Page images
PDF
EPUB

hannem et ad sanctum Oswaldum et vicario apud sanctum Laurentium VI denarios, ut ipsi deberet missae officio interesse. Ipse vero Ruodolfus de advocatia porrigit praeter modium tritici de molendino et II solidos de Sundern 2.

Postea ipse Ruodolfus anniversarium suum instituit simili amministratione, sicut fratris sui, eundem anniversarium per omnia celebrandum de bono in Gerhaltun3. Instituit etiam matris suæ Berthæ et uxoris suæ Gerdrudis anniversarium de praedicti boni reditibus celebranda, in utroque videlicet anniversario duos stoupos majores et minores.

a) Goldast list, wol aus versehen, „Gerrhaltun", woraus der Cod. Trad. ein „Gerthaltun" macht.

[ocr errors][merged small]

1 und 2. Bei der grossen anzal von örtlichkeiten des namens „Haslen“ und „Sonder" in unserer gegend scheint es mir doch fraglich, ob mit Zellweger so zuversichtlich das zimlich abgelegene innerrodische Haslen in der Schlatter Rode und der Sonder in der ausserrodischen gemeinde Stein für das oben stehende „Hasela“ und „Sundern" in anspruch genommen werden dürfen. Ein „Haslen“ und „Sonder“, die bei der schenkung eines Rorschachers wenigstens eben so passend erscheinen, ligen in der gem. Wolfhalden, Appenzell A. R. Andere „Haslen“, die allenfalls, mit rücksicht auf den Rosenberger zweig der Rorschacher —, auch in betracht kommen könnten, finden sich in den toggenburgischen gemeinden Degersheim, Lütisburg, Hemberg; „Sonder" in den appenzellischen gemeinden Hundwil, Urnäsch, Schwellbrunn, und der st. gallischen gem. Ober-Utzwil. Spätere zinsrödel brin gen vil leicht noch bestimmten aufschluss. 3 Gerhalden, gem. Tablat, nahe bei St. Gallen (?). Ueber die im texte genannten, sämmtlich vom kloster abhängigen kirchlichen stiftungen s. Nüscheler, gotteshäuser, II. 99 ff. 121 ff., auch Meyer v. K., Vita s. Otmari, s. 111 n. 39 u. s. 133. n. 80. St. Peter, St. Otmar, St. Laurenz wären nach einander die pfarrkirchen des klosters gewesen; St. Magnus, von abt Salomon auf dem Irahügel gegründet, s. urk. n. 716, St. Fiden östlich der stadt, St. Leonhard westlich derselben (s. urk. 826), sind alles wirkliche pfarrkirchen geworden; die kapellen St. Maria, des h. Grabs, St. Johann, St. Oswald standen in unmittelbarer nähe des klosters, zum teil an das münster angebaut; die kapelle St. Jakob stand vor der stat unten am Brül, an der alten und jetzigen Turgauer landstrasse.

Das original dises documents ist one zweifel wider von Goldast verschleppt.

[ocr errors]

857.

Der päpstliche legat Konrad erteilt allen, welche am feste des h. Gallus und der kirchweih das kloster St. Gallen besuchen und demselben vergabungen machen, einen ablass von 40 tagen von auferlegten kirchenstrafen und

einen nachlass von 14 tagen bei 40tägigen straffasten.

St. Gallen. 1225. Februar 6.

Cuonradus miseratione divina Portuensis et sancte Ruffine episcopus, apostolice sedis legatus, universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Quum, ut ait apostolus, omnes stabimus ante Christi tribunal, recepturi prout in corpore gessimus, sive bonum fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extremæ misericordie operibus prevenire ac eternorum intuitu seminare in terris, quod reddente Domino cum multiplicato fructu recolligere debeamus in celis, firmam spem fiduciamque tenentes, quum qui parce seminat, parce metet, et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus metet vitam eternam. Cum igitur, sicut intelleximus, conventus sancti Galli pro vestitu et luminaribus minus") sufficientes habeant reditus sine oblationibus, que a peregrinis illuc venientibus offeruntur ibidem, volentes, ut eis super predictis devotius " a Christi fidelibus succurratur, omnibus, qui ad predictum monasterium sancti Galli cause devotionis accesserint in festivitatibus ejusdem sanctissimi sancti Galli et dedicationis monasterii memorati et

de bonis suis ibidem obtulerint, secundum quod inspiraverit eis Deus, de omnipotentis Dei confisi misericordia, licet indigni, quadraginta dies de injunctis penitentiis et hiis etiam, qui in carrina sunt et ad locum predictum cause peregrinationis venerint in festivitatibus supradictis, dies quatuordecim de carrina auctoritate legationis, qua fungimur, relaxamus, per octo dies ante et post festivitates predictas remissiones hujusmodi extendentes. Datum apud sanctum Gallum, anno Domini MCC vicesimo quinto, VIII idus Februarii.

a) Dass über der zeile nachgetragen. Ueberhaupt ist an diser stelle sonst noch herumcorrigirt worden. b) Das „e" felt.

