ANALYSIS OF CONTENTS.

BOOK VIII.

Introductory letter, I reports of fresh risings, 2 military arrangements 3 subjugation of the Bituriges, 4, 5 Carnutes rise and are suppressed, 6 movement among the Bellovaci; disposition of troops, 7, 8 Caesar obtains information and forms his plans, 9, 10 encamps near the Gallic position, II summons more troops, 12, 13 constant skirmishing, 14 Bellovaci change their position and the Romans follow, 15, 16 Bellovaci retreat by a stratagem, 17 and harass the Romans who follow them, 18 skirmishing, 19 battle and defeat of Bellovaci, 20 who propose overtures for peace, 21, 22 negotiations, 23 general pacification, incident of last campaign, 24, 25 disposition of troops, quelling of minor disturbances, 26 Roman ally Duratius besieged by Andes at Lemonum, 27-29 after severe fighting Fabius defeats the Gauls, 30 Drappes threatens the province, 31 Carnutes and maritime tribes finally subdued by Fabius, 32 Drappes and Lucterius occupy Uxellodunum, 33 Caninius makes his preparations, 34, 35 Drappes and Lucterius make a foray for provisions, Lucterius cut off, 36 Drappes defeated, 37 investment of Uxellodunum, 38 meanwhile Caesar pacifies several · tribes and executes Gutruatus, 39 hurries to the aid of Caninius, 40-43 description of the siege, the stronghold reduced, 44 punishment of the rebels, 45 Labienus defeats the Treviri, 46 preparations for the winter, 47, 48 affray between Commius and Volusenus. Hirtius now passes to the events of the next year, 49 the whole of Gaul now pacified, 50, 51 Caesar visits north Italy, 52, 53 Caesar returns to Gaul and reviews his army, proceedings in the senate, 54, 55 Caesar distributes his forces and returns to Italy.

[C. IULI CAESARIS]

DE

COMMENTARIORUM

BELLO GALLICO

LIBER OCTAVUS.

COACTUS adsiduis tuis vocibus, Balbe, cum cotidiana mea recusatio non difficultatis excusationem, sed inertiae videretur deprecationem habere, rem difficillimam suscepi. Caesaris nostri commentarios rerum gestarum Galliae non comparentes supplevi, superioribus atque insequentibus eius scriptis 5 contexui novissimumque imperfectum ab rebus gestis Alexandriae confeci usque ad exitum non quidem civilis dissensionis, cuius finem nullum videmus, sed vitae Caesaris. Quos utinam qui legent scire possint, quam invitus susceperim scribendos, quo facilius caream stultitiae atque 10 arrogantiae crimine, qui me mediis interposuerim Caesaris scriptis. Constat enim inter omnes nihil tam operose ab aliis esse perfectum, quod non horum elegantia commentariorum superetur. Qui sunt editi, ne scientia tantarum rerum scriptoribus desit, adeoque probantur omnium iudicio 15 ut praerepta, non praebita facultas scriptoribus videatur. Cuius tamen rei maior nostra quam reliquorum est admiratio: ceteri enim, quam bene atque emendate, nos etiam, quam facile atque celeriter eos perfecerit, scimus. Erat autem in Caesare cum facultas atque elegantia summa scribendi, tum 20

P. C. VIII.

I

verissima scientia suorum consiliorum explicandorum. Mihi ne illud quidem accidit, ut Alexandrino atque Africano bello interessem; quae bella quamquam ex parte nobis Caesaris sermone sunt nota, tamen aliter audimus ea, quae 5 rerum novitate aut admiratione nos capiunt, aliter, quae pro testimonio sumus dicturi. Sed ego nimirum dum omnes excusationis causas colligo, ne cum Caesare conferar, hoc ipsum crimen adrogantiae subeo, quod me iudicio cuiusquam existimem posse cum Caesare comparari. Vale.

ΙΟ

I Omni Gallia devicta Caesar cum a superiore aestate nullum bellandi tempus intermisisset militesque hibernorum quiete reficere a tantis laboribus vellet, complures eodem tempore civitates renovare belli consilia nuntiabantur coniurationesque facere. Cuius rei verisimilis causa adferebatur, 15 quod Gallis omnibus cognitum esset neque ulla multitudine in unum locum coacta resisti posse Romanis, nec, si diversa bella complures eodem tempore intulissent civitates, satis auxilii aut spatii aut copiarum habiturum exercitum populi Romani ad omnia persequenda; non esse autem alicui 20 civitati sortem incommodi recusandam, si tali mora reliquae possent se vindicare in libertatem. 2. Quae ne opinio Gallorum confirmaretur, Caesar M. Antonium quaestorem suis praefecit hibernis; ipse equitum praesidio pridie Kal. Ianuarias ab oppido Bibracte proficiscitur ad legionem XIII, 25 quam non longe a finibus Aeduorum conlocaverat in finibus Biturigum, eique adiungit legionem xi, quae proxima fuerat. Binis cohortibus ad impedimenta tuenda relictis reliquum exercitum in copiosissimos agros Biturigum inducit, qui, cum latos fines et complura oppida haberent, 30 unius legionis hibernis non potuerint contineri quin bellum pararent coniurationesque facerent. 3. Repentino adventu Caesaris accidit, quod imparatis disiectisque accidere fuit necesse, ut sine timore ullo rura colentes prius ab equitatu

opprimerentur quam confugere in oppida possent. Namque etiam illud vulgare incursionis hostium signum, quod incendiis aedificiorum intellegi consuevit, Caesaris erat interdicto sublatum, ne aut copia pabuli frumentique, si longius progredi vellet, deficeretur aut hostes incendiis ter- 5 rerentur. Multis hominum milibus captis perterriti Bituriges, qui primum adventum potuerant effugere Romanorum, in finitimas civitates aut privatis hospitiis confisi aut societate consiliorum confugerant. Frustra: nam Caesar magnis itineribus omnibus locis occurrit nec dat ulli civitati spatium 10 de aliena potius quam de domestica salute cogitandi; qua celeritate et fideles amicos retinebat et dubitantes terrore ad condiciones pacis adducebat. Tali condicione proposita Bituriges, cum sibi viderent clementia Caesaris reditum patere in eius amicitiam finitimasque civitates sine 15 ulla poena dedisse obsides atque in fidem receptas esse, idem fecerunt.

4. Caesar militibus pro tanto labore ac patientia, qui brumalibus diebus, itineribus difficillimis, frigoribus intolerandis studiosissime permanserant in labore, ducenos sestertios, 20 centurionibus tot milia nummum, praedae nomine condonata, pollicetur legionibusque in hiberna remissis ipse se recipit die xxxx Bibracte. Ibi cum ius diceret, Bituriges ad eum legatos mittunt auxilium petitum contra Carnutes, quos intulisse bellum sibi querebantur. Qua re cognita cum 25 dies non amplius decem et octo in hibernis esset moratus, legiones XIII et vi ex hibernis ab Arare educit, quas ibi conlocatas explicandae rei frumentariae causa superiore commentario demonstratum est: ita cum duabus legionibus ad persequendos Carnutes proficiscitur. 5. Cum fama exercitus 30 ad hostes esset perlata, calamitate ceterorum ducti Carnutes desertis vicis oppidisque, quae tolerandae hiemis causa constitutis repente exiguis ad necessitatem aedificiis incole