Page images
PDF
EPUB

Otto, diaconus cardinalis sancti Georgii ad velum aureum. Ego Gerardus, diaconus cardinalis sancte Marie in d.. 16) Ego Hubaldus, diaconus cardinalis sancti Adriani. +

Datum Laterani per manum Almerici, sancte Romane ecclesie dyaconi cardinalis et cancellarii, secundo kalendas Marcii, indictione II., incarnationis domini anno MCXXXVIIII., pontificatus domni Innocentii pape anno X.

[ocr errors]

Nach einem bischöflich strassburgischen Vidimus dieser Bulle vom Monat December 1276 im GeneralLandes-Archive in Karlsruhe. Abdruck nach demselben Vidimus bei Dümge, Reg. Bad. nr. 82. S. 130; nach dem verdorbenen,,autographum tabularii summi chori ecclesiae cathedralis Argentinensis“ bei Würdtwein, N. S. VII. S. 107. Aus letzterem sind die in dem Vidimus fehlenden Unterschriften der päbstlichen Curie ergänzt. Rundzeichen und Bene valete, so wie das subscripsi hinter jeder Unterschrift fehlen auch bei Würdtwein. Einige im obigen Abdrucke bemerklich gemachte Unrichtigkeiten des Vidimus finden sich bei diesem nicht. Verschiedene bei demselben vorkommende weitere Abweichungen sind dagegen hier nicht angegeben, weil die eigentlich bedeutenderen darunter schwerlich aus dem Original herrühren, sondern wohl einfach Fehler jenes Abdruckes sind. Von der Schlussformel Decernimus ergo u. s. w. bis inveniant sind bei Würdtwein nur die Anfangsworte aufgenommen.

1) und 2) Das Vidimus fehlerhaft in finiturum und statt poterit, pont mit Abkürzungsstrich darüber. 3) Die in der Ortenau gelegenen Orte sind: Gengenbach, bad. B.A.Stadt; Zell am Hammersbach, im gen. B.A.; Steinach, B.A. Haslach; (Ober-, Unter-) Hammersbach, Reichenbach, B.A. Gengenbach; Geroldseck, B.A. Lahr; Nordrach, B.A. Gengenb.; Ichenheim, Schopfheim, B.A.St., oder Ober-, Nieder-Sch., B.A. Lahr und Offenburg (in Scopfheim ist das f über der Zeile beigesetzt); Kinzdorf od. Kinzigdorf, abgeg. Ort ganz in der Nähe von Offenburg; Linx, B.A. Bischofsheim; Tutschfelden, B.A. Kenzingen. 4) Ins Breisgau gehört Neuershausen, bad. B.A. Freiburg.

5) Die angeführten elsässischen Orte sind: Dangolsheim, Kant. Wasselnheim, Arrond. Strassburg; Westhausen, Kant. Mauermünster, Arrond. Zabern; Behlenheim, Dürningen, Kleinfrankenheim, alle drei Kant. Truchtersheim, Arrond. Strassburg; Batzendorf? Kant. Hagenau, Arrond. Strassb.; Kinsheim, früher Königsheim, Kant. und Arrond. Schlettstatt; Scherrweiler, Kant. Weiler (Villé), Arrond. Schlettstatt. 6) und 7) Römlensdorf, O.A. Oberndorf; Irslingen, O.A. Rotweil.

8) und 9) Villingen, bad. B.A.St. mit Niedereschach im gen. B.A.

10-12) Gruorn, O.A. Urach; Stetten, O.A. Rotweil; Wittershausen, O.A. Sulz.

13) Es wird pacis zu lesen sein.

14) Die nun folgenden Namensunterschriften fehlen in dem oben zu Grunde liegenden Vidimus (vgl. die Anm. unter dem Texte).

15) und 16) Es ist Anselmus und ohne Zweifel sancte Marie in porticu oder in Aquino (?) zu lesen.

[graphic]

CCCXI.

Pabst Innocens II. nimmt das Kloster S. Georgen mit genannten Besitzungen und Rechten in seinen besondern Schutz und verleiht demselben noch weiter ausgedrückte

[ocr errors]

Begünstigungen.

Im Lateran 1139. April 14.

