Page images
PDF
EPUB

11

Dei timorem et regulam beati Augustini inibi institutus esse dinoscitur, perpetuis temporibus observetur, quod et ipse abbas communi consilio fratrum suorum et auctoritate privilegii sui munivit. In electione vero prepositi Deo in predicto loco famulantibus liberam potestatem concessit et eum, quem sanior pars elegerit, stabilire decrevit; sic tamen, ut a manu abbatis, qui secundum vices temporum cenobio beati Galli canonicæ prefuerit, prepositure investituram suscipiat, qui post investituram predictam æcclesiam Uselingen3, quæ specialiter ad ejusdem loci preposituram spectat, cum omnibus ad eam pertinentibus ad communem usum fratrum suorum libere teneat, cujus etiam æcclesie curam sanctæ recordationis papa Adrianus, antecessoris sui papæ Eugenii vestigiis inherens, ex peticione nostra predicti claustri fratribus perpetuis temporibus benigne concessit. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona eadem ecclesia in presentiarum juste possidet aut in futurum pontificum concessione, regum, principum largitione aut fidelium oblatione seu aliis justis modis adipisci poterit, nec ipsi abbati nec omnino ulli successorum suorum auferre aut ablata retinere, minuere aut quocumque modo alienare licere statuit; in quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: predium et capellam in villa Nuzpoumen 5), predium et capellam in villa Slate, utrasque capellas libertati (!) donatas et a matre sua Stameheim' per concambium rationabiliter solutas, predium quod vocatur Ticchi, predium quod est in villa Stameheim, predium quod est in villa Truhtlincon, predium quod est in villa Guotolswilare 10, predium in villa Gundilinchon ", predium in villa Williberch 12, predium in villa Berge 13. Si quis etiam ministerialium beati Galli predia sive beneficia sua prefato loco offerre voluerit, predictus abbas concessit. Ad hec quoque advocatia ejusdem loci nulli umquam hereditario jure aut violentia permittitur; sed si qua ex parte ipsius advocati contra justiciam oppressio ingruerit, hunc b) removere, si infra spacium XL dierum non emendaverit, et insuper alium quemcumque voluerint eligere in arbitrium prepositi fratrumque suorum et consensu abbatis sancti Galli, sicut a duce Welfone in hac donatione statutum est, confirmavit. Si quis vero, quod absit, abbatum sancti Galli legem hujus donationis infringere aut quicquam predictorum irritare temptaverit, in potestate ducis Welfonis et successorum suorum erit, ut sepius nominatum sancti Laurentii claustrum cum omnibus, que habuerit, manu teneat, et ut in eo cultus Dei et vitæ religio permaneat pro velle suo ordinare ad ipsum pertinebit. Ut autem ista rata et inconvulsa consistant, sigilli nostri auctoritate presentem paginam munire et confirmare necessarium duximus, et si quis malo spiritu ductus infringere temptaverit, anathematis vinculo innodetur. Testes vero sunt hujus traditionis et nostræ super hoc confirmationis: Maguntiensis archiepiscopus. Chuonradus Augustensis episcopus. Orthlieb Basiliensis episcopus. Uodalricus Augensis abbas. Heinricus Saxoniæ dux. Comes Ruodolfus de Fulndorf. Palatini Fridericus et Otto de Witelinsbach. Huc palatinus de Tvingen. Bertholdus prepositus Constantiensis. Heinricus decanus. Uodalricus scolasticus. Heinricus prepositus sancti Stephani. Uodalricus custos et ceteri canonici. Ministeriales etiam ejusdem æcclesiæ: Ruodolfus et filius ejus Wernherus de Arbun. Arnoldus de Gruonenberh. Chuonradus de Honburh. Burchardus et alii quamplurimi. Facta sunt autem hec anno dominice incarnationis MCLXII, indictione X, epactis III, concurrente I, sub apostolico Adriano, Friderico Romanorum imperatore, nobis Constantiensi ecclesiæ presidentibus et huic facto presentibus.

[ocr errors]

a) Der Cod. Trad. list „Nuahpuomen", was den schriftzügen nach zur not möglich wäre, aber durchaus keinen sinn gibt. b) „hc.“ Ms. Der Cod. Trad. löst „hanc“ auf mit bezug auf „oppressio"; ich hunc mit bezug auf „advocatus“. c) Ein „et“ über dem auslautenden „,h“ nachgetragen.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

