DE

*CORONA'.

4

b 2

Proxime factum est: Liberalitas praestantissimorum impe- Cap. I. ratorum expungebatur in castris, milites laureati adibant. Quidam illic magis dei miles ceteris constantior fratribus, qui se duobus dominis servire posse praesumpserant, solus libero capite, coronamento in manu otioso, vulgato iam et ista disciplina Christiano, relucebat. Denique singuli designare, eludere eminus,

6

9

7

* INCIPIT LIBER DE CORONA FELICITER. 43. DE CORONA inscriptio est libri in R., in reliquis omnibus tam manu quam typis exaratis DE CORONA MILITIS. Cap. 1. 1. factum est: Liberalitas AR. factum est liberalitate BCDE. liber Gorziensis, Florentinus codex bibliothecae Magliabechianae n. CXXVIII., tres Vaticani apud Pamelium. facta est liberalitas FGH. facta liberalitate lunius. 2. expungebatur AR. expungebantur reliqui. 3. adibant. Quidam AR. Adbibetur quidam B (a m. sec.) EFGH. Magliabechianus. Adhibetur quidem BCD. 4. illici CD. Magliabechianus. 5. servire posse praesumpserant AR. Latinius. servire posse praesumpserat BEFG. servire non posse praesumpserat BoCDH. Magliabechianus, tres Vaticani, prob. Junio. 6. .. gato A. vulgato R. vulgata reliqui et Magliabechianus. 7. Christiano AR. Christianorum reliqui et Magliabechianus. 8. singuli A. Denique singuli omnes reliqui praeter R. in qua Denique abest. 9. et ludere AR. eludere reliqui omnes, Gorziensis, Magliabechianus et tres Vaticani.

a. DE CORONA.] Sic inscribitur hic liber in codice Agobardino, non, ut vulgo, DE CORONA MILITIS. Et veterem manum eo libentius sequimur, quod, etsi ab militis cuiusdam facinore Septimius occasionem scribendi sumpserit, tamen haud solos milites, sed omnem omnino Christianum ab coronae gestamine depellit. (Rig.)

Cap. 1. b. liberalitas praestantissi morum imperatorum] L. Septimii Severi et M. Aurelii Antonini Caracallae. Cf. Ael. Spartiani Sever. cap. 16.,,Liberalitas" est donativum per liberalitatem militibus concessum, ut et congiaria illo vocabulo saepissime significantur in numis veteribus. Cf. interprr. ad Sueton. Octav. cap. 41. Claud. cap. 29. Tac. Hist. I, 20. Spanhem. De Usu et Praest. Num. II, p. 529 sqq. Verbum,,expungere" pro ,,perficere" positum Tertullianeo sermoni

17

19

10 infrendere cominus. Murmur tribuno defertur; "et persona iam ex ordine 12 decesserat. Statim tribunus, Cur, inquit, tam diversus 13 habitus? Negavit ille "sibi cum ceteris licere. Causas expostulatus, Christianus sum, respondit. O militem 15 gloriosum in deo! Suffragia exinde, et res 16 ampliata, et reus ad praefectos. Ibidem gravissimas penulas posuith, 18 relevari auspicatus, speculatoriam morosissimam 20 de pedibus absolvit, terrae "sanctae insistere incipiens, gladium nec dominicae defensioni necessa10. infrendere cominus. Murmur ABCDER. infrendere continuo murmur (infrendere. Continuo murmur. FG.) Divionensis liber ap. Rigallium, et Gorziensis. infrendere comminus in nostrum H., ex tribus Vaticanis. 11. Ut persona Junius. 12. decesserat ACDR. accesserat reliqui et Magliabechianus. abscesserat B. a m. sec. in marg. 13. habitus A. habitu reliqui. 14. sibi cum ceteris AR. cum ceteris sibi reliqui et Magliabechianus. quod ceteris sibi Latinius, prob. Junio. 15. gloriosum in deo AR. in deo gloriosum reliqui et Magliabechianus praeter E. in qua est in deum gloriosum. 16. ampliata AR. apud acta reliqui et Magliabechianus. apud praefectos C. (a m. pr.) et Magliabechianus. 18. relevari ABCDER. et unus Vaticanus, Ciacconius, Iunius. revelari FGH. 19. spiculatoriam (spiculator iam CE.) BCDE. et Magliabechianus, prob. Junio. In B. non eadem sed tamen salis velusta manu margini adscriptum est clavum morosissimum, aut quemadmodum Hildebrando adnotatum est speculator clavum morosissimum. 20. de pedibus AR. pedibus reliqui. 21. sancte BCR. lunius. sanctae reliqui.

