Præcipiet, facietque viros impubibus annis. Hæc ubi faticano venturi præscia dixit Ore Themis; vario superi sermone fremebant: Et, cur non aliis eadem dare dona liceret, Murmur erat. Queritur veteres Pallantias annos Conjugis esse sui: queritur canescere mitis 421 Iasiona Ceres: repetitum Mulciber ævum Poscit Erichthonio. Venerem quoque cura futuri Tangit, et Anchise renovare paciscitur annos. Cui studeat, deus omnis habet, crescitque favore Turbida seditio; donec sua Jupiter ora Solvit: et, O, nostri si qua est reverentia, dixit, Quo ruitis? tantumne sibi quis posse videtur, Fata quoque ut superet? fatis Iolaus in annos, Quos egit, rediit: fatis juvenescere debent 430 Callirhoe geniti; non ambitione, nec armis. Vos etiam, quoque hoc animo meliore feratis, Me quoque fata regunt: quæ si mutare valerem, Nec nostrum seri curvarent Æacon anni, Perpetuumque ævi florem Rhadamanthus habe- ret,
Et Minoa queri. Qui, dum fuit integer ævi,440 Terruerat magnas ipso quoque numine gentes. Tunc erat invalidus; Deionidenque juventæ Robore Miletum, Phœboque parente superbum, Pertimuit; credensque suis insurgere regnis, Haud tamen est patriis arcere penatibus ausus. Sponte fugis, Milete, tua; celerique carina 446 Ægæas metiris aquas, et in Aside terra Moenia constituis, positoris habentia nomen. Hic tibi, dum sequitur patriæ curvamina ripæ, Filia Mæandri toties redeuntis eodem, Cognita Cyanee, præstanti corpora forma Byblida cum Cauno prolem est enixa gemellam. Byblis in exemplo est, ut ament concessa puellæ : Byblis Apollinei correpta cupidine fratris, Non soror ut fratrem, nec qua debebat, amavit. Illa quidem primo nullos intelligit ignes: Nec peccare putat, quod sæpius oscula jungat: Quod sua fraterno circumdet brachia collo: Mendacique diu pietatis fallitur umbra. Paulatim declinat amor; visuraque fratrem 460 Culta venit; nimiumque cupit formosa videri: Et, si qua est illic formosior, invidet illi. Sed nondum manifesta sibi est, nullumque sub illo
Igne facit votum: verumtamen æstuat intus. Jam dominum appellat: jam nomina sanguinis odit: 465 Byblida jam mavult, quam se vocet ille sororem. Spes tamen obscænas animo demittere non est Ausa suo vigilans. Placida resoluta quiete Sæpe videt, quod amat. Visa est quoque jungere fratri
Corpus; et erubuit, quamvis sopita jacebat. 470 Somnus abit: silet illa diu, repetitque quietis Ipsa suæ speciem; dubiaque ita mente profatur: Me miseram! tacitæ quid vult sibi noctis imago? Quam nolim rata sit! cur hæc ego somnia vidi? Ille quidem est oculis quamvis formosus iniquis: Et placet, et possum, si non sit frater, amare: Et me dignus erat. Verum nocet esse sororem. Dummodo tale nihil vigilans committere tentem, Sæpe licet simili redeat sub imagine somnus.
Testis abest somno; nec abest imitata voluptas. Pro Venus, et tenera volucer cum matre Cupido, 481
Gaudia quanta tuli! quam me manifesta libido Contigit! ut jacui totis resoluta medullis! Ut meminisse juvat! quamvis brevis illa volup- tas,
Noxque fuit præceps, et cœptis invida nostris. O, ego, si liceat mutato nomine jungi, 486 Quam bene, Caune, tuo poteram nurus esse pa- renti; [renti ! Quam bene, Caune, meo poteras gener esse pa- Omnia, di facerent, essent communia nobis, Præter avos. Tu me vellem generosior esses. Nescio quam facies igitur, pulcherrime, matrem : At mihi, quæ male sum, quos tu, sortita parentes, Nil nisi frater eris. Quod obest, id habebimus
Di melius! di nempe suas habuere sorores. Sic Saturnus Opim, junctam sibi sanguine, duxit, Oceanus Tethyn, Junonem rector Olympi. Sunt superis sua jura. Quid ad cœlestia ritus Exigere humanos, diversaque fœdera tento? 500 Aut nostro vetitus de corde fugabitur ardor: Aut, hoc si nequeo, peream precor ante, toroque Mortua componar, positæque det oscula frater. Et tamen arbitrium quærit res ista duorum. Finge placere mihi: scelus esse videbitur illi. At non Eolidæ thalamos timuere sororum. Unde sed hos novi? cur hæc exempla paravi? Quo feror? obscænæ procul hinc discedite flam-
In latus erigitur; cubitoque innixa sinistro, Viderit insanos, inquit, fateamur amores. Heu mihi! quo labor? quem mens mea concipit ignem ?