1 Ravensburg, kgrch, Wirtemberg. Ittingen, kirchgem. 3 Uesslingen, kant. Turgau. Constanz, grossh. Baden, 5 Nussbaumen; 6 Schlatt; kant. Turgau. 7 Stammheim. 8 Unbestimmbar. 9 Truttikon, gem. Trüllikon, oder dises letztere selbst, vrgl. Meyer, ortsnamen, n. 1127 u. 1128. 10 Wird von Meyer n. 1670 auf Gutenswil, gem. Volketswil bezogen, lautlich allerdings ser zutreffend und mit weiteren beispilen belegt; der lage nach aber würde doch unbedingt das zur turgauischen kirchgem. Gachnang gehörige Gundets wil besser passen. 11 Gündlikon, gem. Elgg. 12 Wil(d)berg, 13 Berg am Irchel oder ein anderer hof dises namens im nordöstlichen teil des kantons Zürich, in welchem die örtlichkeiten 6-10 gelegen sind. Nach Meyer, n. 88a tragen beinahe 200 zürcherische höfe disen namen, teils mit, teils one nähere bestimmung.

Wol erhaltenes original. Es hängt an hänfener schnur das zimlich verwischte bischöfliche sigel mit beschädigter und unleserlicher umschrift.

In dem datum ist die concurrente falsch; im jar 1162 war sie „7" und erst im folgenden „1“.

830.

Kaiser Fridrich (I) übergibt seinen dienstmann Heinrich von Rütlingen dem kloster St. Gallen als dienstmann.

1167.

In nomine sanctæ et individuæ trinitatis. Notum sit omnibus tam præsentibus, quam futuris, quod Fridericus Dei gratia Romanorum imperator semper augustus ministerialem suum Heinricum, filium domni Cuonradi de Rutelingin', sancto Gallo in ministerialem potestativa manu tradidit. Actum est hoc anno ab incarnatione Domini MCLXVII, indictione XV, epactis XXVIII, concurrentibus VI, Wernhero abbate cenobio ejusdem sancti Galli præsidente. Testes hujus tradicionis hi sunt: Uodalricus præpositus. Magister Lotharius. Uodalricus de sancto Othmaro. Hartnidus sacrista omnisque conventus fratrum eorum. Diethalmus causidicus. Ruodolfus pincerna. Pertoldus de Capella. Arnoldus de Glate burc. Heinricus Scoran. Cuonradus camerarius. Waltherus de Strubuncello. Uodalricus de Sitrundorf.

Urk. St. Gallen. F. F. 3. T. 5. Abdruck: Cod. Trad. 462 n. 795. Neugart II. 100. Schweiz. Urkdreg. II. n. 2230. Stumpf n. 4093.

1 Rütlingen (Reutlingen) bei Wintertur, kant. Zürich.

Original auf einem ganz kleinen pergamentblättchen. Von dem sigel ist nur noch der pergamentstreifen vorhanden, der es gehalten hat.

Die angaben des datums stimmen genau zusammen.

831.

Otto von Rickenbach überträgt seine hörigen dem kloster St. Gallen.

1170.

Cum vita brevis, memoria labilis stabili volvantur instabilitate, mandanda videntur literarum apicibus digna memoriæ. Notum sit igitur omnibus tam presentis, quam futuri temporis fidelibus, quod ego Otto de Richinbach' servos meos, quos manu potestativa libere tenui, pro remedio animæ meæ ac parentum meorum beato Gallo tradidi. In hac vero tradicione jus fori et omnem justiciam liberorum negotiatorum habere" eos sanctivi, et ne ab aliquo abbatum cuiquam in beneficium possint concedi aut quoquo modo a cenobio alienari presentis scripti privilegio communivi.

Sunt autem hi, quos nominatim" exprimendos censui: Heimo. Gisela. Sviger. Adelheit. Petir. Irmburc. Sviger. Heinrich. Heilwihc. Uolrich. Heinrich. Cuonrat. Gerdruth. Itah. Heilwich. Guota. Heinrich. Ita. Adelheit. Gerdruth. Otto. Ruodolf. Diethelm. Cuonrat. Albreth. Cuonrat. Sifrit. Adelheit et filia ejus Lugart et filius ejus Uodalrich. Acta sunt hec anno incarnationis dominicæ MCLXX, epacta I, concurrentibus III, indictione II, sub Friderico Romanorum inperatore et Uodalrico abbate cenobio tunc temporis presidente et Ruodolfo comite advocato et his testibus presentibus: Predicto abbate Uodalrico. Hartnido preposito et omnibus fratribus de choro; et ministerialibus Pertolto de Chapillo. Diethelmo judice. Ruodolfo pincerna. Walthero de Strubuncello. Egelolfo de Curia et filiis suis Cuonrado, Uodalrico. Cuonrado Chamerare. Ruodolfo de Golda. Uodalrico filio Gundelos. Heinrico Scorano; et his civibus: Egelolfo de Ira et fratre suo Ruoperto. Hermanno Richelmo. Heinrico Muters eino. Heinrico Occello et filiis suis Egelolfo, Uodalrico et aliis quamplurimis.

a) „habere“ über der zeile nachgetragen. b) quos no" widerholt, aber durch unterstreichen ungültig erklärt. c) Der Cod. Trad. list das," des Ms. für „d“ und löst „decanus“ auf. d),,Egeloffo“ Ms.