f. sibi cum ceteris licere.] sc. corona uti, quod facile cogitatione additur.

g. et res ampliata] Res ampliari dicitur, cuius cognitio in aliud tempus vel ad aliud tribunal reicitur aut remittitur. Itaque rei in iudiciis damnantur, absolvuntur, ampliantur, amburuntnr. Damnati vel absoluti occurrunt passim. Ampliatorum exempla sunt apud Livium XLIII, [2.] ubi de M. Titinio,,Bis ampliatus, tertio absolutus est reus." Ει paullo post de T. Furio, Philo et M. Matieno,,Gravissimis criminibus accusati ambo ampliatique." Ambustorum h. e. eorum qui in discrimen capitis adducti neque damnati neque absoluti sunt, exempla quoque reperiuntur, ut L. Aemilii Pauli apud eundem Livium XXII, [35.] ,,L. Aemiliam Paulum, qui cum M. Livio consul fuerat et damnatione collegae et sua prope ambustus evaserat, infestum plebi, diu ac multum recusantem ad petitionem compellit." Et apud Valerium Maximum [VIII, 1.],,ambustae" duae memorantur, inexplicabili cunctatione, quaestionibus modo translatis, modo dilatis. (Rigalt.) De ampliatione adeas Ascon. ad Cic. Verr. I, 9, 29. Sigon. de Antiquo Iure P. R. II, 22. p. 588 sqq. F. Polleti Hist. For. Rom. (Francof. 1676) p. 394 sqq. B. Brisson. de Form. V, p. 480. h. gravissimas penulas posuit] De penula eiusque usu adesis Beckeri Gallum II, p. 93 sqq.

22. incipientis Bop (m. sec.).

17.

i. speculatoriam morosissimam de pedibus absolvit] Haec pertinent ad caligam militarem praesertimque militis illius, qui inter speculatores militaverat, quae militia erat valde inquieta, morosa et aspera, cum huc illucque cursitando, explorando nuntiandoque vagaretur. (Rigalt.) De speculatoria caliga v. interprr. ad Sueton. Calig. cap. 52. De ipsis speculatoribus, quorum et in inscriptionibus memoria non rara est (cf. Orell. Inscr. Lat. n. 3518.1222. Gruter. Inscr. 160, 7. 520, 5.) adeas Salmas. ad Ael. Spartianum p. 29 sqq., Lips. ad Tacit. Hist. 1, 24., 1. Gothofr. ad legem XVI. Codicis Theodosiani de Cohortalibus, Turneb. Adverss. XXIV, 41. col. 903. et XXVII, 20. col. 1025., Cuiac. Observv. VI, 33. Cf. Appian. B. C. V, 132. De structura verbi,,absolvere" cum,,de“ praepositione prae manu est exemplum Cic. ad Quintum fratrem 11, 16,,Drusus erat de praevaricatione a tribunis aerariis absolutus." Similiter,,exuere" verbum cum,,ab"praepositione struunt Arnob.Adv. Natt.1, 53,,exutus a corpore“ (quod Hildebr. ad eum locum latinum esse negavit) et Firm. Matern. de Err. Prof. Relig. cap.23 ,,a laqueis artus exuit." Adde interprr. ad Macrob. Somn. Scip. I, 1.

k. terrae sanctae insistere incipiens] Nempe cum iam proxime Christum accederet et veniret ad deum, cuius praesentia terram sanctificat. Sic enim Moses

rium reddidit, laurea et de manu deruitTM, et nunc "rufatus 25 sanguinis sui spe", calceatus de evangelii paratura°, succinctus acutiore verbo dei, totus de apostolo armatus et de martyrii 26 candida melius coronatus donativum Christi in carcere expectat. Exinde sententiae super illo, nescio "an Christianorum non enim aliae ethnicorum, ut de abrupto et praecipiti et mori cupido, qui de habitu interrogatus nomini negotium fecerit, solus scilicet fortis inter tot fratres commilitones, solus Christianus. 28 Plane superest, ut etiam martyria recusare meditentur qui prophetias eiusdem spiritus sancti respuerunt. 2 Musitant denique tam bonam et longam sibi pa