Et meditata manu componit verba trementi. 520 Dextra tenet ferrum: vacuam tenet altera ceram. Incipit; et dubitat: scribit; damnatque tabellas: Et notat; et delet: mutat; culpatque,probatque: Inque vicem sumtas ponit, positasque resumit. Quid velit, ignorat: quicquid factura videtur, Displicet. In vultu est audacia mixta pudori. Scripta soror fuerat: visum est delere sororem, Verbaque correctis incidere talia ceris: Quam, nisi tu dederis, non est habitura salutem, Hanc tibi mittit amans: pudet ah, pudet edere
Quamvis intus erat furor igneus, omnia feci, 540 (Sunt mihi di testes) ut tandem sanior essem: Pugnavique diu violenta Cupidinis arma Effugere infelix; et plus, quam ferre puellam Posse putes, ego dura tuli. Superata fateri Cogor, opemque tuam timidis exposcere votis. Tu servare potes, tu perdere solus amantem. Elige, utrum facias. Non hoc inimica precatur: Sed quæ, cum tibi sit junctissima, junctior esse Expetit, et vinclo tecum propiore ligari. Jura senes norint: et quid liceatque, nefasque, Fas que sit, inquirant, legumque examina ser-
Et non fassuræ, nisi cogeret ultimus ardor: Neve merere, meo subscribi causa sepulcro. Talia nequicquam perarantem plena reliquit Cera manum: summusque in margine versus adhæsit. 564
Protinus impressa signat sua crimina gemma, Quam tinxit lacrymis : linguam defecerat humor. Deque suis unum famulis pudibunda vocavit : Et pavidum blandita, fer has, fidissime, nostro. Dixit, et adjecit longo post tempore, fratri. 569 Cum daret, elapsæ manibus cecidere tabellæ. Omine turbata est: misit tamen. Apta minister Tempora nactus adit, traditque latentia verba. Attonitus subita juvenis Mæandrius ira, Projicit acceptas, lecta sibi parte, tabellas: Vixque manus retinens trepidantis ab ore ministri,
Dum licet, o vetitæ scelerate libidinis auctor, Effuge, ait: qui, si nostrum tua fata pudorem Non traherent secum, pœnas mihi morte dedisses. Ille fugit pavidus, dominæque ferocia Cauni Dicta refert. Palles audita, Bybli, repulsa, 580 Et pavet obsessum glaciali frigore pectus. Mens tamen ut rediit, pariter rediere furores: Linguaque vix tales icto dedit aere voces: Et merito: quid enim temeraria vulneris hujus Indicium feci? quid, quæ celanda fuerunt, 585 Tam cito commisi properatis verba tabellis? Ante erat ambiguis animi sententia dictis Prætentanda mihi. Ne non sequeretur euntem, Parte aliqua veli, qualis foret aura, notare Debueram, tutoque mari decurrere: quæ nunc Non exploratis implevi lintea ventis. Auferor in scopulos igitur, submersaque toto Obruor Oceano, neque habent mea vela recursus. Quid? quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti 595 Excidit, et fecit spes nostras cera caducas? Nonne vel illa dies fuerat, vel tota voluntas, Sed potius mutanda dies? deus ipse monebat, Signaque certa dabat, si non male sana fuissem. Et tamen ipsa loqui, nec me committere ceræ Debueram, præsensque meos aperire furores. Vidisset lacrymas: vultus vidisset amantis. 602 Plura loqui poteram, quam quæ cepere tabellæ.