[blocks in formation]

Im ganzen wol erhaltenes original.

[ocr errors]

Es hängt das zimlich verwischte conventsigel an hänfener schnur.

In dem datum ist indictio III", statt „II“ zu lesen; im übrigen stimmen die angaben zusammen.

[merged small][ocr errors]

Papst Alexander III nimmt das kloster St. Johann im Turtal unter seinen schutz, bestätigt im seinen besitz und trifft weitere verfügungen für dasselbe.

Frascati. 1178. October 24.

Alexander episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis Burcardo abbati monasterii sancti Johannis Baptiste de Turtal ejusque fratribus tam presentibus, quam futuris regularem vitam professis in perpetuam memoriam. Effectum justa postulantibus indulgere et vigor equitatis et ordo exigit rationis, presertim quando petentium voluntatem et pietas adjuvat et veritas non relinquit. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus et prefatum monasterium sancti Johannis1 baptiste de Turtal, in quo divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus, inprimis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Dei timorem et beati Benedicti regulam in monasterio vestro institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium in presentiarum juste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis justis modis prestante Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant; in quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum, in quo prefatum monasterium situm est, cum pertinentiis suis et terminis, quorum nomina sunt hec: Rotunrisinum") et Closetobeles usque ad Starchembach et Prochenberch" cum alpibus infra terminos istos positis, capellam de Mezellouo cum curte ejusdem loci et aliis

2

le

b)

7

suis pertinentiis, ecclesiam de Flawile cum predio ejusdem loci et aliis suis pertinentiis, predium Luceswilare 8 cum suis pertinentiis, predium Pussenanc cum suis pertinentiis, predium Velven 10 cum suis pertinentiis, predium de Smarincon cum suis pertinentiis, predium Tuns 12 cum suis pertinentiis, predium Telfs 13, cum suis pertinentiis, cellam sancti Petri 14 cum suis decimis omnique jure ecclesiastico", predium Ilnouo 15 cum suis pertinentiis, predium Magols perc 16 cum suis pertinentiis, et predium Marwile 17 cum omnibus suis pertinentiis. Sane novalium vestrorum, que propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum nullus a vobis decimas presumat exigere. Liceat quoque vobis, clericos vel laicos, liberos et absolutos, e seculo fugientes ad conversionem recipere et eos sine contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum post factam in eodem loco professionem aliqua levitate sine abbatis sui licentia fas sit de claustro discedere, nisi artioris religionis obtentu; discedentem vero absque communium litterarum cautione nullus audeat retinere. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate vel tuorum quolibet successorum, nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia preponatur, nisi quem fratres communi consensu vel fratrum pars consilii sanioris secundum Dei timorem et beati Benedicti regulam providerint eligendum. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati, qui se illie sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen justitia illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatum monasterium temere perturbare aut ejus possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur, eorum, pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva tamen apostolice sedis auctoritate et diocesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo tertiove commonita nisi reatum suum digna satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei et domini redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat atque in extremo examine divine ultioni subjaceat; cunctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax" domini nostri Jesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum judicem premia eterne pacis inveniant. Amen. Amen. Amen. (C) Ego Alexander catholice ecclesie episcopus subscripsi. (M)

Ego Cinthyus presbyter cardinalis tituli sanct Cicilie (!) subscripsi.

Ego Arduinus presbyter cardinalis tituli sancte Crucis Jerusalem subscripsi.

Ego Hubaldus Hostiensis episcopus subscripsi.

Ego Rainerius diaconus cardinalis sancti Georgii ad Velum aureum subscripsi.

Ego Gratianus diaconus cardinalis sanctorum Cosme et Damiani subscripsi.

Ego Matthæus diaconus cardinalis sancte Marie Nove subscripsi.

8

Datum Tusculani per manum Alberti, sancte Romane ecclesie presbyteri cardinalis et cancellarii, VIIII kalendas Novembris, indictione XII, incarnationis dominice anno MCLXXVIII, pontificatus vero domni Alexandri pape III anno XX.

a) Die buchstaben „otun" auf einer rasur. b) predium Luces" ebenfalls auf einer rasur. c) Aus „Tells" berichtigt. d) Die worte „eum ecclesiastico" auf eine rasur. e) Vor dem "q" ist ein buchstabe radirt. f) Das „X“ auf einer rasur. g),,Mths.“ Ms.

1

Urk. St. Gallen. P. P. 4. C. 2. - Auszug: Schweiz. Urkdreg. II. n. 2380.