Innocentius episcopus, servus servorum dei, dilecto filio Ioanni, abbati monasterii sancti Georgii, quod situm est in Sylva Nigra iuxta flumen Briganam, eiusque successoribus regulariter substituendis in perpetuam memoriam. Apostolicae sedis clementiae convenit, religiosa et sancta loca diligere, eorum quieti et utilitati paterna sollicitudine providere, ut, quemadmodum divina clementia patres in dei populo dicimur, ita per dei gratiam effectibus comprobemur. Eapropter, dilecte in domino, tibi, Ioannes abba, tuis et fratrum tuorum desideriis apostolica benignitate impertimur assensum, atque ad exemplum praedecessoris nostri, sanctae memoriae Urbani papae, monasterium sancti Georgii, cui auctore deo praeesse dignosceris, quod utique a nobilibus viris Hezelone et Hessone, ipsius loci fundatoribus, beato Petro apostolorum principi collatum, sub eiusdem apostolorum principis tutela et defensione suscipimus, ipsumque cum omnibus ad ipsum pertinentibus praesentis scripti robore communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona a praefatis viris vel ab aliis fidelibus eidem coenobio sunt collata, quaecunque et in futurum, concessione pontificum, liberalitate regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis modis iuste et canonice poterit idem locus acquirere, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant. In quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: villam, quae dicitur Stetten 1), tertiam partem villae Phiezen 2), praedium in loco, qui dicitur Cambit 3) et Flausingen *), villam Walda ) et Eckha 6), Degernauw 7), Ingeltingen), Eysstetten 9), praedium Onningen 10), Leidringen 11), Degewingen 12), Magerbeni 13), Vvluolingen 14), Baltrameshoven 15), Tindenhoven 16), Gugenwaldt 17), Achara 18), Schlatta 19), Betechoven 20), Gruningen 21), Schweningen 22), Aseheim 23), Embach 24), Arnoldesbach 25), Mulnheim 26), Drudenheim 27), Altheim 28), Endingen 29), Schopfheim 30), Butenheim 31), Eggeboldesheim 32), Osthozen 33) et quasdam sedes tributarias in Wormatia, Schazholdesheim 34), Stenenes wilare 35), cellam Luchesheim 36) cum appendiciis suis. quoque Megenhelmeswilare 37), in quo et cella, quae vocatur sancti Ioannis. Cellam sitam in praedio, quod dicitur Fridenwilare 38), quod legitima commutatione cambitum est ab ecclesia Augiensi, et cellam Ambtenhusen 39). Ecclesiam quoque in loco, qui dicitur Vokhenhusen 40), a te tuisque successoribus et fratribus perpetue procurari permittimus. Decimae quoque omnium rerum, quae de sylva ad eandem cellam pertinente provenient, vel de finitimis locis, alias iam pertinentibus, sicut a venerabili Gebehardo episcopo est

Praedium

constitututum, vestris et fratrum usibus omnimodis cedant. Chrisma sane, oleum sanctum, promotiones ordinum, consecrationes altarium, sive basilicarum, seu alia quaelibet sacra a Constantiensi suscipietis episcopo, si quidem catholicus fuerit, et gratiam atque communionem apostolicae sedis habuerit, eamque gratis et sine gravitate voluerit exhibere; alioqui liceat vobis catholicum, quemcunque malueritis, adire antistitem, et ab eo consecrationum sacra suscipere. Sepulturam vero praefati coenobii et cellarum suarum liberam omnino fore sancimus, ut eorum, qui se illic sepeliri deliberaverint, devotioni et extremae voluntati, nisi forte excommunicati sint, nullus obsistat. Obeunte autem te, nunc eiusdem loci abbate, vel tuorum quolibet successorum, nullus ibi qualibet surreptionis astutia seu violentia praeponatur, nisi quem fratres communi assensu, aut fratrum pars consilii sanioris secundum dei timorem et beati Benedicti regulam elegerint. Nulli quoque ecclesiasticae saecularive personae licentia pateat, in iam dicto monasterio aliquas sibi proprietatis conditiones vel haereditarii iuris, vel advocatiae vel cuiuslibet potestatis usurpationem, quae libertati ipsius loci noceat, vendicare, seu eius possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, vel indebitis fatigationibus infestare; sed omnia integra conserventur, eorum, pro quorum conservatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura. Porro advocatum vobis constituendi communi consensu omnino liberam vobis concedimus facultatem, quem nimirum, si monasterio inutilis fuerit, amovere et alium idoneum vobis substituere liceat. Ad indicium autem perceptae huius a sancta Romana sede libertatis singulis annis unum bizantium nobis nostrisque successoribus persolvetis. Si quis igitur in posterum huius nostri decreti tenorem, contra eum temere venire tentaverit, secundo tertiove commonitus, ni reatum suum congrua emendatione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reumque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a domini redemptoris nostri Iesu Christi corpore et sanguine alienus fiat, atque in extremo examine districtae subiaceat ultioni. Conservantes autem hoc omnipotentis dei et beatorum apostolorum Petri et Pauli apostolorum eius benedictionem et gratiam consequantur. Amen. Amen. Amen.

