Page images
PDF
EPUB

Ego Guilielmus Paiarinus, sacri palatii notarius, rogatus scripsi.

XIII. Littera Johannini de Marino et Conrandi Panzani, civium Janue, supra locacione cujusdam navis que vocatur Bonaventura.

2

In nomine Domini, amen. Nos Johanninus de Marino et Conradus Panzanus, cives Janue, naulizamus et locamus vobis dominis Johanni Poilevilani' militi, magistro Henrico de Campo Repulso clerico et Guillelmo de Mora, nunciis et ambaxatoribus domini regis Francorum, sicut apparet per litteras dicti domini Regis roboratas ejusdem domini Regis sigillo, tenor quarum inferius continetur, navim unam que vocatur Bonaventura, de mensuris infra scriptis et cum sarzia et rebus rescriptis, et cum marinariis triginta octo, et que est in schario Varaginis 3; que navis debet esse longa per carenam cubitos viginti quinque, et de roda 4 in roda cubitos triginta octo; alta in sentina palmos quatuordecim minus quarta; in cooperta prima inferiori alta parmos (sic) novem minus tercia, in correorio 5 palmos sex et dimidium; alta in orlo palmos quatuor, ampla in cooperta palmos triginta. Sarcia infra scripta: arbore de prora longitudinis cubitorum quadringinta, grossitudinis palmorum octo, furnita ejus sarcia ad sufficienciam. Arbore de medio longitudinis cubitorum triginta septem, grossitudinis palmorum septem et dimidii, cum sua sarcia ad suf

Tout ce qu'on peut distinguer dans cet assemblage de lettres, c'est gudam. Il est plus que probable qu'il s'agit ici du Nicolas Guondam, qui figure comme une des cautions d'Henri d'Oria et de Jean de Momardino, dans le marché n° XV.

Voici que le nom d'un troisième envoyé du roi de France paraît dans ces actes; jusque-là nous n'avons vu nommer que Guillaume de Mora et Henri de Camp Repoussé, ou de Champ Repos; Jean Poilvillain ne fut adjoint à cette mission qu'en 1269, comme on le voit par les lettres patentes rapportées pour la première fois dans la présente lettre. Dans le Mémorial de la cour des comptes, C (1346-1358), Archives du Roy., nous avons trouvé une pièce intitulée : Potestas

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

I

ficienciam; que arbores sunt et esse debeant sane. Anthenas peciis septem, bonis et sannis et convenientibus dicte navi. Sarcia de canavo, in summa centanaria centum viginti quatuor. Velis quinque de cotono, novis, convenientibus dicte navi. Anchoris decem et octo, de cantariis quinque usque in sex pro qualibet; timonibus duobus, grossitudinis palmorum septem pro qualibet, sanis et convenientibus dicte navi; barchis duabus de paleschalmo, furnitis remis et spatis et omnibus furnimentis suis. Rucis (sic) pro aqua pro mezaroliis mille; quam quidem navim, de dictis mensuris et cum omnibus aliis et singulis supra dictis ipsi navi necessariis, vobis dominis ambaxatoribus nomine dicti domini Regis locamus sive nolizamus, finito precio librarum duo millia quadringentarum turonensium, de quibus jam habuisse et recepisse confitemur nomine dicti Regis libras octingentas turonenses. Renunciantes exceptioni non numerate pecunie et omni juri et exceptioni quo nos vel alter nostrum tueri possemus. Residuum vero dicti precii dicti nauli, quod est libre mille sexcentas turonenses, mihi dare et solvere debetis sive dari et solvi michi facere tenemini infra dies octo postquam dicta navis applicuerit in Aquis Mortuis. Pro supradicto itaque precio sive naulo, promitto et convenio vobis dictis ambaxatoribus, dicto nomine, quod dictam navim ita furnitam et preparatam omnibus rebus necessariis, ut dictum est, conducam et consignabo sive conduci et consignari faciam vobis, seu mandato domini Regis, in Aquis Mortuis, usque dies octo mensis madii proximo venturi, anno currente millesimo ducentesimo LXXo, sannam et stagnam2 coopertis et completam castello et staiariis 3 pro equis ponendis, et cum omnibus aliis et singulis supradictis, et demum cum effectu omnium rerum necessariarium ipsi navi, ad bonum intellectum, sicut expedit habere navim ultra mare transferens (sic) in passagio, cum equis et peregrinis. Et tali modo, ut supradictum est, dictam navim vobis dictis ambaxatoribus dicto nomine promittimus habere paratam et conductam ad dictum locum de Aquis Mortuis usque ad dictum terminum. Insuper promittimus et convenimus vobis dictis ambaxatoribus quod honerabimus seu honerari faciemus nostris expen

2

Pour butis, tonneaux ; italien botte.
Étanche, c'est-à-dire, séche à l'inté-

rieur et si bien calfatée que l'eau n'entre

point dans sa cale, par infiltration, à travers les coutures.