Quippe nec ille potest, ut jam mea vota relin- Non tamen ausorum semper memor esse meorum. Et, quia desierim, leviter voluisse videbor: 621 Aut etiam tentasse illum, insidiisque petisse. Vel certe non hoc, qui plurimus ussit et urit Pectora nostra, deo, sed victa libidine credar. Denique jam nequeo nil commisisse nefandum. Et scripsi, et petii: temerata est nostra voluntas. Ut nihil adjiciam, non possum innoxia dici. 627 Quod superest, multum est in vota, in crimina parvum.
Dixit et, incertæ tanta est discordia mentis, Cum pigeat tentasse, libet tentare: modumque Exit, et infelix committit sæpe repelli. 631 Mox ubi finis abest; patriam fugit ille, nefasque, Inque peregrina ponit nova monia terra. Tum vero mæstam tota Miletida mente Defecisse ferunt: tum vero a pectore vestem Deripuit, planxitque suos furibunda lacertos. Jamque palam est demens, inconcessamque fa- [nates
Proxima Gnossiaco nam quondam Phæstia regno Progenuit tellus, ignoto nomine Lygdum, Ingenua de plebe virum: nec census in illo 670 Nobilitate sua major: sed vita fidesque Inculpata fuit: gravidæ qui conjugis aures Vocibus his movit, cum jam prope partus ades- [bore; Quæ voveam duo sunt: minimo ut relevere la- Utque marem parias. Onerosior altera sors est: Et vires fortuna negat. Quod abominor, ergo Edita forte tuo fuerit si fœmina partu; (Invitus mando: Pietas, ignosce) necetur. Dixerat: et lacrymis vultum lavere profusis, Tam qui mandabat, quam cui mandata dabantur. Sed tamen usque suum vanis Telethusa maritum Sollicitat precibus, ne spem sibi ponat in arcto. Certa sua est Lygdo sententia. Jamque ferendo Vix erat illa gravem maturo pondere ventrem; Cum medio noctis spatio, sub imagine somni, Inachis ante torum, pompa comitata suorum, Aut stetit, aut visa est. Inerant lunaria fronti Cornua, cum spicis nitido flaventibus auro, 688 Et regale decus; cum qua latrator Anubis, Sanctaque Bubastis, variusque coloribus Apis: Quique premit vocem, digitoque silentia suadet: Sistraque erant, nunquamque satis quæsitus Osiris,
Plenaque somniferi serpens peregrina veneni. Cum velut excussam somno, et manifesta videntem
Sic affata dea est: Pars o Telethusa mearum, Pone graves curas, mandataque falle mariti. Nec dubita, cum te partu Lucina levarit, Tollere quicquid erit. Dea sum auxiliaris,
Exorata fero: nec te coluisse quereris Ingratum numen. Monuit, thalamoque recessit. Læta toro surgit, purasque ad sidera supplex Cressa manus tollens, rata sint sua visa precatur. Ut dolor increvit, seque ipsum pondus in auras Expulit, et nata est ignaro fœmina patri; Jussit ali mater, puerum mentita: fidemque 705 Res habuit: neque erat facti, nisi, conscia, nu- trix.
Vota pater solvit, nomenque imponit avitum. Iphis avus fuerat. Gavisa est nomine mater, Quod commune foret, nec quenquam falleret illo. Impercepta pia mendacia fraude latebant. 710 Cultus erat pueri: facies, quam sive puellæ, Sive dares puero, fieret formosus uterque. Tertius interea decimo successerat annus; Cum pater, Iphi, tibi flavam despondet Ianthen, Inter Phæstiadas quæ laudatissima formæ Dote fuit virgo, Dictao nata Teleste. Par ætas, par forma fuit: primasque magistris Accepere artes, elementa ætatis, ab isdem. Hinc amor ambarum tetigit rude pectus, et æquum
Vulnus utrique tulit; sed erat fiducia dispar. Conjugii pactæque exspectat tempora tædæ, 721 Quamque virum putat esse, suum fore credit Ianthe.
Iphis amat, qua posse frui desperat, et auget Hoc ipsum flammas: ardetque in virgine virgo. Vixque tenens lacrymas, Quis me manet exitus, inquit,
Cognita quam nulli, quam prodigiosa, novæque Cura tenet Veneris? Si di mihi parcere vellent, Perdere debuerant: si non et perdere vellent, Naturale malum saltem et de more dedissent.
