere Blätter in der Handschrift fehlen.

XXXIV.

Papst Marinus bestätigt die Rechte des Hamburgischen Erzbisthums. 946. Mai. ')

Marinus episcopus, seruus seruorum Dei, reuerentissimo et sanctissimo Adaldago, sanctae Hammaburgensis ecclesiae archiepiscopo et confratri nostro, paternam dilectionem et perpetuam in Christo benedictionem. Cum pię desiderium ...

Das Folgende lautet wörtlich gleich der Bulle des Papstes Stephan V. vom Jahre 891, oben No. XXIV, bis: eorum fungimur vicariatione.

Scriptum per manum Benedicti, cancellarii sanctae romanae ecclesiae, in mense Maio. Indictione sexta. 2)

XXXV.

Papst Agapit II. bestätigt die Rechte der Hamburgischen Kirche auf Fürbitte Hadumars, Abtes von Fulda. 948. Jan. 2. 1)

Agapitus episcopus, seruus seruorum Dei, reverentissimo ac sanctissimo Adaldago, sanctae Hammaburgensis ecclesiae archiepiscopo, 2) tuisque successoribus in perpetuum. Conuenit apostolico moderamini pia religione pollentibus beniuola compassione succurrere & poscentium

oder gar Vaterbrudersohn (patruus) des Königs Otto I. macht, auf dem Missverstande einer Stelle des Thietmar von Merseburg L. II. C. 26, welcher erzählt, dass dem Erzbischofe die zwölfjährige Hathui, Tochter des Grafen Heinrich von Stade, von dem Kaiser, ihrem Pathen (patrino suimet), zur Stelle der Aebtissin in Heslingen empfohlen sey. Wir finden Adaldag einige Zeit hindurch als dessen Kanzler in Urkunden vom Jahre 936 October 14, 17, auch noch vom Jahre 937 Februar 4 (s. Schatz Chronicon Halberstad. p. 81), zu welcher Zeit er also die bischöfliche Weihe noch nicht empfangen hatte.

1) Aus Suhm Historie af Danmark Bd. III. S. 37. Das Original ist im Archive der königlich dänischen Gesellschaft; einst im Stader Archive Caps. I. No. 16. 2) Martin III. 942 November 11 bis 946 Januar 25. Die Indiction für die Jahre 943 bis 945 war I bis 111.

') Nach dem Copiarius zu Hannover. Im Stader Registranten verzeichnet Cap. I. No. 7. Die Aechtheit der Urkunde oder doch die Richtigkeit der Abschrift wird durch die Regel: Papa neminem vossitat, mehr als zweifelhaft. Es scheint eine andere Bulle des Papstes Agapitus zu seyn, von welcher Adam von Bremen L. II. C. 2 sagt: In privilegiis autem romanae sedis videri potest, quod Agapitus papa, Hammaburgensi ecclesiae de salute gentium congratulatus, omnia quae a decessoribus suis, Gregorio, Nicolao, Sergio et ceteris Bremensi archiepiscopatui concessa sunt, et ipse concessit Adaldago. Cui etiam sua vice ius ordinandi episcopos tam in Daniam, quam in ceteros septentrionis populos, apostolica auctoritate concessit. 2) Im Mai 948 finden wir Adaldag mit Liafdag, dem

Bischofe von Ripen, und Harold, Bischofe von Schleswig, auf der Synode zu Ingelheim. S. Pertz I. I. T. II. p. 24. p.2 Frodoardi Chron. Adam Bremens. I. II. c. 2.

« PreviousContinue »