Urk. St. Gallen. C. 1. A. 1.

Durch wasserflecken verunstaltetes original in zimlich schwerfälliger bücherschrift und auf besonders weichem pergament, mit eingenähtem sigel an abgeblasster rot seidener schnur.

858.

Adelhaid von Mettendorf schenkt ir eigengut (zu Brunnau) bei Hemberg an die kirche St. Gallen unter der bedingung, dass es von bischof und abt Rudolf der kirche St. Peterzell übertragen werde.

J

St. Gallen. 1225. September 23.

In nomine sancte et individue trinitatis. Anno incarnationis Domini millesimo ducentesimo vigesimo quinto, presidente apostolice sedi beatissimo Honorio papa tertio, regnantibus gloriosissimo Romanorum imperatore Friderico rege Sicilie et Hainrico filio ejus illustri Romanorum rege, Adelhaida de Metendorf1, cupiens laboriosam hujus mundi vitam tempore sue dissolutionis aliquo bono opere prevenire, cum B. marito suo et H. dicto Stabine zi herede ejus, allodium suum (Brun nouv2), quod aput Hembercs habere dinoscebatur, provide sine pravitate ecclesie sancti Galli in remedium anime sue sine spe recuperationis ea conditione tradidit, quod dominus Ruodol (fu) s Curiensis episcopus, una cum conventu sancti Galli, cujus extiterat abbas, idem allodium pro quodam annuo censu perpetuo assignarent ecclesie de cella sancti Petri1; ita quod versa vice de ipsa ecclesia ob recognitionem juris, quod ecclesia sancti Galli in prefato habet allodio, jam dicte ecclesie sancti Galli solidus Constantiensis monete annuatim debeat exsolvi. Item quicumque fuerit advocatus dicti allodii, nomine advocatie singulis annis uno tantum Constantiensis monete solido debebit esse contentus et nullam insuper aliquo modorum in aliqua parte debet facere ampliorem exactionem. Actum apud sanctum Gallum, in presentia H. plebani de Bernanc. O. plebani de Herinsouve. H. plebani de Marpach. E(gilolfi) plebani de Waltkiriche. Diethalmi de Stainegge. B(erchtoldi) de Burgilun. Ruodolfi) de Rorscha. E(berhardi) et W(altheri) de Bichilnse. E. et R(uodolfi) de Ailgou. C(uonradi) de Glateburc, dapiferi sancti Galli, et aliorum quamplurium. Ad hujus denique testamenti memoriam et robur perpetuo valiturum dictus dominus episcopus Curiensis, abbas sancti Galli, et conventus loci ejusdem, preceperunt presentibus litteris sigilla eorum adponi. Datum aput sanctum Gallum, VIIII kalendas Octobris, indictione XIII.

a) In anderer, bedeutend späterer schrift aber der zeile eingetragen. Urk. St. Gallen. P. P. 5. B. 7.

1 Wol eher Mettendorf, gem. Gossau, kant. St. Gallen, als dasjenige in der kirchgem. Hüttlingen, kant. Turgau. 2 Brunnau, gem. 3 Hemberg; St. Peterzell; kant. St. Gallen.

Wol erhaltenes und gut geschribenes original. Die ganze eingangsformel, die sich beinahe über zwei volle zeilen erstreckt, ist in majuskeln geschriben. Die bruchstücke der zwei an rot seidener schnur hängenden sigel sind zusammen eingenäht.

Die angaben des datums stimmen zusammen.

859.

Konrad Giel der ältere von Glattburg stiftet von dem hofe Aufhofen bei Gebertswil eine jarzeit für sich selbst, seine gattin Junta und seine söne

Ulrich, Konrad und Rudolf.

St. Gallen. 1226.

Notum sit omnibus, quod Cuonradus Gielo senior de Glatte burc1, volens ultra mare proficisci, pio et salubri ductus affectu, pro semetipso et domna Junta uxore sua filiisque suis Uolrico, Cuonrado et Ruodolfo talem fecit ordinationem, ut videlicet singulis eorum decedentibus de curia in Ufhovin 2 prope Gebirhartswiler3 XX solidi annuatim assignentur custodi monasterii sancti Galli, de quibus in anniversario cujuslibet eorum duo stoupi, major scilicet et minor, fratribus ministrentur. Actum apud sanctum Gallum, anno Domini MCCXXVI, in praesentia venerabilis domini Cuonradi, Dei gratia abbatis, regiminis sui anno I. Et heredes ipsorum recipient pro jure advocaticio tantum I solidum.

