cholli pan droisant at Herod i Jerusalem, i ofyn yn mha le y ganed Brenin yr Iuddewon; a'r casgliad oddiwrth hyn yw, nad gwiw myned at annuwolion i ymofyn am Grist. Attolwg, pwy sydd yn myned? Ond ar y ffordd tua Bethlehem, dyma y seren yn ymddangos eilwaith er eu mawr orfoledd; a hwy a gawsant y dyn bach wedi ei rwymo mewn cadachau, a'i osod yn y preseb, medd rhai. Yn awr, y gofyniad yw, A arweiniodd y seren y doethion yr holl ffordd, ai naddo? A oedd y baban yn y preseb, ai nad oedd? Beth allasai oedran y mab bychan fod yr amser hwnw ? Nid yw y gofyuiadau yn feithion, ac y maent mewn tyminor addas. Os byddwch chwi, MR. GOMER, neu rai o'ch gohebwyr deallus, cystal a thalu sylw iddynt, efallai y byddai i ryw oleuni gael ei roddi ar y pwnc; ac fe fyddai hyny yn foddlonrwydd i mi, yn gystal ag i lawer o ddarllenwyr y SEREN. Blwyddyn newydd dda i chwi, ac iechyd i arolygu SEREN 1844. MR. GOLYGYDD,-Gan fod eich SEREN ysplenydd yn gyfrwng gwybodaeth i holl hil GOMER, gobeithiaf y byddwch mor garedig â rhoddi lle i'r gofyniadau canlynol o fewn ei thudalenau. Cyfeiriaf hwynt at y Parch. D. Jones, Caerdyf. 1. Clywais ef yn haeru o'r pwlpud, uwchben torf oddeutu 400 o bobl, ar hwyr Sabboth yn ddiweddar, nad oedd yr Arminiaid yn credu fod anghen cynnorthwy yr Ysbryd Glan tuag at argyhoeddi pechaduriaid. Ai yn "History of the Baptist Mission" Dr. Cox; neu, yn "Bickersteth's Scripture Help," y cafodd ef hyn? Taer ddymunwyf ar Mr. Jones roddi atebiad i hyn; os yn gadarnhaol, cyfeiried at y tudalen, fel y gallwyf ei weled fy hun; os yn nacaol, dyweded yn mha le arall y gwelodd hyn; neu mai opinion a darddodd yn ei ymenydd ef ei hun ydyw. 2. A ydyw yn unol â rheoiau y Testament Newydd, fod Gweinidog yr Efengyl, wedi bod yn pregethu ar hwyr y dydd, yn myned yn y man o'r addoldy i'r tafarndy, ac yn gwneyd ei hun yn llawen yn nghwmpeini haid o anffyddwyr, wrth siarad am bethau crefyddol. Os bydd y Parch. D. Jones mor fwyn â rhoddi atebiad cydwybodol, trwy gyfrwng y SEREN, i'r gofyniadau uchod, teimlaf yn ddiolchgar iddo. X. Y. Z. Cross Keys, Caerdyf. MR. GOMER,--Crefaf eich cenad, trwy gyfrwng eich SEREN ddysclaer, i ymddyddan gair â Mr. Aelod, awdwr llyfryn cildwrn llyfrwerthwyr Caerdyf, sef, Y Lladmerydd. Mr. Aelod,-Dywedwch yn eich Lladmerydd fod Clwb yn bodoli yn Mynwy a Morganwg, sef, y Cwrdd Gweinidogaethol, ac yn mhlith ereill, dywedwch fod y Parch. Thomas Davies, Victoria gynt, (yn awr o Gaersalem Newydd,) yn aelod o honaw. Cefais gyfleusdra i ymddyddan ag ef, a thystiodd wrthyf, na bu ef erioed yn un o'r cyrddau a soniwch am danynt; ac felly nas gall fod yn aelod o'r fath Glwb (a phe bai, beth am hyny, Mr. A.?) Yn awr, gofynaf i chwi, Mr. Aelod, Pa bryd-pa le-a pha fodd, yr aelod wyd y brawd Davies? Ai teg neu annheg oedd ei aelodi yn y fath Glwb heb gymmaint a gofyn ei ganiatâd? neu, pwy a ddywedodd wrthych chwi ei fod wedi ei aelodi, os dywedodd rhywun ?