[EXPLICIVNT CAPITVLA.] INCIPIT IPSE LIBER.

A

I

NNO memorato praefatae eclypsis et mox subsequentis pestilentiae, quo et Colman episcopus unanima catholicorum intentione superatus ad suos reuersus est, Deusdedit uius ecclesiae Doruuernensis episcopus obiit ii iduum Iulia5 rum; sed et Erconberct rex Cantuariorum eodem mense ac die defunctus Ecgbercto filio sedem regni reliquit, quam ille susceptam per uiiii annos tenuit. tunc cessante non pauco tempore episcopatu missus est Romam ab ipso simul et a rege Nordanhymbrorum Osuio, ut praecedente 10 libro paucis diximus, Vighard presbyter uir in ecclesiasticis disciplinis doctissimus de genere Anglorum, petentibus hunc ecclesiae Anglorum archiepiscopum ordinari: missis pariter apostolico papae donariis et aureis atque argenteis uasis non paucis. qui ubi Romam peruenit, cuius sedi apostolicae 15 tempore illo Vitalianus praeerat, postquam itineris sui causam praefato papae apostolico patefecit, non multo post et ipse. et omnes pene qui cum eo aduenerant socii pestilentia superueniente deleti sunt.

At apostolicus papa habito de his consilio quaesiuit 20 sedulus quem ecclesiis Anglorum archiepiscopum mitteret. erat autem in monasterio Hiridano, quod est non longe a Neapoli Campaniae, abbas Hadrianus uir natione Afer sacris litteris diligenter inbutus monasterialibus simul et

22 Afir manus pr. corr sec Afer.

90

THEODORE ORDAINED ARCHBISHOP.

[IV

ecclesiasticis disciplinis institutus Graecae pariter et Latinae linguae peritissimus. hunc ad se accitum papa iussit episcopatu accepto Brittaniam uenire. qui indignum se tanto gradui respondens ostendere posse se dixit alium, cuius magis ad suscipiendum episcopatum et eruditio conueniret 5 et aetas. cumque monachum quendam de uicino uirginum monasterio nomine Andream pontifici offerret, hic ab omnibus qui nouere dignus episcopatu iudicatus est, uerum pondus corporeae infirmitatis, ne episcopus fieri posset, obstitit. et rursum Hadrianus ad suscipiendum episcopa- 10 tum actus est: qui petens inducias, si forte alium, qui episcopus ordinaretur, ex tempore posset inuenire.

Erat ipso tempore Romae monachus Hadriano notus nomine Theodorus, natus Tarso Ciliciae, uir et saeculari et diuina litteratura et Graece instructus et Latine, probus 15 moribus et aetate uenerandus, id est annos habens aetatis lx et ui. hunc offerens Hadrianus pontifici, ut episcopus ordinaretur obtinuit: his tamen condicionibus interpositis, ut ipse eum perduceret Brittaniam eo quod iam bis partes. Galliarum diuersis ex causis adisset et ob id maiorem huius 20 itineris peragendi notitiam haberet sufficiensque esset in possessione hominum propriorum, et ut ei doctrinae cooperator existens diligenter adtenderet ne quid ille contrarium ueritati fidei Graecorum more in ecclesiam cui praesset introduceret. qui subdiaconus ordinatus iiii exspectauit men- 25 ses, donec illi coma cresceret, quo in coronam tondi posset; habuerat enim tonsuram more orientalium sancti apostoli Pauli. qui ordinatus est a Vitaliano papa anno dominicae incarnationis dclxuiii sub die uii kalendarum Aprilium, dominica. et ita una cum Hadriano ui kalendas Iunias. 30 Brittaniam missus est. qui cum pariter per mare ad Massiliam et deinde per terram Arhelas peruenissent et tradi11 read petiit. 18 obtenuit ms corr in -tin-.

1 ecclesiasticae ms.

1]

OF HIS JOURNEY TO ENGLAND.

91

dissent Iohanni archiepiscopo ciuitatis illius scripta commendaticia Vitaliani pontificis, retenti sunt ab eo, quousque Ebrinus maior domus regiae copiam pergendi quoquo uellent tribuit eis. qua accepta Theodorus profectus est ad Agil5 berctum Parisiorum episcopum, de quo superius diximus, et ab eo benigne susceptus et multo tempore habitus est. Hadrianus perrexit primum ad Emme Senonum et postea ad Faronem Meldorum episcopos, et bene sub eis diutius fuit: coegerat enim eos inminens hiems ut ubicumque 10 potuissent quieti manerent. quod cum nuntii certi narrassent regi Ecgbercto, esse scilicet episcopum quem petierant a Romano antistite in regno Francorum, misit illo continuo Raedfridum praefectum suum ad adducendum eum: quo cum uenisset, adsumsit Theodorum cum Ebrini 15 licentia, et perduxit eum ad portum cui nomen est Quentauic, ibi fatigatus infirmitate aliquantisper moratus est et, cum conualescere coepisset, nauigauit Brittaniam. Hadrianum autem Ebrinus retinuit, quoniam suspicabatur eum habere aliquam legationem imperatoris ad Brittaniae reges 20 aduersus regnum, cuius tunc ipse maximam curam gerebat. sed cum nihil tale illum habere uel habuisse ueraciter comperisset, absoluit eum et post Theodorum ire permisit. qui statim ut ad illum uenit, dedit monasterium beati Petri apostoli, ubi archiepiscopi Cantiae sepeliri, ut praefatus sum, 25 solent. praeceperat enim Theodoro abeunti domnus apostolicus, ut in diocesi sua prouideret et daret ei locum in quo cum suis apte degere potuisset.

