et in Provincia. Episcopo Petro in Cesaraugusta. Episcopo Ioanne in Tirasona. Episcopo Stephano in Hosca. Episcopo Guillermo Petri in Lerida. Comite Arnaldo Mironis Paliarensis, in Ricla. Blasco Remon in Cæsaraugusta. Petro Ortiz in Aranda et in Fontes. Artallo in Alfallo. Blasco Maza in Borja. Ximeno Romeri in Tirasona. Petro de Castellaçol in Calatayub. Petro de Arazuri in Daroca, et in Epila. Peregrin de Castellazol in Barbastro. Marco in Hosca. Gambalt in Benabent, et in Beldens. A luda in Sors. Gonzalbo Capellino stando Alferiz Domini Ilphonsi Regis. Ximeno de Artusella, Mayordomo. Ramon Per Zabalmedina in Cesaraugusta. Ego Michael scriba hanc carlam scripsi, et hoc signum fecit t.

XXXVII.

Donatio Petri Monter Monasterio Verolensi titulo precario, anno 1174, in qua quidam Frontinus testis apparet.

Ex libro dicto Privilegia monast. Verol.

In nomine Domini. Ego Petrus Monter et ego Dona Maria pro redemptione animarum nostrarum et parentum nostrorum offerimus et damus nos metipsos cum J. filio nostro, et quidquid habemus et in autem habebimus tam in hereditatibus quam in certis nostris facultatibus, Deo et Sancte Marie de Berola, in manu et potestate Raimundi Abbatis eiusdem loci et omnium fratrum suorum. Et sic damus hereditatem nostram de Vera et alias ubicumque habemus et habere debemus vobis Domino Raimundo et vestris fratribus, ut deinceps non demus de illis nec de nostro avere alicui parenti nostro vel alii nec alienemus nisi consilio vestro et voluntate fratrum vestrorum. Et ego Raimundus Abbas, consensu et voluntate fratrum nostrorum, recipio vos Petrum Monter et uxorem vestrum Mariam, cum filio vestro J. in omnibus benefitiis nostri ordinis, et insuper ad sustentationem presentis vite in victu, et vestitu unam vineam que dicitur de Castello et xx." (sic) oves et unam equam et unum iugum boum, et ista modo tantum damus, vi. vero caphicia (1) de annona, medium tritici et medium ordei,

(1) Caphicium, vulgo cahiz, est mensura cerealium apud Aragonenses, quæ

quidem constat quatuor modiis seu fanecis (vulgo fanegas).

et istam cenam singulis annis damus. Et Ego Petrus Monter, postquam bene dicitis et benefacitis, promito vobis ut sim fidelis et obediens in omnibus vestris negotiis sicuti frater vester et filius. Et facio convenientia ut si prior obierit uxor mea Maria, accipiam statim habitum vestri ordinis, et similiter si ego prior obiero illa accipiat habitum.

Hujus donationis et convenientie sunt fideijusores, a fuero de terra, ex parte abbatis Petrus filius de Galin Navarro; ex parte Petri Monter et uxoris eius Marie et J. filij Fortun Sanz de Vera. Testes huius rei. visores et auditores sunt Frontin sobrinus de Fortun Sanz, et Sancho Semenone de Trasmoz. Facta carta Berole, Era MCCXII.

XXXVIII.

Ildephonsus II Arag. Rex populum de Verola et alios monasterio donat, anno 1177, magnis cum privilegiis.

Ex libro dicto Privilegia Verol. monast. fol. 14 vso.

