tributum redit vult apoftolus, vectigal pendi. Mutua hæc funt regum civiumque, hinc, inde, officia, quæ perfonis ita ufquequaque aptantur et congruunt, ut in rem ipfam, a perfona divulfam, cadere non poflint. Petrus itaque certifimus Pauli interpres, ita hujifce precepti vim atque fententiam aperit, ut nullum dubitationi locum relinquat: Subdit, qu, eftote-five regi, quafi præcellenti, five ducibus, tanquam ab co "miffis."

Quæ quidem Petri verba Paulinæ orationi, fi cui forte fubobfcura videatur, alia etiam ex parte lucem affundent. Satis enim declarant, quod hic præcipitur a Paolo, non ad illum modo pertinere, qui in fummo imperii faftigio collocatus eft, fed adduces ab eo miffos, ad magaistratus infra pofitos, qui illius vices gerunt, illius mandata exequuntur, ultra debere extendi. Fatenduin elt, regexua, quæ dicitur, av, poteftatem, qua nulla eft fuperior, præcipue defignare; eamque vocem regi quafi propriam a petro tributam effe; βασιλά, inquit, ως υπερέχοντι. Cum vero eandem Paulus, laxiori fenfu fumptam, alibi ufurparit, ube fcilicet preces fundendas υπέρ βασίλεων, τα πανω τ Ev Tegon oviav dixerit; latius patere constat hujufce vocabuli vim, omnefque omnium magiftratuum ordines ambitu fuo comprehendere. Sive itaque Pauli verba recte expendimus, five rem ipfam a petro explicatam refpicimus, certum eft, υπερέχησας εξεσίας ad eos, qui fumma rerum potiuntur, minime arctari.

εν

Quod fi ita eft, hæc minorum quafi gentium magiftratibus conveniant, id etiam inde fequi par VOL. II. Dd

eft;

eft; apoftolum hie loci, regum ipforum auctoritatem tueri, non qua leges ferendi, fed qua jam latas adminiftrandi iis commiffa eft cura. Utcunque fcilicet poteftates hæ fublimiores, tum cum in legibus condendis occupatæ funt, potiffimum emineant, id tamen muneris monita apoftoli vix refpiciunt: De iis rerumpublicarum hic agitur rectoribus, qui, ne fapienter confulta, temere fint violata, profpiciunt, qui cives in officio continent, qui juftitiæ habenas temperant, qui fuum cuique tribuunt,bonis favent,in improbos gladium ftringunt. Hæc quidem juris, non conditorem, fed adminiftrum indicant; qualem etiam petrus, iifdem pene atque Paulus verbis defcripfit; miffum, fcilicet, "ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum.

Quibus vero magiftratibus, ex apoftoli præcepto, parendum fit, hinc demum clarius patebit, fi qui, qualefque fuerint, eo fere tempore, Roma, ac gentium domini, nobifcum reputemus; ad illos enim, cum quidem Romanis fcriberet apoftolus, animum præcipue intenderit neceffe eft. Erant autem, qui tum rerum potiti funt, moribus perditiffimis, totaque vitæ ratione ab omni vitute alieni; erant inanium fuperftitionum commentis innutriti, ac cultui idolorum dediti; non modo fuæ religioni impenfe favebant, fed et Christianam, odio ac ludibrio femper habitam, fupliciis aliquando coercebant: His tamen Paulus Romanos, "non folum propter iram, fed etiam "propter confcientiam fubdi" jubet ; illuftre nobis documentum exhibens, ne ex principum aut moribus, aut religione, aut ex eo quo in nos funt animo, noftri erga illos officii rationem modum

que

que æftimemus. Quanto quidem magis confentientem nobifcum omni in re principem habemus, tanto nobis ille dilectior, tanto nos alacriori in illum ftudio futuri fumus. Hæc tamen charitatis funt vincula, non officii: quod unum femper idemque preftat, five allubefcat, five minus placeat; quodque vir bonus ab honeftate femper ducet, voluptate autem fua, vel commodis valde renuet metiri.

II. Defcripta hactenus funt quæ definiendis dignofcendifque poteftatibus fublimioribus fatis inferviant: videamus porro, Quatenus iifdem, ex mente Pauli, fubdi oporteat.

Quicquid pertinent ad obfequii jus illud, quo tenemur erga principes, duobus fere præceptis abfolvitur: Ut, fi quid ab iis jufte fancteque decernitur, id alacri mente excquamur; fiquid e contra imperatum eft, cui parere fit nefas, ita tamen eorum juffa detrectemus, ut auctoritatem interim vereamur, et quicquid inde damni aut imcommodi in nos redundarit, id leniter et fummifse feramus.