Goldast II. 192. Cod. Trad. 473 n. 818.

1 Glattburg, beim einfluss der Glatt in die Tur, 2 Aufhofen, 3 Gebertswil;

Das original ist one zweifel von Goldast verschleppt.

gem. Ober-Büren, kant. St. Gallen.

Datum. Das kleine document muss in den letzten monaten des jares 1226 ausgestellt worden sein, da Konrads (von Bussnang) vorgänger, abt Rudolf (von Güttingen), am 18. September 1226 starb.

860.

Abt Konrad von St. Gallen verfügt, dass das durch dekan Liutold von ritter Rudolf von Hagenwil angekaufte meieramt Muolen niemals von dem kelleramte des klosters getrennt werde, mit bestimmungen über eine jarzeit für den vater Rudolfs, den vater des abts und nachher den abt selbst.

St. Gallen. 1227.

In nomine sancte et individue trinitatis ego Cuonradus Dei gratia abbas sancti Galli universitati fidelium salutem in perpetuum. Ne labantur cum tempore, que geruntur in tempore, literarum debent ac testium memorie commendari. Universis igitur in Christo fidelibus presentem paginam inspecturis notum fieri cupimus, qualiter dilectus frater noster L(iutoldus) decanus villicatum in Muola1 a Ruodolfo milite de Hagin willar2, iter transmarinum arripiente, pro XX marcis argenti sub hoc pacto coëmit, videlicet quod si ipse Ruodolfus aliquo casu impeditus ad patriam reverti non possit, ipse villicatus ad officium cellerarii imperpetuum pertineat et pro anniversario patris ejusdem Ruodolfi annuatim celebrando stoupus vini fratribus inde tribuatur; anniversarius etiam patris nostri cum pleno servitio donec ad obitum nostrum inde celebretur, post

obitum vero nostrum idem servitium ad nostrum anniversarium perpetualiter celebrandum transferatur. Propter quod etiam constituimus, quod dictus villicatus nunquam per nos vel per aliquem nostrum successorem aliquo modo a memorato officio separetur. Si autem prefatus Ruodolfus redierit, suum debet villicatum quoad vixerit possidere; ita tamen, quod nullatenus sibi liceat idem bonum per venditionem vel sub titulo pignoris obligatione vel aliquo modo ab officio cellerarii alienare; nam post ipsius obitum omnia eo modo, quasi si ipse non fuisset reversus, peragi constituimus, nisi heres legitimus, scilicet natus proprius, sibi succedat. Ad meliorem autem hujus facti memoriam et majorem evidentiam presentem paginam conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Actum apud sanctum Gallum, anno Domini MCCXXVII, indictione XV, presentibus hiis M(anegoldo) priore. B(urchardo) preposito. G(ozoldo?) portanario. E(gilolfo) plebano in Waltchilch. Uo(lrico) dapifero. H. de Hardegge. R(uodolfo) Dispensatore et quamplurimis aliis.

Urk. St. Gallen. F. F. 3. Z. 2. Abdruck: Cod. Trad. 473 n. 819.

1 Muolen, kant. St. Gallen. 2 Hagenwil, kant. Turgau. Zwischen beiden ortschaften geht die kantonsgrenze durch. An einzelnen stellen durch mäuse frass beschädigtes, sonst wol erhaltenes original. Das sigel ist eingenäht. Datum. Die indiction XV stimmt zum jar 1227.

[ocr errors]

861.

Abt Konrad von St. Gallen trifft verfügungen für gehörige ausstattung der capelle des h. Oswald und den dienst ires priesters.

St. Gallen. 1227. Mai 25.