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Sp. Sti. Ego Ildephonsus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonensis et Marchio Provincie facio hanc cartam donationis et confirmationis Deo et B. Marie de Berola, et vobis Guillermo Raimundi eiusdem loci Abbati, et fratribus vestris ibidem Deo servientibus, tam presentibus quam futuris. Placuit michi bono animo atque libenti et spontanea voluntate, et propter amorem Dei et Sancte Marie, et pro animabus patris et matris mee, et omnium parentum meorum, quod dono atque in perpetuum concedo vobis locum illum qui dicitur Berola, in quo fundatum et constructum est monasterium prenominate S. Marie de Berola, cum omnibus terminis et pertinentiis seu adiacenciis suis, integriter atque potenter. Similiter dono, laudo atque in perpetuum concedo vobis Veram, Villamaiorem, Mazalchorais, Pinellum, cum omnibus terminis suis et pertinentiis. Supradicta inquam omnia dono, laudo atque in perpetuum concedo Domino Deo et B. Marie de Berola et vobis Guillermo Raimundi, eiusdem loci Abbati, et fratribus vestris ibidem Deo servientibus, presentibus atque futuris, cum omnibus terminis et pertinentiis seu adiacentiis suis, heremis et populatis, planis atque montanis, pratis, pascuis, aquis, aquarumque montibus, silvis, gairicis, lignaribus,

TOMO XLIX.

49

azequiis, et cum introitibus et exitibus suis, et cum omnibus aliis que usum hominum pertinent et pertinere debent, et sicut melius dici et intelligi potest ad vestram voluntatem et salvamentum.

Preterea laudo atque in perpetuum vobis concedo donationem illam de Ferraria, quam fecit Rex Sancius et Comes pater meus vobis et Ecclesie S. Marie de Berola, cum his scilicet terminis; a Pinna serrada usque ad Calarizos de Calçena et Foi de Borda et vallem de avellana, a Toricella in intro et vallem de Linares cum Trevigno intro stantibus.

Laudo etiam atque concedo vobis Perillosam cum terminis heremis et populatis, scilicet a Pinna ́de aguila usque an Pinnam perforatam, et a castello de Oliveto usque ad Chovas de Alondas.

Addo insuper predictis donationibus et confirmationibus ut fratres milicie Templi nullam decimam possint exigere a vobis de donativo illo de Bera, quod ego feci vobis, nec de aliis donativis, que pater meus vobis fecit; vel ego aut succesores mei divina inspirante gratia facturi sumus.

Concedo etiam et laudo vobis donativum illud quod fecit pater meus Garcie Sancij d'Osa de illa salina de Pola.

Dono insuper vobis atque concedo ut ab hac die in antea nullus homo sit ausus casas vestras, vel grangias, vel cabannas quas in toto regno nostro habetis vel habituri estis violenter intrare, frangere vel disrumpere, vel homines, vel ganatum, vel aliquid aliud per vim extrahere. Ita inquam precipio ut quicumque contra hanc meam voluntatem ire presumpserit, perdat meum amorem et pectabil mi mille aureos, et insuper habebo inde querimoniam, tamquam de invasione proprie mee domus, et quantum de vestro accepit in duplum vobis restituat. Si vero ganatum vestrum cum alio extraneo mixtum fuerit, et hac de causa eum vobis reddere noluerit, mando ut in sola fide vestra vel unius fratris ex fratribus vestris, absque alio juramento, donet vobis et reddat quantum dixeritis esse vestrum. Et si quis pro aliqua re vel calupnia vos inquietaverit, et ad inditium pertraxerit pro magna vel parva re, si res pergrandis fucrit et iudices mei judicaverint ut in solo verbo abbatis, si vero mediocris vel parva fuerit mando ut in sola veritate unius monachi vel fratris vestri ordinis, absque alio iuramento et sine aliis testibus, vestra causa et vestrum iuditium deffiniatur, nec per peschisam veritas possit sciri. Ganatum vero vestrum similiter mando ut secure pascat in tota nostra terra, ut nullus sit ausus ei pascua prohibere tamquam nostro proprio. Hoc idem dono vobis et concedo in montibus et in

silvis et in aquis que sunt in tota nostra terra, et quod vos neque vestri nec ullo vestro avere non donetis portaticos, neque alios ullos usus in tota nostra terra. Et quod si aliquis miles vel pedones mch. hñs (1) ad vos venerit, et vobis recipere eum placuerit, si alicui umquam forifecit per hoc non respondeatis.

