ego matrem eius aut domum appello, quem nova poena legis et domo et parente et omnium suorum consuetudine conspectuque privat? ibit igitur in exilium miser.

quo? ad orientisne partes, in quibus annos multos legatus fuit, exercitus duxit, res maximas gessit? at habet magnum dolorem, unde cum honore decesseris, eodem cum ignominia reverti. an se in contrariam partem terrarum abdet, ut Gallia transalpina, quem nuper summo cum imperio libentissime viderit, eundem lugentem, maerentem, exulem videat? in ea porro provincia quo animo C Murenam fratrem suum aspiciet! qui huius dolor! qui illius maeror erit! quae utriusque lamentatio! quanta autem perturbatio fortunae atque sermonis, cum, quibus in locis paucis ante diebus factum esse consulem Murenam nuntii litteraeque celebrarint et unde hospites atque amici gratulatum Romam concurrerint, repente existet ipse nuntius suae calamitatis! quae si acerba, si misera, si luctuosa sunt, 90 si alienissima a mansuetudine et misericordia vestra, iudices, conservate populi Romani beneficium, reddite rei publicae consulem date hoc ipsius pudori, date patri mortuo, date generi et familiae, date etiam Lanuvio, municipio honestissimo, quod in hac tota causa frequens maestumque vidistis. nolite a sacris patriis Iunonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, domesticum et suum consulem potissimum avel90 pudori] compare on §§ 30, 64.

89 appello 'name,' 'speak of.' Compare pro Sest § 108.

nova poena] of the lex Tullia. Compare on § 46.

habet] compare on § 68.

summo cum imperio] as propraetor. Compare § 42. He had left his brother Gaius there in charge as legatus when he came to Rome to seek the consulship. Sall Cat 42.

perturbatio] turning topsy-turvy. A strong term, like many in this peroration.

sermonis] people will not know what to call him, and will doubt whether they know anyone's correct style after so sudden a change.

quod...frequens] i e crowds of supporters from Lanuvium. tota, i e all the while this trial has been going on.

sacris] compare Liv VIII 14 Lanuvinis civitas data sacraque sua reddita cum eo ut aedes lucusque Sospitae Iunonis communis Lanuvinis municipibus cum populo Ro

mano esset.

facere] sacrifice,' as in ad Att I 13 § 3. Compare Virg Ecl 111 77. suum] as a native of the town to which the worship properly be. longed.

lere. quem ego vobis, si quid habet aut momenti commendatio aut auctoritatis confirmatio mea, consul consulem, iudices, ita commendo, ut cupidissimum otii, studiosissimum bonorum, acerrimum contra seditionem, fortissimum in bello, inimicissimum huic coniurationi, quae nunc rem publicam labefactat, futurum esse promittam et spondeam.

momenti] if it can turn the scale so as to get a favourable verdict.

Compare in Vatin § 9 id est maximi momenti et ponderis.

eadem in. in eadem H. apud exercitum mihi fueris? inquit, tot annis forum non attigeris? H. expedit. expediit. H (ex

tam diu, ut. tam diu, et. H (ex coni.). coni.). idem. item. H (ex coni.).

§ 22. qui potes dubitare. qui potest dubitari. H. rei militaris [quam iuris civilis] gloria?

§ 23. didicisti. dilexisti. H.

rei militaris quam iuris civilis gloria?

H.

conciliant.

concilient. H.

114 VARIATIONS FROM HALM'S TEXT 1868

res. H.

§ 32.

putarent. putarunt. H.

apud nos. H.

aliquo motu. H.

geritur res [publica]. geritur

§ 31. gratissimae. clarissimae. H. mihi statuam. mihi statuo. H. numquam cum Scipione esset. nunquam esset. H. hunc regem nimirum antepones. hunc antepones. H.

bello invectum.

pugnae certe non rudis. pugnax et acer et non rudis. H. bellum invexisset. H.

$38. sumpsit; ipse cum... sumpsit ipse, cum... H. (sic et H ed 1872). praerogativum. H.

§ 40. L Otho, [vir fortis,]. L Otho, vir fortis. H.

§ 42. ipse autem. ipsa autem. H (ex coni.). interea Romae scilicet amicis-(sic

et H ed 1872).

$43. Servius. [Servius]. H.

his rebus. in iis rebus. H.

interea amicis. H.

§ 45. aut desertam. ut desertam. H. § 46. existimasti. si existimasti. H. facere posse, vehementer. H.

$47. proderant. proderat. H. $48. sapientiae. satietati. H. § 49. quibus rebus certe spes candidatorum obscuriores videri solent. (H 1872).

circumfluente. circumfluentem. H.

consulatum.

praerogativae.

[consulatum]. H.

facere posse: vehementer.

prorogationem. perrogationem. H.

quibus rebus candor ipse candidatorum obscurior videri solet. H.

$51. quia timebant. quia omnia timebant. H.

$ 52. homines iam tum coniuratos. om H. a Catilina. Catilinam. H. $ 55. quae relicta. quae ei relicta. H.

§ 57. amicis. amicus. H.

$58. possit. posset. H.

§ 62. dixisti quippe, iam.

dixisti quippiam. H.

§ 63. esse moderatas (sic et H ed 1872). esse moderandas. II (ex coni.).

§ 64. seposuisses. si dixisses. H. (si posuisses. H 1872).

§ 65. isti ipsi mihi. isti mihi. H.

nihil omnino gratiae concesseris. etiam, in dissolvenda severitate; sed tamen.

nihil gratiae causa feceris. H.

etiam, sed tamen. H.

§ 66. sententiam sententia alia. sententia alia. H.

§ 67. qui lege punierim. quod lege punierim, H. si iudicat. H. candidatis. candidatus H.

tum est. H.

§ 68. id indicare. id vindicare. H. § 70. necessarios candidatos adsectentur. $71. gratia. ipsi denique. gratia ipsi. § 72. adsequebantur. adsequi. H. § 73. a multitudine in tuam nimiam diligentiam, 'Servi, coniecta sunt.

gladiatorium. gladiatoribus. H.

§ 76. rationem officiorum ac temporum, vicissitudinem..... (sic et H ed 1872.)

§ 77. sin etiam cum noris tamen per monitorem appellandi sunt, cur nomen petis quasi incertum sit? quid, quod, cum admoneris, tamen quasi tute noris, ita salutas? quod posteaquam...

$ 79. speculis atque insidiis.
§ 80. usitatis vitiis aut... ; non.
§ 83. hoc tempus.
§ 85. immanis, importuna.

quae

***

minatur.

nisi iudicat.

si factum sit. sin fac

necessarios adsectentur. H. denique. H.

tua nimia diligentia, Servi, conlecta sunt. H.

ratione officiorum ac temporum vicissitudinem...... H (ex coni.).

sin etiam, cum noris, tamen per monitorem appellandi sunt, cur ante petis, quam nomen citavit? aut quid admoneris, si tamen, quasi tute noris, ita salutas? quid, quod, posteaquam

H.

speculis atque in insidiis. H.
usitatis viis aut... ; non. H.

tempus hoc. H.

immanis, manus importuna. H.

quae perniciem iam diu bonis omnibus minatur. H.

§ 86. squalore et sordibus **** in squalore et sordibus * * * * H.

§ 87. hac eum re. vos L Murena. H.

demissioni animi. H.

ita vos si Murena. ita

hac eum cum re. H.

fuit, sit...... fuit, ut sit...... H.

demissis.