Urit oves aries: sequitur sua formina cervum. Sic et aves coeunt: interque animalia cuncta Fœmina fœmineo correpta cupidine nulla est. Vellem nulla forem. Ne non tamen omnia Crete Monstra ferat; taurum dilexit filia Solis, 735 Fomina nempe marem. Meus est furiosior illo, Si verum profitemur, amor. Tamen illa secuta est Spem Veneris: tamen illa dolis et imagine vaccæ Passa bovem est: et erat, qui deciperetur, adulter. Huc licet e toto solertia confluat orbe, 740 Ipse licet revolet ceratis Dædalus alis; Quid faciet? num me puerum de virgine doctis Artibus, efficiet? num te mutabit, Ianthe? Quin animum firmas, teque ipsa recolligis, Iphi, Consiliique inopes et stultos excutis ignes? 745 Quid sis nata vide: nisi te quoque decipis ipsam ; Et pete quod fas est: et ama, quod fœmina debes. Spes est, quæ capiat, spes est quæ pascat amo-
Hanc tibi res adimit: non te custodia caro Arcet ab amplexu, nec cauti cura mariti, Non patris asperitas, non se negat ipsa roganti. Nec tamen est potiunda tibi: nec, ut omnia fiant, Esse potes felix; ut dique hominesque laborent, Nunc quoque votorum pars una est vana meorum: Dique mihi faciles, quicquid valuere, dederunt; Quodque ego, vult genitor, vult ipsa, socerque futurus:
At non vult natura, potentior omnibus istis ; Quæ mihi sola nocet. Venit ecce optabile tempus,
Luxque jugalis adest: ut jam mea fiat Ianthe; Nec mihi continget: mediis sitiemus in undis. 760 Pronuba quid Juno, quid ad hæc, Hymenæe, venitis
Sacra; quibus qui ducat abest, ubi nubimus ambæ ?
Pressit ab his vocem. Nec lenius altera virgo Estuat: utque celer venias, Hymenæe, precatur. Quod petit hæc, Telethusa timens, modo tempora differt,
Nunc ficto languore moram trahit. Omina sæpe, Visaque causatur. Sed jam consumserat omnem Materiam ficti: dilataque tempora tædæ Institerant, unusque dies restabat: at illa Crinalem capiti vittam natæque sibique Detrahit et passis aram complexa capillis, Isi, Parætonium, Mareoticaque arva, Pharonque Quæ colis, et septem digestum in cornua Nilum; Fer, precor, inquit, opem, nostroque medere ti- mori. 774
Te, dea, te quondam, tuaque hæc insignia vidi, Cunctaque cognovi, comitesque, facesque, so-
Vultus: et incomtis brevior mensura capillis : Plusque vigoris adest, habuit quam fœmina. Jam, quæ
Fœmina nuper eras, puer es. Date munera templis:
790 Nec timida gaudete fide. Dant munera templis :
Addunt et titulum: titulus breve carmen habebat:
Dona puer solvit, quæ fœmina voverat, Iphis. Postera lux radiis latum patefecerat orbem; Cum Venus, et Juno, sociosque Hymenæus ad ignes. Conveniunt: potiturque sua puer Iphis Ianthe.
Hanc simul, et legem Rhodopeius accipit heros, Ne flectat retro sua lumina, donec Avernas Exierit valles: aut irrita dona futura. Carpitur acclivus per muta silentia trames, Arduus, obscurus, caligine densus opaca. Nec procul abfuerunt telluris margine summæ. Hic, ne deficeret, metuens, avidusque videndi, Flexit amans oculos: et protinus illa relapsa est. Brachiaque intendens, prendique et prendere captans
Nil nisi cedentes infelix arripit auras. Jamque iterum moriens non est de conjuge quicquam
60 Questa suo: quid enim nisi se queretur amatam?
Supremumque vale, quod jam vix auribus ille Acciperet, dixit: revolutaque rursus eodem est. Non aliter stupuit gemina nece conjugis Orpheus, Quam tria qui timidus, medio portante catenas, Colla canis vidit: quem non pavor ante reliquit, Quam natura prior, saxo per corpus oborto : Quique in se crimen traxit, voluitque videri Olenos esse nocens, tuque o confisa figuræ, Infelix Lethæa, tuæ ; junctissima quondam 70 Pectora, nunc lapides, quos humida sustinet Ide. Orantem, frustraque iterum transire volentem, Portitor arcuerat. Septem tamen ille diebus Squalidus in ripa, Cereris sine munere, sedit. Cura dolorque animi, lacrymæque alimenta fuere. Esse deos Erebi crudeles questus, in altam Se recipit Rhodopen, pulsumque Aquilonibus Hæmon.