Datum Laterani per manum Americi, sanctae Romanae ecclesiae cancellarii, XVIII. 4 1 ) kalendas Maii, dominicae incarnationis anno MCXXXVIIII. 42), indictione II., pontificatus domini Innocentii papae II. anno X.

Nach Gerbert, Hist. N. S. III. nr. 48. S. 72. Das Original oder eine beglaubigte Abschrift desselben findet sich weder im Archive in Stuttgart noch in Karlsruhe. Die Fassung dieser Bulle lautet an einigen Stellen etwas verdächtig, wenn auch anzunehmen ist, dass die hiernächst bemerkten Fehler dem Abdruck bei Gerbert oder einer von ihm benützten unrichtigen Abschrift zur Last fallen. — ̈ Der Ausdruck in perpetuam memorium (Zeile 3 im Eing.) ist wohl nur die fehlerhafte Auflösung der abgekürzten Formel in perpetuum, wie ohne Zweifel im Original stand. Ebenso wird statt tibi Ioannes (Zeile 6 im Eing.) fili I., hinter collatum (auf Zeile 10) est, statt gravitate (Zeile 4 auf dieser S.) pravitate, hinter tenorem (Zeile 10 v. u.) sciens, statt des doppelt gesetzten apostolorum vor und hinter Petri et Pauli (Zeile 4 v. ú.) einfach nur das letzte und endlich statt domini, die Abkürzung davon, oder domni, oder donni im Orig. gestanden haben.

1) Stetten, a. d. Eschach, O.A. Rotweil.

2-4) Füetzen, bad. B.A. Bonndorf; Kleinkembs, bad. B.A. Lörrach, sonst läge Kems bei Krotzingen, bad. B.A. Staufen, ungleich näher. In der Bestätigungsurkunde Alexanders III. vom 26. März 1179 steht statt Flausingen: Blansingen, und dieses liegt bad. B.A. Staufen. Sonst hätte auch an Flötzlingen, O.A. Rotweil, gedacht werden können, wo S. Georgen begütert war.

5) und 6) Die Best.Urk. vom 26. März 1179 liest villam Wolde cum ecclesia Egge, und Neugart in seinen Bemerkungen zu dieser Urkunde (S. 106 Anm. e) erläutert: Sedes olim Hezelonis fundatoris inter Villingam et Schrambergam. Supersunt rudera veteris arcis. Die Schrift von Jo. Ge. Wüst über S. Georgen, H.S. der k. öff. Bibl. in Stuttgart (1755), enthält eine ähnliche Andeutung hierüber. 7-9) Degernau, Filial des nächsten, und Ingoldingen, beide 0.A. Waldsee; Ehestetten (in der Best.Urk. v. 1179 Esteten), 0.A. Balingen.

10) Es ist Ouuingen zu lesen (die Best.Urk. v. 1179 hat Owingen), Oefingen, bad. B.A. Villingen, wo S. Georgen urkundlich begütert war.

11) und 12) Leidringen, O.A. Sulz, und Täbingen, nicht Dauchingen, wie Neugart irrig annimmt, 0.A. Rotweil. 13) Die Best.Urk. v. 1179 liest Magerbein, und Neugart (a. a. 0. Anm. t) deutet diess auf das sehr entfernte, ehemals oettingische Ort dieses Namens im baier. L.G. Harburg; ein Mackenheim findet sich im Elsass, Kant. Markolsheim, Arrond. Schlettstatt.

14) und 15) Wilfingen?, bad. B.A. S.Blasien; das nächste soll nach Neugart (a. a. 0. Anm. u) im obern Elsass liegen. Es war kein ähnlich lautender Ortsname zu ermitteln.

16) und 17) Dietenhofen, O.A. Ehingen; Gaugenwald, O.A. Nagold.

18) und 19) Achern, bad. B.A.Ort, oder Achkarren, bad. B.A. Breisach; und Schlatt, bad. B.A. Staufen. 20) und 21) Noch vorhandenen Urkk. zufolge führten zween guete Mayerhöfe" des Klosters „im Brigenthal" den Namen Beckhofen; Grüningen, rechts der Brigach, bad. B.A. Villingen.

22) Schwenningen, O.A. Rotweil.

[ocr errors]

23-26) Aasen, bad. B.A. Hüfingen; Einbach, bad. B.A. Wolfach; Arnoldsbach, bad. B.A. S. Blasien; Müllheim, bad. B.A.Ort im Oberrheinkreise.

27) Soll nach Neugart (a. a. 0. Anm. uu) bei Hagenau im Unterelsass liegen.

28) Altheim, O.A. Horb?