I(n) nomine sancte et individue trinitatis. Amen. Ego C(uonradus) Dei gratia sancti Galli abbas omnibus in Christo fidelibus presentibus et absentibus, tam futuris, quam modernis, perpetuam in vero salutari salutem. Cum tempus sit instabile et indurabile, constat quod eorum, que geruntur in tempore, nihil erit stabile et immutabile, quia cessante causa cessabit effectus. Ne ergo, que geruntur institutione priorum, lateant cognitionem posteriorum, autoritate veterum et maxime peritorum decretum est, ea literis ac testium memoriæ commendari. Notificamus igitur omnibus presentem paginam inspecturis, quod capella sancti Oswaldi1 regis ac martyris, cum jam longo tempore, scilicet a principio suæ fundationis, in celebrandis divinis omnimoda careret certitudine et nullo privilegiata esset beneficio, nos ipsi prout justum erat condolentes, adjuncto nobis decano, qui cellerarius dicitur, et eo consentiente, cum communi capituli nostri consilio statuimus, quod sacerdoti ibidem divina celebranti annuatim pro certa prebenda a domino abbate et jam dicto decano XX modii tritici infra festum beati Martini persolvantur, ita tamen, quod uterque X; et idem decanus eandem capellam conferat et eidem capellæ de sacerdote, de tecto, de luminari provideat. Statuimus etiam, quod idem sacerdos summis sollemnitatibus, scilicet nativitate Domini, resu(r)rectione, Pentecoste et aliis diebus festis ad chorum veniens prout prebendarii ceterarum ecclesiarum, scilicet sancti Laurentii, sancti Leonhardi, sancte Fidis, sancti Magni, missarum, processionum, vesperarum sollemniis interesse debeat et inde veniens cum supradicto decano reficiat, insuper idem decanus diebus suæ minutionis secum jam dictum sacerdotem in refectionibus teneat. Ne autem quis umquam successorum nostrorum institutionem tam necessariæ et rationabilis causae

valeat infringere, hujus tenoris fecimus conscribi paginam et nostri sigilli nostrique capituli munimine roborari. Actum et confirmatum in monasterio sancti Galli, presentibus fratribus; anno incarnationis Domini MCCXXVII, VIII kalendas Junii, indictione XV, anno primo pontificatus pape Gregorii hujus nominis (V)IIII, regnante gloriosissimo imperatore Friderico hujus nominis secundo, ordinationis sue anno VII.

a) Von hier an andere tinte.

Urk. St. Gallen. E. 4. T. 1.

1 Die St. Oswalds capelle wurde durch den dekan Heinrich von Sax an den kleinern („mindern“) turm des münsters, den sogenannten „schulturm" angebaut; s. Vadian's deutsche historische schriften ed. Götzinger I. 243,16 u. 245,30. Ueber die andern im text erwänten kirchlichen stiftungen s. ob. urk. 856.

Wol erhaltenes original bis an die sigel, die gänzlich verschwunden sind.
Die angaben des datums stimmen genau zusammen.

862.

König Heinrich (VII) empfängt von abt Konrad von St. Johann im Turtal die vogtei über sämmtliche besitzungen dises klosters mit ausname eines gefreiten (immunen) bezirks um das kloster selbst und um St. Peterzell.

Nürnberg. 1227. December 20.

Henricus septimus divina favente clementia Romanorum rex et semper augustus universis imperii fidelibus in perpetuum. Licet ex suscepto regni gubernaculo omnibus imperii fidelibus simus debitores ad justiciam exhibendam et ad juris defensionem eorumdem, diligentius tamen viros religiosos oculo benigniori respicere tenemur et eis suisque, ne graventur indebite, pia sollicitudine 5 providere. Hujus itaque rei gratia dilectus fidelis noster Cunradus abbas sancti Johannis in Turtal, certam habens fiduciam super benignitate ac providentia magestatis nostre, ad nostram apud Nurinberc accedebat presentiam et coram testibus subscriptis commisit nobis et ab ipso recepimus advocatiam omnium possessionum") ecclesie et cenobio suo attinentium, ut amodo sub omnimoda tuicione nostra ipsam tenere debeamus; promisimus econtra abbati et omnibus ejus successoribus 10 ac presenti scripto profitemur, quod eandem advocatiam numquam a nobis et imperio alienabimus ratione infeodationis, obligationis vel cujuscumque alienationis, sed loco nostri constituemus ibidem advocatum pro tempore vel viceadvocatum, quousque nostre insederit voluntati. Preterea memoratus abbas quosdam homines sub certis terminis constitutos de nostro consensu excepit, videlicet in valle Clostobil2 et Starchenbah, Eebrochinber(c) et Rotinrisinun, et circa locum et 15 cellam sancti Petri infra tales terminos residentes: Svindin', Dufin, Sterchinbah' et Engilcin bere 10, ita quod homines infra prenotatos terminos ob omni exactione et servitute, quantum ad nos, liberi sint et immunes; et ad prenotata loca tam nos, quam viceadvocatus noster numquam accedemus, nisi predictus abbas vel ejus successor duxerint nos invitandum, ut quicquid ibidem fuerit proclamatum pro causis et necessitatibus dicti monasterii rite peragamus; et quicquid per 20 emendam vel correctionem a dictis hominibus per judicium haberi poterit, media vero pars cedat nobis, reliqua abbati prelibato. Insuper ad instantiam sepedicti abbatis firmiter promisimus, quod a quolibet mansu ejusdem advocatie tam nos, quam viceadvocatus noster nichil amplius, quam mensuram unam avene, que in vulgari dicitur Schefel, et quatuor solidos annuatim exigamus; quicquid

« PreviousContinue »