3 Pour: Stabulariis.

sis, in dicta nave, omnes illas res quas vobis seu dicto domino Regi placuerit in ipsa navi ponere sive poni facere, et quod non honerabimus sive honerari faciemus vel permittemus honerari aliquas res in ipsa navi absque sarcia' domini Regis seu ejus mandati. Item promittimus et convenimus vobis, dicto nomine, quod jurabimus, si in dicta navi fuerimus, sive illi qui in dicta navi fuerint jurabunt ad sancta Dei Evangelia 2 salvare et custodire dictum dominum Regem et gentem suam et omnes res suas et gentis sue, et eidem in omnibus obedire et complere viagium 3 quod idem dominus Rex facere voluerit. Insuper ex pacto in continenti apposito promittimus et convenimus vobis, dicto nomine, quod ex quo dicta navis, dicto mandato domini Regis vel ejus nuncii, separata fuerit de dicto loco de Aquis Mortuis, voluntate fuerit domini Regis vel ejus nuncii, quod dicta navis applicare debeat ad aliquam insulam vel portum vel alium locum pro habendo consilio vel expectare, quod illuc cum illa navi ire teneamur si fuerimus et illi qui in dicta navi fuerint ire teneantur et ibi expectare, et si necesse fuerit ibidem similiter discaricare res et equos que erunt in ipsa navi, et iterum ipsas res et equos reducere seu

1

Sarcia est une faute : c'est scientia qu'il faut lire; dans la pièce suivante, le copiste ne s'est pas trompé. Absque scientia, à l'insu de.....

'Le serment exigé par ce marché n'était pas alors chose nouvelle. Le chapitre LI du capitulaire nautique de Venise, 1255, donne la formule du serment prêté par les matelots quand ils s'embarquaient: «Juro bona fide, sine fraude, quod na⚫ vem et correda et avere quod erit in «nave, cujus sum marinarius, custodiam «et salvabo..... » Le chapitre XLVII dit: "Similiter patronus, qui navim jurabit, << teneatur sacramento habere predicta coreda et varnimenta sue navis, et eciam << marinarios quos secundum formam sta«tuti habere tenetur. » Le chapitre XVI dú Consulat de la mer (édition de M. Pardessus), porte: Encara, que deu fer iu«rar lo notxer è l's panesos è l's perso«ners è l's mariners è tots aquells qui y iran è y seran, è tots aquells qui peu

[ocr errors]

T. I. PART. 2.

«ran loguer de la nau, qui ainden à sal

« var è guardar los mercaders è los lurs havers, è de tots aquells qui en la nau «iran, de lur poder. »

[ocr errors]

3 Les nolisateurs s'engageaient, envers le Roi, à achever le voyage commencé, comme les matelots s'engageaient envers les patrons. Voici, d'après le capitulaire de Venise, chapitre LXXXIV, le recours que le patron avait contre le marinier qui quittait le navire avant la fin du voyage: Volumus quod si aliquis marinarius con<«<tra pactum convencionis voluerit relin« quere navem, licitum sit patrono ipsum « marinarium retinere donec pactum con«vencionis adimpleat. Marinarius qui na<< vem relinquerit per forcium vel furtive «contra pactum convencionis, totum illud quod receptum habet per marinariciam, in duplum patrono reddere teneatur; et insuper tantum plus, quantum super hoc statuere ant deffinire voluerint judi«< ces ordinati.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