5 Pariseorum pr man. -ior- sec.

11 petierunt pr man. -ant sec.

9

cogerat ms.

92

REFORMS UNDER THeodore.

[IV

II

PERVENIT autem Theodorus ad ecclesiam suam se

cundo postquam consecratus est anno sub die ui kalendarum Iuniarum dominica et fecit in ea annos xx et unum menses iii dies xxui. moxque peragrata insula tota quaqua- 5 uersum Anglorum gentes morabantur, nam et libentissime ab omnibus suscipiebatur atque audiebatur, rectum uiuendi ordinem ritum paschae celebrandi canonicum per omnia comitante et cooperante Hadriano disseminabat. isque primus erat in archiepiscopis, cui omnis Anglorum ecclesia 10 manus dare consentiret. et quia litteris sacris simul et saecularibus ut diximus abundanter ambo erant instructi, congregata discipulorum caterua scientiae salutaris cotidie flumina inrigandis eorum cordibus emanabant: ita ut etiam metricae artis astronomiae et arithmeticae ecclesiasticae 15 disciplinam inter sacrorum apicum uolumina suis auditoribus contraderent. indicio est quod usque hodie supersunt de eorum discipulis qui Latinam Graecamque linguam aeque ut propriam in qua nati sunt norunt. neque umquam prorsus ex quo Brittaniam petierunt Angli feliciora fuere tempora ; 20 dum et fortissimos Christianosque habentes reges cunctis barbaris nationibus essent terrori et omnium uota ad nuper audita caelestis regni gaudia penderent et quicumque lectionibus sacris cuperent erudiri haberent in promtu magistros qui docerent.

25

Sed et sonos cantandi in ecclesia, quos eatenus in Cantia tantum nouerant, ab hoc tempore per omnes Anglorum ecclesias discere coeperunt : primusque, excepto Iacobo de quo supra diximus, cantandi magister Nordanhymbrorum ecclesiis Aeddi cognomento Stephanus fuit, inuitatus de 30 Cantia a reuerentissimo uiro Vilfrido, qui primus inter

15 arithimeticae ms.

3]

PUTTA BISHOP OF ROCHESTER.

93

episcopos qui de Anglorum gente essent catholicum uiuendi morem ecclesiis Anglorum tradere didicit.

Itaque Theodorus perlustrans uniuersa ordinabat locis. oportunis episcopos et ea quae minus perfecta repperit his 5 quoque iuuantibus corrigebat. in quibus et Ceadda episcopum cum argueret non fuisse rite consecratum, respondens ipse uoce humillima 'si me' inquit 'nosti episcopatum non rite suscepisse, libenter ab officio discedo, quippe qui neque me umquam hoc esse dignum arbitrabar, sed obedientiae 10 causa iussus subire hoc, quamuis indignus consensi.' at ille audiens humilitatem responsionis eius dixit non eum episcopatum demittere debere: sed ipse ordinationem eius denuo catholica ratione consummauit. eo autem tempore, quo defuncto Deusdedit Doruuernensi ecclesiae episcopus quae15 rebatur ordinabatur mittebatur, Vilfrid quoque de Brittania Galliam ordinandus est missus: et quoniam ante Theodorum rediit, ipse etiam in Cantia presbyteros et diaconos, usquedum archiepiscopus ad sedem suam perueniret, ordinabat. at ipse ueniens mox in ciuitate Hrofi, ubi defuncto 20 Damiano episcopatus iam diu cessauerat, ordinauit uirum magis ecclesiasticis disciplinis institutum et uitae simplicitate contentum quam in saeculi rebus strenuum, cui nomen erat Putta, maxime autem modulandi in ecclesia more Romanorum, quem a discipulis beati papae Gregorii didi25 cerat, peritum.

E°

III

O tempore prouinciae Merciorum rex Vulfheri praefuit qui, cum mortuo Iarumanno sibi quoque suisque a Theodoro episcopum dari peteret, non eis nouum uoluit 30 ordinare episcopum, sed postulauit a rege Osuio ut illis episcopus Ceadda daretur, qui tunc in monasterio suo quod