29) und 30) Endingen, bad. B.A. Kenzingen; Schopfheim, bad. B.A.Stadt, wenn nicht das nähere Ober- oder Nieder-Schopfheim in den bad. B.Ae. Lahr und Offenburg.

31-33) Bergbiedenheim, auch Bergbieten geschrieben, Kanton Wasselnheim, Arrond. Strassburg; Eckboldsheim, Kant. Truchtersheim, Arrond. Strassburg; Osthausen a. d. Ill, Kant. Erstein, Arrond. Schlettstatt, oder das nahe dabei liegende Osthofen.

34) und 35) Ober-Schaftols- oder Schäffolsheim, Kant. Truchtersheim, Arrond. Strassb. Sollte unter Steneneswilare (ein Steuenesw. findet sich ebensowenig) Gebersweiher im Elsass verborgen sein, in dessen Nähe S. Georgen die cella S. Marci besass?

36) In der Best.Urk. Lukesheim in Metensi episcopatu.

37) S. Jean-des-Choux, ehemal. Bened. Frauenkloster am Fusse der Vogesen, Kant. und Arrond. Zabern. Der frühere Name Megenh. ist durch diesen verdrängt.

38) und 39) Friedenweiler, bad. B.A. Neustadt; und Amtenhausen, bad. B.A. Möhringen.

40) Ein abgegangener Hof Vockenhausen, der, nebst einem andern, „Norstetten“ mit Namen, zwischen den Marken der Orte Villingen und Mönchweiler gelegen, zu Vermeidung vielseitiger Grenzstreitigkeiten im Jahr 1510 an die Stadt Villingen verkauft wurde. (Laut der obengen. H.S. v. Wüst.)

41) und 42) Gerbert hat statt dieser arabische Zahlzeichen.

CCCXII.

König Konrad III. nimmt die dem heiligen Grabe in Jerusalem übergebene Kirche in Denkendorf in seinen Schutz und ermächtigt dieselbe, sich ihren Vogt nach eigener Wahl zu bestellen.

Gröningen 1139. October 14.

In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus, divina favente clementia Romanorum rex secundus. Auctoritas regiae potestatis, ad quam per divinam misericordiam pro defensione ecclesie et regni assumpti sumus, hoc exigit, ut quieti et utilitati utriusque auxiliante domino pro posse nostro provideamus. Dignum namque et honestati conveniens esse cognoscitur, ut, qui ad regimen assumpti sumus, res pauperum et precipue ecclesiarum a pravorum hominum nequicia tueamur. Sicut etenim intercessionibus et orationibus bonorum hominum indigemus, ita piis et iustis peticionibus eorum annuere debemus. Eapropter notum esse volumus tam presentibus quam futuris, quod ecclesiam Denkendorf 1) cum omnibus appendiciis suis, tam cultis quam incultis, et cum omni familia, a domino Bertolfo, nobili et illustri viro, sancto sepulcro Ierosolimis collatam, secundum peticionem ipsius et eiusdem ecclesie prepositi Conradi et fratrum suorum et advocati Ludewici, in tutelam et defensionem regie nostre potestatis suscepimus, et, ut omnia eidem ecclesie a predicto viro vel a quolibet fideli juste ac rationabiliter collata, vel in posterum a quibuslibet conferentur, firma et inconvulsa ad usus et necessitatem fratrum ibidem deo famulancium permaneant, precepimus. Advocatus vero cum obierit, vel si ipsam ecclesiam supra modum inquietaverit, prepositus, consilio fratrum suorum, liberam potestatem alium eligere habeat, quem magis utilem et idoneum ecclesie cognoscat. Ad maioris vero certitudinis auctoritatem huius scripti paginam inpressione nostri sigilli munimus. Huic confirmationi nostre testes idoneos adhibuimus, quorum nomina hec sunt: Heinricus, Ratisponensis episcopus, Embricho, Wirzeburgensis, Suiggerus, Brandeburgensis. comes Adelbertus de Calva 2). marchio Hermannus. comes Hugo de Duingen 3). comes Fridericus de Zolro. comes Bobbo de Lofen). comes Egeno de Veingen 5). comes Ludevvicus de Wirdenberc et frater suus Emecho. Gotefridus advocatus de Nornberg. Walterus de Lobenhusen 6) et frater suus Engehardus. comes Diepoldus de Berge ") ac frater suus Rapado. Marquardus.

Signum domini Conradi Romanorum regis secundi. (Monogramm.)

Ego Arnoldus cancellarius vice Adelberti Magontini archicancellarii recognovi.

Anno dominice incarnationis MCXXXVIIII., indictione II., regnante Conrado Romanorum rege secundo, anno vero regni eius II. Data Groningen 8) II. idus Octobris in Christo feliciter. Amen.

« PreviousContinue »