-os na ddo, beth a barodd i chwi osod ei enw i mewn? Byddai yn fuddiol i chwi, er mwyn eich cymmeriad, roddi atebion buan; canys y dyb gyffredin yn yr ardaloedd hyn yw, mai eich hunanolrwydd a'ch cynhyrfodd, a bod eich egotism gymmaint, fal yr ystyriwch nad oes neb yn deilwng i esgyn i un o'r areithfaoedd a gyssegrwyd am dymmor gan eich person symudol chwi!! Ac os rhyfyga rhywun wneuthur hyny, nis gwaeth genyeh pa anwireddau a gyhoeddwch am dano, gan ymdrechu ei suddo yn y "potuu lliwio," pa rai sydd wedi bod mor fuddiol i chwi a'ch TAD, er lliwio "dynion yn goch ac yn ddu." Ond cs na fedrwch ymddadrus, gwel pawb eich bod wedi syrthio i bot eich tad; ac odid na fyddwch yn drewi drcs naw pherth a heol." Yn bresennol gadawaf chwi, yn ngolwg eich. pleidwyr calonog, yn ymdroi yn eich anwireddau, ar faes y SEREN, gan ddywedyd, fod y Philistiaid arnoch chwi, Mr. Aelod; a thebygol fod y rheffynau anwiredd â pha rai y rhwymasoch eich hun, yn rhy gedyrn i chwi eu tori, er diane. Ond rhag idd eich esgyrn ddolurio, ac i'ch dynoliaeth bwysig suddo o'r golwg, wrth orwedd yn hir yn yr un man, o dosturi atoch, hwyrach y rhoddaf dro i chwi etto un o'r misoedd nesaf.-Yr eiddoch, BETH ydyw'r hen elynes Yn uchel iawn ei phen, 'N fwy grymus nac o'r bla'n, O fewn y dywysogaeth Mae'n achos llawer tân. Mae hon yn ngwlad y gwaeau, Gan deulu'r fagddu fawr ; Dymunaf ar ryw Gymro Ro'i enw hon ar lawr. Glyn Ebw. DENI PRYDDEST, Ar Farwolaeth MR. J. W. THOMAS, (Arvonwyson.) Fy ngwlad O fy ngwlad! Mor aml dy golledion! Mor fawr yw dy ofid! Mor erchyll dy gur! Gwaed-lifa dy fynwes o ddirif archollion A wnaed gan bicellau mwy blaenllym nâ dur! Aberoedd o ddagrau o'th lygaid sy'n ffrydio, Pob deigryn sydd halltach nâ moroedd y byd! Yn weddw ac unig yr ydwyt yn wylo, i Heb ronyn o gysur í loni dy fryd ! Fy ngwlad! O fy ngwlad! Un ergyd yn rhagor A phob ton yn gwneuthur dy drallod yn fwy: Yn ngwanwyn ei fawredd ddisgynodd i'r bedd! Ei haul a fachludodd îs duon gymylau, Tywyllwch marwolaeth orchuddiodd ei wedd! Am un a deilyngodd anrhydedd a bri. Fy ngwlad! O fy ngwlad! Er cymmaint a wylaist, Fy ngwlad! O fy ngwlad! Pan ydwyt a'th ddagrau, Mae natur yn dyfod yn wlybion ei gruddiau, Yr odlau a gana yw gofid a chwyn; Acenion ei halaeth drwy'r awel sy'n trydar, Fy ngwlad! O fy ngwlad! Clyw Natur yn griddfan, Droe'n ddiluw o ofid nes suddo ei bron. Wrth ganfod ei babell mor salw ei gwedd. Rhwng bàn fryniau Arfon yn moreu ei ddydd ; I dywallt ei deigryn serchiadol a ddaeth. Fy ngwlad! O fy ngwlad! Gwel etto Athroniaeth, Yn dod yn fyfyriol i edrych y fan; Mae hithau mal ereill yn gwelwi gan hiraeth, Gan ddilyn ei llwybrau yn ddyfal ei fryd; O gyrhaedd holl ddadwrdd blinderus y byd. Gwyddbwyllion a'r Celfau* a brysur gyflymant, I offrwm eu teyrnged o barch ar ei fedd, Ac hawdd ydyw eanfod, y chwerw alarant, Os unwaith edrychir ar ddwysder eu gwedd; I roddi darluniad o'u dwfn ocheneidiau, I ddod o gadwynau tywyllwch yn rhydd ; Mal ellyll di roesaw i'w geudwll ei hun; Ond pallodd eu gobaith, pan gollodd e'i ffûn. Meddylient am drefnu eu lluoedd i'r ymgyrch, A rhoi