Tertius æquoreis inclusum Piscibus annum Finierat Titan: omnemque refugerat Orpheus Fœmineam Venerem; seu quod male cesserat illi, 80
Sive fidem dederat. Multas tamen ardor habebat Jungere se vati: multæ doluere repulsæ. Ille etiam Thracum populis fuit auctor, amorem In teneros transferre mares: citraque juventam Ætatis breve ver, et primos carpere flores. 85
Collis erat, collemque super planissima campi Area, quam viridem faciebant graminis herbæ. Umbra loco deerat. Qua postquam parte resedit Dis genitus vates, et fila sonantia movit ; Umbra loco venit. Non Chaonis abfuit arbos, Non nemus Heliadum, non frondibus æsculus altis, 91
Nec tiliæ molles, nec fagus, et innuba laurus, Et coryli fragiles, et fraxinus utilis hastis, Enodisque abies, curvataque glandibus ilex, Et platanus genialis, acerque coloribus impar, 95 Amnicolæque simul salices, et aquatica lotos, Perpetuoque virens buxus, tenuesque myricæ, Et bicolor myrtus, et baccis cærula tinus: Vos quoque flexipedes hederæ venistis, et una Pampineæ vites, et amictæ vitibus ulmi: 100
Ornique, et piceæ, pomoque onerata rubenti Arbutus, et lenta, victoris præmia, palmæ ; Et succincta comas, hirsutaque vertice pinus, Grata deum matri, siquidem Cybeleius Attis Exuit hac hominem, truncoque induruit illo.
Affuit huic turbæ metas imitata cupressus, 106 Nunc arbor, puer ante deo dilectus ab illo, Qui citharam nervis, et nervis temperat arcus. Namque sacer Nymphis Carthæa tenentibus arva Ingens cervus erat: lateque patentibus altas 110 Ipse suo capiti præbebat cornibus umbras: Cornua fulgebant auro: demissaque in armos Pendebant tereti gemmata monilia collo. Bulla super frontem parvis argentea loris Vincta movebatur: parilesque ex ære nitebant Auribus in geminis circum cava tempora baccæ. | Isque metu vacuus, naturalique pavore Deposito, celebrare domos, mulcendaque colla Quamlibet ignotis manibus præbere solebat: Sed tamen ante alios, Ceæ pulcherrime gentis, 120 Gratus erat, Cyparisse, tibi. Tu pabula cervum Ad nova, tu liquidi ducebas fontis ad undam: Tu modo texebas varios per cornua flores, Nunc eques in tergo residens, huc lætus et illuc Mollia purpureis frenabas ora capistris. Estus erat, mediusque dies: solisque vapore Concava littorei fervebant brachia Cancri. Fessus in herbosa posuit sua corpora terra Cervus, et arborea ducebat frigus ab umbra. Hunc puer imprudens jaculo Cyparissus acuto Fixit: et, ut sævo morientem vulnere vidit, Velle mori statuit. Quæ non solatia Phœbus Dixit? et ut leviter, pro materiaque doleret, Admonuit. Gemit ille tamen: munusque supremum
Hoc petit a superis, ut tempore lugeat omni. 130 Jamque, per immensos egesto sanguine fletus, In viridem verti cœperunt membra colorem; Et modo, qui nivea pendebant fronte capilli, Horrida cæsaries fieri: sumtoque rigore Sidereum gracili spectare cacumine cœlum. 140 Ingemuit, tristisque deus, Lugebere nobis, Lugebisque alios, aderisque dolentibus, inquit. Tale nemus vates attraxerat: inque ferarum Concilio medius, turba volucrumque sedebat. Ut satis impulsas tentavit pollice chordas, 145 Et sensit varios, quamvis diversa sonarent, Concordare modos; hoc vocem carmine rupit: Ab Jove, Musa parens, (cedunt Jovis omnia regno,) [testas Carmina nostra move. Jovis est mihi sæpe po- Dicta prius. Cecini plectro graviore Gigantas, Sparsaque Phlegræis victricia fulmina campis. Nunc opus est leviore lyra: puerosque canamus Dilectos superis, inconcessisque puellas Ignibus attonitas meruisse libidine pœnam. Rex superûm Phrygii quondam Ganymedis 155