1 (Alt-) St. Johann. 2 und 3 nicht mer näher zu bestimmen. C. Wegelin, der treffliche kenner und geschichtschreiber der landschaft Toggenburg, glaubt das Clostobel „villeicht mit dem jetzigen „Tiefto bel“ zusammenstellen

=

zu dürfen; doch finde ich auf meinen hülfsmitteln auch keine örtlichkeit dises namens. So vil scheint sicher, dass die Rotenrisen" und das „Clostobel" („rise" oder „runse“ eingerissenes bett eines bergwassers an einem abhang; - tobel schlucht oder enges, tiefes tal, gewönlich auch eines bergwassers) die obere grenze des unmittelbaren klostergebiets bezeichnen, wie Starkenbach und 5 Brock(n)enberg die untere. Starkenbach ist nun ein weiler in der gem. Alt-St. Johann; der Brock(n)enberg erhebt sich unmittelbar hinter demselben. Es ist übrigens bekannt, wie entstellt in päpstlichen, auch wol in den kaiserlichen und königlichen urkunden die den schreibern ganz fremden, weit abligenden ortsnamen oft geschriben sind. 6 Nesslau; schon in einer alten copie wurde das „Mezzeloue" in Nesslouv" berichtigt. 7 Flawil, im untern Toggenburg; kant. St. Gallen. 8 v. Arx (I. 297) und Wegelin

(I. 55) deuten disen namen auf ein gut oder einen hof Lu(g)s(ch)wil bei Uznach, one bestimmte gründe dafür anzugeben. Villeicht dürfte auch an Lütswil in der gemeinde Mosnang oder an das turgauische Leutwil bei Sitterdorf gedacht werden. 9 Bussnang; 10 Felben (?); kant. Turgau. Wegelin 1. c. spricht von einem zürcherischen hofe Velwen, den ich aber nicht ausfindig machen kann. 11 Schmerikon, am oberen Zürchersee, kant. St. Gallen. 12 und 13 werden von Wegelin als „warscheinlich graubündnerische" höfe aufgefürt. Ich beschränke mich, zur unterstützung diser ansicht noch auf den „H. minister de Tunnes" in Mohr's Cod. Dipl. I. 407 n. 273 aufmerksam zu machen, der doch ser warscheinlich mit dem obigen Tuns" zusammengestellt werden darf und dasselbe am ehesten nach Curwalden verwise. 14 St. Peterzell, im mittleren Toggenburg. 15 Illnau, kant. Zürich. 16 Mogelsberg, im mittleren Toggenburg. 17 Märwil, kirchgem. Affeltrangen, kant. Turgau.

[ocr errors]

Wol erhaltenes original mit bleisigel an rot und gelb seidener schnur. Die legende lautet: + vias tuas, Domine, demonstra michi.

Die angaben des datums stimmen genau zusammen. Die gewönliche indiction in den urkunden Alexanders III. ist nach Jaffé p. 677 die „indictio Bedana (Cæsarea)", die mit dem 24. September umsetzt.

833.

Abt Ulrich (IV) von St. Gallen stiftet auf bitte des bruders Luther aus einem zehnten in Blasenberg zwei lichter, in den capellen der heiligen mutter

Gottes Maria und St. Salvator.

1188.

Beneplacitum esse credimus divinae clementiae, sanctorum reliquias debitis honoribus venerari et eorum oracionem specialius nostris applicare servitiis, quos familiarius invocantes intercessores peccatorum nostrorum esse cupimus in caelis. Hac ergo inspecta ratione nos divina ordinante clementia cœnobii sancti Galli regimen tenentes ad peticionem spiritualis fratris nostri Lutheri duo luminaria in capella sanctae Dei genitricis Mariae et in superiori capella, quae in honore sancti Salvatoris dedicata est, ex quadam decima, quae singulis annis colligitur in Blasinberch', institui dignum duximus, eidem institucioni hoc superaddentes, quatenus jam dictas capellas cum praedicta decima presbyter claustralis semper assignatas habeat, qui ad minus semper in ebdomada in unoquoque trium altarium missam celebrare non negligat et luminaria singulis noctibus constituta utrobique collocare non obmittat. Hanc ergo decimam, quam ob remedium animae suae praedictus frater noster Lutherus a manu laici permissione nostra pia ductus intencione comparavit, ita huic nostrae constitucioni accommodamus, quatenus de caetero ultionem sanctorum certissime timere debeat, si quis de posteris nostris hanc ab hac institucione auferre intendat. Facta sunt autem haec anno ab incarnacione Domini MCLXXXVIII, praesidente domino Udalrico mitissimo atque piissimo abbate, communi capitulo consentiente.

Cod. Trad. 463 n. 797.

Neugart II, 117.

Schweiz. Urkdreg. II. n. 2591.

« PreviousContinue »