70

I

reduci facere in ipsa navi, salvo quod intelligatur, et teneamur dictas res et equos honerare et exhonerare usque ad ripam sive littus maris. Si forte contingerit dictum dominum Regem sive nuncium ejus dictam navim ibidem tantum decurreri quo opporteret et quod yemaret, que occasione illius yemationis dabitis et solvetis nobis seu dari et salvi facietis, in ipso loco vel alibi ubi ymaret (sic) ipsam navim facco (sic) domini Regis, libras quadraginta turonenses per centum summe dicti nauli, sive libras nongentas (sic) sexagenta turonenses 2. Insuper promittimus et convenimus vobis dictis ambaxatoribus quod in dicto loco dictam navim iterum honerabimus seu honerari faciemus omnibus illis rebus quarum placuit dicto domino Regi, cum barchis dicte navis, quod vero melius fieri poterit, et demum cum ipsa navi et marinariis ibo ad illum locum ad quem placuerit domino Regi vel ejus mandato et ibidem, si necesse fuerit, exhonerabo seu exhonerari faciemus ipsam navim, ut dictum est, et postquam equi de ipsa navi exhonerati erunt in terra, in ipso loco promittimus et convenimus vobis ibidem stare et expectare per mensem unum cum ipsa navi, faciendo ibidem servicium domini Regis prout de ipsius voluntate processerit, usque ad dictum terminum, et si infra dictum mensem voluntas fuerit dicti Regis vel ejus consilii transferendi se et gentem suam in alium locum in eadem regione, quod teneamur illuc, si in dicta navi fuerimus, ire vel illi qui in dicta navi fuerint ire teneantur cum dicta navi; et iterum equos et gentes et res omnes que ibidem de dicta navi exhonerate erunt, rechonerare (sic) 3 seu rechonerari (sic) facere et reducere in dicta navi, cum barchis dicte navis, prout melius fieri poterit, et demum ire cum ipsa navi et honerare ad alium locum in eadem regione quo placuerit dicto domino Regis et ibidem exhonerare ipsam navim sive

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

exhonerari facere omnibus rebus pertinentibus domino Regi et genti sue, ut dictum est, et postmodum liceat nobis, si fuerimus, vel illis qui in dicta navi fuerint ire demum quo eis placuerit sive voluerint et nobis vel eis placuerit. Salvo quod in ipsa navi ire non teneamur nos vel alteri nostrum, nisi nobis vel alteri nostrum placere, si possimus ibidem alium sufficientem constituere loco nostrum. Predicta omnia et singula promittimus vobis dictis ambaxatoribus, stipulantibus nomine dicti domini Regis, attendere, complere et observare, sive attendi, compleri et observari facere et nullo contravenire: alioquin penam dupli tocius dicti nauli vobis, dicto nomine stipulantibus, promittimus, pro qua pena et predictis omnibus attendendis et observandis, omnia bona nostra habita et habenda vobis, dicto nomine, pignori obligamus; renunciantes jure de principali jurisolidi, nove constitucionis de duobus reis, epistole divi Adriani et omni juri. Infra Lanfranchinum Marocellum, Johannes de Rovegaro, Faciolus de Marri et Thomagnus de Murta, quilibet eorum in solidum, de predictis omnibus et singulis, se constituerunt proprii et principales observatores et attenditores pro dictis Johanino et Conrando verssus (sic) dictos ambaxatores, nomine dictis (sic) domini Regis, sub dicta pena et obligacione bonorum suorum. Renunciantes juri de principali, juri solidi, nove constitucionis, de duobus reis et omni juri, et fori privilegio. Versa vice, nos dicti Johannes Poilevilain, magister Henricus et Guillelmus de Mora, dicti domini Regis nuncii et ambaxatores, sicut apparet per litteras ipsius domini Regis infra descriptas et dicti domini Regis sigillo sigillatas, nomine ipsius domini Regis, promittimus et convenimus vobis dictis Johannino et Conrado dare vobis et solvere, et sic tractare quod dictus dominus Rex dabit et solvet vobis vel vestro certo nuncio, residuum dicti precii dicti nauli, videlicet libras mille sexcentas turonenses, in Aquis Mortuis, infra dies octo postquam dicta navis ibidem applicuerit dicta navis 1, ut dictum est, libras nogentes (sic) sexaginta turonenses. Si contingeret dictam navim yemare alicubi, de mandato dicti domini Regis vel ejus nuncii, seu facto dicti domini Regis, ultra pactum dicti nauli, ut prius dictum est, que omnia et singula, nomine et vice domini Regis et pro ipso domino Rege, promittimus et convenimus vobis dictis Johannino et Con

[blocks in formation]
« PreviousContinue »