Arvonwyson yn flaenor y gâd; Gobeithient y cyflym dreiddiasai eu llewyrch, I'th gonglau tywyllion, o Gymru, fy ngwlad ! Amcanent o Ioan gael arwain dy feibion, I ddeall dirgeloedd cyfundraeth y sêr; Am ansawdd y deddfau reolant y môr; Ei "Athraw i'r Cymro" i lawr dyry'n ddestlus, "Elfenau Rhifyddiaeth yn golofn o'i glod, Y cywrain "Eiriadur" a luniodd mor fedrus, Fynega am dano tra Arfon mewn bod. "Trysorfa'r Athrawon," a'i gwerthfawr gynnwysiad, Fythola eangder ei ddeall a'i ddawn; Ond siomwyd pob gobaith,-i dranc aeth dysgwyliad, O drallod a galar Llênyddiaeth sydd lawn; Er maint ei enwogrwydd--a chlai yn ei guddio, Fy ngwlad! O, fy ngwlad! Ti welaist y dyrfa Caiff rhuad y tònau a olchant dy lenydd, A dwndwr soniarus dy lithrawl gornentydd, Arts and Sciences. † Cardd, an Exile. Pan harddid dy lwybrau â'r blodau prydferthaf, I demlau Liênyddiaeth y'th welais yn dringo, A dwys y gofidiwn pan byddit yn cwyno, O herwydd na roddid it 'nawdd gan fy mhlant. Fy mab! O, fy mah! Wylofais y diwrnod, Yn nghanol estroniaid, a gwadu ei iaith? O fath Arvonwyson, wneyd hyny ychwaith. Pan oeddit yn myned yn Greenwich yn ben; * Ond gwisgais dywyllwch teimladwy i'm cuddio, Pan welais dy syrthiad yn nghanol dy nwyf; Dy godwm a barodd i'm henaid lesmeirio, A gwaedodd fy nghalon gan ddyfnder y clwyf! Fy mab! O, fy mab! Yn iach i dy weled Nes gwawrio y boreu gor gyflawn o hedd, I gwrdd yn yr awyr-ORCHFYGWR Y BEDD! GWYNEDDON, Sef EVAN JONES, (IEUAN GWYNEDD.) Y GAUAF. ER hardded oedd ei wedd, y rhosyn glwys, Ei olwg ddysclaer, a'i arogliad chweg. Ni welir gwennol, ac ni chlywir côg, Holl ednaint tramor enciliasant draw; Ac ar ein hirwydd ni cheir ffrwythau 'nghrog, Ac i'w denu'n ol nid oes haf gerllaw. Mewn ffwdan prysur ni cheir unrhyw lancYn ymdaith trwy y gelltydd ar ei chwil, Am nythod adar nid yw'n fawr ei wanc; Mae'r allt yn unig, ac mae'r plant ar gil. Yr hwsmon, dan belydron haul y nen, Nid yw'n ymchwysu mewn caledwaith mawr, A'i awydd am wel'd gwres y dydd ar ben; Och lleithder du, ac oerfel sydd yn awr. * Superintendent at the Greenwich Royal Observatory. Ystormydd gwylltion, gwyntoedd croch a blwng, A mantell eira yn gorchuddio'r wlad; A thymmor dedwydd hafddydd fydd pryd hyn. Cribyn, Ceredigion. DYN A ANED I FLINDER. WRTH ganfod rhai o fawrion byd, Ar arffed hyfryd hoen, Na feddwl fod y rhai'n i gyd I fyn'd trwy'r byd heb boen. Y mae tyrfaoedd yn mhob man, A'u griddfan gan bob un; Trwy'r bywyd tristwch yw eu rhan, I alar ganwyd dyn. Llawer a blin yw'r drygau sydd Ar wyneb dyn, o weithred Nef, Gwel ȧcw dlawd lafurus wr A gwedd arglwyddaidd ei gyd bry' Diystyr yw, er dagrau'r plant, 'A'i wraig a'i chalon dwn. Os yn fwriadol gaethwas, frawd, Trwy gyfraith natur wyf,Paham rhowd annibynol reddf Mewn bron, i fawrhau'r clwyf? Os nac wyf, p'am gostyngwyd fi Dan ffyrnig ddirmyg hwn? Paham rhoed gallu nwydau dyn, I wneyd ei frawd yn dwn? Ac etto ni oddefwn chwaith I hyn wneyd bron yn friw; Y tlawd tan ormes ei gyd bry', O angeu! cyfaill y