Arsit: et inventum est aliquid, quod Jupiter esse, Quam quod erat, mallet. Nulla tamen alite verti Dignatur, nisi quæ possit sua fulmina ferre. Nec mora: percusso mendacibus aere pennis Abripit Iliaden, qui nunc quoque pocula miscet, Invitaque Jovi nectar Junone ministrat. 161 Te quoque, Amyclide, posuisset in æthere Phoebus,
Tristia si spatium ponendi fata dedissent. Qua licet, æternus tamen es: quotiesque repellit Ver hiemem, Piscique Aries succedit aquoso, Tu toties oreris, viridique in cespite flores. 166
Immemor ipse sui non retia ferre recusat, Non tenuisse canes, non per juga montis iniqui Isse comes: longaque alit assuetudine flammas. Jamque fere medius Titan venientis et actæ Noctis erat, spatioque pari distabat utrinque ; Corpora veste levant, et succo pinguis olivi Splendescunt, latique ineunt certamina disci. Quem prius aerias libratum Phœbus in auras Misit, et oppositas disjecit pondere nubes: Recidit in solidam longo post tempore terram 180 Pondus, et exhibuit junctam cum viribus artem. Protinus imprudens, actusque cupidine ludi, Tollere Tænarides orbem properabat: at illum Dura repercussum subjecit in aera tellus, In vultus, Hyacinthe, tuos. Expalluit æque, 185 Ac puer, ipse deus: collapsosque excipit artus: Et modo te refovet, modo tristia vulnera siccat: Nunc animam admotis fugientem sustinet herbis. Nil prosunt artes: erat immedicabile vulnus. Ut si quis violas, riguove papaver in horto, 190 Liliaque infringat fulvis hærentia virgis, Marcida demittant subito caput illa gravatum, Nec se sustineant, spectentque cacumine terram. Sic vultus moriens jacet, et defecta vigore Ipsa sibi est oneri cervix, humeroque recumbit Laberis, Ebalide, prima fraudate juventa, 196 Phoebus ait: videoque tuum, mea crimina, vul-
Tu dolor es, facinusque meum. Mea dextera leto Inscribenda tuo est. Ego sum tibi funeris auctor. Quæ mea culpa tamen? nisi si husisse vocari 200 Culpa potest: nisi culpa potest et amasse vocari; Atque utinam pro te vitam, tecumve liceret Reddere! sed quoniam fatali lege tenemur; Semper eris mecum, memorique hærebis in ore. Te lyra pulsa manu, te carmina nostra sona- bunt: 205 Flosque novus scripto gemitus imitabere nostros. Tempus et illud erit, quo se fortissimus heros Addat in hunc florem, folioque legatur eodem. Talia dum vero memorantur Apollinis ore, Ecce cruor, qui fusus humi signaverat herbam, Desinit esse cruor: Tyrioque nitentior ostro 211 Flos oritur, formamque capit, quam lilia, si non Purpureus color huic, argenteus esset in illis. Non satis hoc Phœbo est, (is enim fuit auctor honoris,)
Ipse suos gemitus foliis inscribit: et AI AI 215 Flos habet inscriptum, funestaque littera ducta est. [norque
Nec genuisse pudet Sparten Hyacinthon: hoDurat in hoc ævi, celebrandaque more priorum Annua prælata redeunt Hyacinthia pompa.
At si forte roges fecundam Amathunta metalli, An genuisse velit Propœtidas: abnuat æque, 221 Atque illos, gemino quondam quibus aspera cornu Frons erat, unde etiam nomen traxere Cerastæ, Ante fores horum stabat Jovis Hospitis ara, Lugubris sceleris: quam si quis sanguine tinctam Advena vidisset, mactatos crederet illic 226 Lactentes vitulos, Amathusiacasve bidentes : Hospes erat cæsus. Sacris offensa nefandis, Ipsa suas urbes, Ophiusiaque arva parabat Deserere alma Venus. Sed quid loca grata, quid
« PreviousContinue » |