Insuper recipio vos et domos vestras et ganatum vestrum et omnem rem vestram in mea protectione, et in meo guizonatico et in defensione sicut meam propriam causam. Predicta vero omnia donativa et concesiones dono, laudo atque in perpetuum concedo Domino Deo et Ecclesie S. Marie de Berola et fratribus ibidem Deo servientibus presentibus atque futuris, ut habeant et possideant libere et quiete omni tempore ad suam propriam hereditatem, pro facere inde omnes sus voluntates absque ullo impedimento et absque omni mala voce per secula cuncta. Salva mea fidelitate et de tota mea posteritate per secula cuncla, amen.

Dono etiam nunc de novo atque concedo iam dictis fratribus illam deffeSam que est ante portam de Ferraria, ut nullus homo ibi millat suum ganatum vel bestias ad pascendum, quod qui fecerit perdat ad minus una capeza (2) de cualicumque ganato vel bestiarum ibi miserit. Et si ullo propter hoc iam diclos fratres pignoraverit, quicumque fuerit M. solidos mi pectabit. Ildefonsi, Dei gratia Regis Aragonensis, Comitis Barchinonensis et Marchionis Provincie.

Signum

Signum Petri Regis Aragonum et Comitis Barch.

Facta carta apud Tirassonam, mense Junii, Era Mlla. CC XV post habitum colloquium inter illustrem iam dictum Ildefonsum Regem Aragonensium et Ferlandum Ispaniarum Regem et Aldefonsum Regem Castellanum (5).

Regnante me supradicto Rege Ildefonso in Aragone in Barchinona et in Provincia.

Episcopo Petro in Cesaraugusta. Epo. Stephano in Oscha. Epo. Johanne in Tirassona. Berengario Montis Aragonis Abbate electo in Lerida. Blasco Romeu per manum Regis stante Seniore in Cesaraugusta. Marcho

(1) Monachus honoris? id est monachus honorarius seu confrater.

(3) Notandum quod Aragonensis constanter dicitur Ildefonsus, Castellanus vero

(2) Barbara vox, id est caput, vulgo Aldefonsus, secundum variam regionum

cabeza.

pronuntiationem.

Ferriz in Oscha. Xemeno Romeu in Tirassona. Petro de Castelazol in Calataiub. Petro Roderici in Daroca. Michaele de Sancta Cruce in Turol et in Fariza. Petro Ortiz in Aranda. Xemeno de Virera in Epila. Artallo, alferiz Regis, in Alagon. Blasco Maça in Burgia. Gombaldo de Benavent in Bel. Loairench filio Petri lubiz in Luna. Pelegrino de Castroazol in Barbastre. Fortunio de Stada in Stadela.

Sigfnum Berengarii de Parietibus, Notarii Domini Regis, qui hanc cartam mandato eius scripsit, mense et anno quod supradixit,

XXXIX.

Absolutio a præstatione decimarum Verolensi monasterio largita: anno 1179.

Ex libro dicto Privilegia Verol. monast., fol. 12.

Quotiens illud a Nobis petitur quod religioni et honestati convenire dignoscitur animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis congruum impertiri suffragium. Hinc est quod ego Johannes Dei gratia Tirasonensis Epc., communi consensu fratrum meorum omnium canonicorum Tyrasonensis Ecclesiæ, videlicet Eximini Prioris, et Archidiaconorum, Arnaldi scilicet et Joannis, et omnium aliorum, concedo tibi W. R. Berolensi Abbati et omnibus succesoribus tuis in perpetuum sustituendis, et vobis dilectis filiis ejusdem loci monachis, et universis succesoribus vestris in perpetuum ibidem substituendis, libenter et ingenue decimas et primicias et quartas Episcopales et omnia jura Pontificalia, que ad Nos olim spectabant vel spectare debebant, in his videlicet locis Bera, Villa majore, Bona mansione, Pillosa (1), Novercas, Olbega, remisis penitus et sopitis querelis, quas super predictis decimis et primiciis et sepulturis usque ad hanc diem de vobis habuimus. Hec omnia vobis ita cum omni integritate concedimus, ut in pace teneatis et possideatis perpetuo, sine prejuditio illarum pactionum, que inter vos et bone memorie Domnum Martinum Tyrasonensem Epum. prædecessorem nostrum intercesserunt (2). Et ut istius scripti nostri

(1) Purullosa, hodie Purujosa.

(2) V. instrum. n.o XXXIII, huyus apénd,