tlawd, Llynlleifiad. -MORILUS. AR DDIWEDD OEDFA. O ARGLWYDD DDUW y lluoedd, Sydd yma ger dy fron, ystyriaethau fod llong o'r defnydd hyn yn addas iawn i Affrica. Yn gyntaf, ni bydd nemawr o draul ar yr hwle; yn 2, Ni bydd eisieu ei chopreiddio; yn 3, Y mae yn ysgafnach ac yn tynu llai o ddwfr; yn 4, Y mae yn gyflymach yn ei symudiad; ac, yn well nâ'r cwbl, yn fwy diogel. Mae hon yn agerlong, ac hefyd at hwyliau. Pan na byddo'r hwyliau yn ateb, gyrir hi gan yr ager. Mae gyda hi beiriannau yn gydradd â gallu ugain ceffyl (horse power), a gyrir hi yn y blaen nid fel llongau ager cyffredin, ond gan ddyfais newydd, a elwir yr Archimedean Screw. Ei hyd yw 70 troed., a'i lled yw 15 troedfedd. Y mae ynddi ddau gaban; un at wasanaeth y morwyr, a'r llall i'r Cenadon. Y mae'r olaf yn 20 troedfedd o hyd, ac a gynnwysa 6 o Genadon, ie, 12, os bydd anghen. Bwriadir iddi fordwyo o 800 i 900 o filldiroedd ar ororan Affrica, yn cynnwys dim Hai nà 40 o afonydd. Chwanegodd yr adeiladydd, sef Mr. John Land, 10 troedfedd at ei hŷd, a dwy droedfedd at ei lled, ar ei draul ei hun. Rhoddodd Patentees y Screw hanner y draul. Rhoddodd cyfaill arall yr holl offerynau llongwriaethol anghenrheidiol at ford wyo. Costiodd y llong uchlaw £2,000. Adeiladwyd y llong hon yn Llynlleifiad, ac wedi ei gwthio i'r môr, cadwyd cyfarfodydd crefyddol mewn cyssylltiad â hi, cyn ei hymadawiad, dydd Iau, Rhag. 13 diweddaf, yn y boreu, yn nghapel Lime-street; cadwyd cwrdd gweddi, a chadwyd cwrdd tea yn yr hwyr yn ystafell ddarlithiel capel Penfro, pan anerchwyd y presennolion yn hyawdl rhyfeddol, gan y Parchedigion James Lister; P. J. Saffery; C. M. Birrell; Mr. Walters, cadben y Dove; Mr. Milburn, is-lywydd; Mr. Thompson, peiriannydd; a Mr. Thompson, Manceinion. Dealla'r Affricaniaid bydd amean ymweliad y Dove à gwlad y Negro yn wahanol i lawer o longau L'oegr. Ymwelodd lluoedd â hwynt er mwyn lledrata dynion, a myned â hwy yn gaethion. Dywedir fod 500,000 o drigolion yn flynyddol. yn cael eu cymmeryd o Ethiopia gan ladron dynion, ac nad oes ond 130,000 yn cyrhaedd y trefedigaethau yn fyw. Felly, y dinystrir tua 370,000 o ddynion bob blwyddyn; ond cyhoedda'r Dove ryddid i'r caeth, a chyfrana iddynt Siarter y Bywyd. Ymddengys, oddiwrth lafur y Cenadon eisoes yn Affrica, y bendithia Duw hwynt i lesoli trigolion Ethiopia, heibio i cynnyg arall o eiddo dynion. bob CYFARFOD BLYNYDDOL TABOR, DYFED. Cynnaliwyd y Cyfarfod uchod ar y Mawrth a'r Mercher, y 9fed a'r 10fed o Ionawr, 1844. Nos gyntaf, ain chwech, darllenodd a gweddiodd y Parch. O. Jones, Cilfowyr; a phregeth odd Parchedigion J. Lloyd, Ebenezer, a R. Owens, Abergwaen, oddiar Heb. 9, 24, a Math. 5, 13. Dranoeth, am 10, darllenodd a gweddiodd y Parch. R. Owens; a phregethodd y Parchedigion T. G. Jones, Beula, W. Thomas, Blacnywaen, i'r morwyr, a D. Rees, Aberteifi, oddiar Luc 23, 31, Hag. 1, 5, a Heb. 4, 15, 16. Am bump, darllenodd a gweddiodd y Parch. J. Williams, Bethel, ger Lanfyllin; a phregethodd y Parchedigion J. Morris, Bethabara, D. Jones, Felinganol, ac