Quæ primo præceptionis genere continentur, fic enuntiat apoftolus; Redite omnibus debita; cui Tributum debetis fcilicet,] Tributum [ reddit]; cui Vectigal, Vectigal; cui Timorem, Timorum; cui Honorem, Honorem. Tributi atque Vectigalis nomine venit,quicquid e re cujufpiam privata defumptum in commune Erarium defertur, quicquid aut in bellorum fumptus, aut in domefticos reipublicæ ufus, quicquid demum ad fuftentandam principis ipfius dignitatem atque fplendorem par eft fuppeditari. Timores atque Honoris debita Dd 2

tum

tum rite perfolvimus; cum invigilantes commodis noftris rerum publicarum cuftodes omni, quo decet, animi cultu profequimur? cumque reverentiam, mente conceptam, omnibus amoris et obfequii indiciis palam facimus: cum eos, fummi omnium gubernatoris numine imperio pofitos tanquam divinæ poteftatis expreffas quafdam imagines fufpicimus ac veneramur : cum, ut bene ab iis cœpta profpere cedant, et vovemus ex animo, et omni opera noftra atque confilio, fi ita expedit, connitimur, et fufis affidue precibus deum oramus:cum in fcrutandis imperii Arcanis, cum in erratis, fi qua forte humanitus acciderint acriter culpandis in captandis fpargendifque obtrecatorum, rumoribus, non fumus occupati; cum denique regum apud patres, apud populum, apud cives, apud exteros, exiftimationi pie confulimus; cum nihil de iis minus honorificum, nihil, quod dignitatem corum lædat, aut decimus aut fentimus.

Quod fi forte tales fint, quos ex animo colere ac diligere ron poffumus; fi nec pietate erga deum, nec charitate ac benevolentia erga homines excellant; fi vitiis fuis, fi libidinibus indulgeant; fi comiffis fibi moderandi ac regendi populi habenis, tanquam imperiti auriga, laxius utantur ; fi malos cives honoribus cumulent, divitiis augeant, bonis ita non faveant, ut adverfentur fæpius, ut damna inferant, ut periculum creent: tum demum ex altero illo, quem diximus, officii fonte haurienda funt ca Chriftianæ manfuetudinis ac patientiæ documenta, quibus, quafi afpergine aliqua, omnes eftuantis animi noftri impetus reftingui poffint atque fedari. Nam "qui refiftit poteftati, Dei

"ordina

"ordinationi refiftit; qui autem refiftunt, ipfi fibi damnationem acquirunt."

Sunt, qui nihil non agunt, ut apoftolici hujufee effati vim minuant atque infringant. Id itaque temere affirmant, Quod hic edicitur, eos tantum reipublicæ rectores fpectare qui demandatum fibi a populo munus profus explent, "qui non funt

timori boni operis, fed mali -qui Dei miniftri funt in bonum, et vindices in iram; in hoc impfum fervientes:" qui autem ita in imperio verfantur, ut officiis fuis non refpondeant, qui fontes haud punjunt, bene merentibus infenfi funt; ils, præcepti hujufce vi, obedientiam non effe præftandam. Sed hæc certe a mente Pauli atque a rei veritate multum abhorrent. Nifi enim ad malos principes pertingat apoftoli præceptum; ipfas illas σas olas, de quibus mentio hic facta eft, eos, fcilicit, qui tunc temporis res romanas moderebantur, ambitu fuo non includet. Fuerit ille, quifquis tunc clavum reipublicæ tenuit, feu Caligula, feu Claudius, feu Nero; certe æquis bonifque principibus annumerari non poteft. Vel itaque ad hunc referenda funt apoftoli verba; vel id prorfus dicendum, Chriftianis tunc Romæ degentibus de obfequii jure ea fcribi ab apostolo, quæ ad ipfum rerum Romanarum dominum haudquaquam pertinerent: Quo quid fingi poffit abfurdius? Sin vero pertineant, ita certe pertinent, ut inuant ei non effe omnio parendum. Qui enim magiftratibus folummodo juftis probifque obtemperare nos jubet, injuftis atque improbis ne obtemperemus, fatis monet: Quo genere moniti quid ad permifcendas res humanas accommodatius? quid ab apoftoli inftituto, aut a fim plicitate