O. Jones, Cilfowyr, oddiar Dat. 20, 11-13, 2 Cor. 5, 20, 21, a Gen. 7, 23; a therfynwyd y Cyfarfod trwy weddi a mawl. Rhoddwyd yr emynau allan gan y Parch. L. Lewis, esgob y lle. Yr oedd y canu a'r pregethu uwchlaw canmoliaeth. Dywed dymion call wrthyf fod canmol cyfarfodydd da yn afreidiol, os byddant yn canmol eu hunain, a diammau fod Cyfarfod Tabor felly. Yr oedd gwenau Duw ar y Cyfarfod oll. Casglwyd yn helaeth at ddileu y ddyled arosol ar eu haddoldy rhagorol, ac y maent yn penderfynu dileu y cwbl heb bwyso ar neb ereill. Mwy o'u tebyg fyddo yn llenwi Cymru, yw dymuniad Glanteifi. T. AB IEUAN. CWRDD GWEINIDOGAETHOL HIRWAEN. Cynnaliwyd Cwrdd o'r nodweddiad uchod ar y Mawrth a'r Mercher, 19eg a'r 20fed o Ragfyr diweddaf, yn Hirwaen. Llawenydd oedd genym weled yr holl weinidogion, y rhai oeddynt yn fwy o rif nag arferol, wedi dyfod yn nghyd yr hwyr cyntaf. Am Am saith, dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio gan y brawd D. Morgans, Pontytypridd ; a phregethodd y Parchedigion J. Rowe, Risca, oddiar Salm 97, 1, 2, a James Richards, Pontytypridd, oddiar Actau 26, 28, 29. ddeg, boreu dranoeth, darllenodd a gweddiodd y brawd T. Evans, Dinas; a phregethodd y Parchedigion D. Ll. Isaac, Pontypwl, oddiar Rhuf. 3, 24, 25, D. Rhys Stephen, Casnewydd, yn Saescneg, oddiar 2 Cor. 4, 1, 2, ac E. Jones, Casbach, yn Gymraeg, oddiar Job 36, 18. Am ddau, dechreuwyd gan y brawd J. Roberts, Pontytypridd; a phregethodd y Parchedigion H. W. Hughes, Castellnedd, oddiar Math. 15, 23, Wm. Thomas, Bethel, oddiar Rhuf. 8, 18-23, a D. M. Williams, Rummi, oddiar Luc 11, 1, 2. Am chwech, dechreuwyd gan un o'r brodyr Trefnyddol; a phregethodd y Parchedigion T. Davies, Merthyr, oddiar Luc 19, 10, D. Evans, Llaneurwg, oddiar Rhuf. 3, 21, 22, a William Roberts, Tredegar, oddiar 1 Pedr 3, 19, 20. Wrth ail ennyn y teimladau a gynhyrfwyd yn fy mynwes fy hun wrth wrando fy mrodyr parchedig, yr wyf yn cael eu bod wedi dyfnhau ac nid diflanu; a meddyliwyf y byddai amlygu y rhai hyn yn hanes cywir o'r rhan bwysicaf o'r Cwrdd, ei effeithiau ar feddyliau y gwrandawwyr liosog a ymgynnullent i'r lle. Yr oedd y pregethau yn cynnwys sylweddol fwyd enaid, a digon o hono wedi ei drin yn flasus, a'i osod yn drefnus o flaen pechaduriaid; nid er mwyn dangos yr ymborth, ond gyda golwg i ddenu rhai newynog i gyfranogi o hono; a meddyliwyf na chafodd un pechadur yno le i feddwl taw cell wair ag ef oedd y pregethwr, trwy ddangos y bwyd ac heb roddi un cefnogaeth i ymborthi arno. A barnu y Cwrdd oddiwrth y Cwrdd ei hun, nid oes din yn fwy eglur i'r meddwl diduedd nag ei fod wedi ei bwrcasu a'i gyfaddasu i bregethu yr efengyl gyda golwg at les eneidiau dynion. Yn nyddiau yr apostolion, buasai dyben fel hwn yn ddigonol i gyfiawnhau a chymmeradwyo unrhyw ymgynnulliad mewn unrhyw le; ond yn ein dyddiau ni thâl ef ddim, oddieithr yn unig pan fyddo'r ymgynnulliad yn ateb i amserau cyssegredig, megys bob chwarter, nen bob blwyddyn; ïe, mae eglwysi cyfain wedi |