30

23. et de manu deruit ego. et de ruit Aq. et (ei B. m. sec.) de manu claruit BCDEGH, et Magliabechianus. et de manu caruit F. Ursinus et lunius. et de manu corruit R. et de manu aruit Wouwerius. laurea et de manu ruit vel lauream et de manu eruit scribendum censebat Rhenanus. 24. rufatus A. Rhenanus. rufatu DE. Magliabechianus. infatu (in B. m. sec. superscr. infula) BC. russatus reliqui et Latinius. 25. sanguine suo FGH. 26. candida melius coro..... App. candida melius coronandus (D?) R. Ursinus. candida melius coronatus BCE. Magliabechianus. Latinius. candida, laurea melius coronatus FGH. Gorziensis. 27. an et Christianorum lunius. 28. plane. Superest distinguit Iunius. 29. musitant AC. mussitant reliqui. mussitent lunius. 30. sibi om. C.

et losue olim iussi fuerunt calceamenta sua ex suis pedibus exuere, Exod. III, 5. losuae V, 15. (lunius.)

1. gladium nec dominicae defensioni necessarium] Evang. Iob. XVIII, 11. Matth. XXVI, 52.

m. deruit] Ita emendatum est pro claruit, quod codd. retinent. Saepenumero enim in libris manu exaratis confunduntur litterae d et cl; quemadmodum, ut unum exemplum proferam, in loco Arnobii Adv. Natt. III, 16. erant qui durino in cod. Paris. legebant pro clurino.

n. rufatus sanguinis sui spe] h. e. sperata martyrii purpura. De tunicis militaribus rufis sive, quod idem est (Gell. N. A. II, 26.), russis adeas Lips. Elect. 1, 25. Ruben. Elect. II, 12. Salmas. ad Scriptt. Hist. Aug. p. 334.

o. calceatus de evangelii paratura] Paul. Ep. ad Eph. VI, 15,,calceati pedes in praeparationem evangelii." De voce paratura, quae frequentissima est apud Tertullianum pro materia vel apparatu interim cf. De Spect. cap. 4,,universa paratura spectaculorum." Valentin. cap. 26,,paratura mundi“ et inprimis Apolog. cap. 47 ubi,,novitiola paratura" novum testamentum opponitur ,,veteri instrumento" librorum sacrorum.

Adv.

p. succinctus acutiore verbo dei] Paul. Ep. ad Ephes. VI, 17,,succincti in veTERTULLIANI OPP. ED. OEHLER. Tom. I.

ritate gladio spiritus, quod est verbum dei."

q. et de martyrii candida melius coronatus] Per candidam nimbum videtur significare qui sanctorum fere capita cingere fingitur. Qui de corona sive diademate explicant, habent unde firment in loco Bedae De Sanctis Serm. XVIII,,Qui coronam in persecutione purpuream pro passione donavit, ipse in pace viventibus pro iustitiae meritis dabit candidam." Candidas martyribus vestes tribuunt Augustin. De Fide Catechum. II, 6,,In isto sanguine sancti martyres stolas suas laverunt, candidas eas fecerunt." Hieronym. Ep. 34,,Et dedicatio ossium martyris candida tibi vestimenta reddiderit."

r. ut de abrupto] h. e. intractabili, praefracto. Ita apud Tacit. Ann. IV, 20 abrupta contumacia est praeceps atque

extrema.

s. eiusdem spiritus sancti respuerunt. Plane fiet ut iam ipsi illi delicatuli Christiani etiam martyria recusent, qui prophetias eiusdem spiritus sancti respuerunt, quo milites Christiani ad haec certamina parantur confirmanturque.

t. Musitant denique] Fortissimi militis huiusce Christiani facinus ab commilitonibus etiam Christianis tamquam imprudentis ac praecipitis et intempe

27

Cap. II.

33

36

35

cem "1 periclitari. Nec dubito quosdam scripturas emigrare", sarcinas expedire, fugae accingi de civitate in civitatem. Nullam enim aliam evangelio memoriam curantˇ. Novi et pastores eorum in pace leones, "in proelio cervos". Sed de quaestionibus confessionum alibi docebimus. At nunc quatinus et illud opponunt: Ubi autem prohibemur coronari? hanc magis localem substantiam causae praesentis aggrediar, ut et qui ex sollicitudine ignorantiae quaerunt instruantur, et qui in defensionem delicti contendunt, 30 revincantur, ipsi vel maxime Christiani laureati, quibus id solum quaestio est, quasi aut nullum aut incertum saltem "haberi possit delictum quod patiatur quaestionem. Nec nullum autem nec incertum hinc interim ostendam.

37

38

Neminem dico fidelium coronam 'capite nosse alias extra tempus temptationis eiusmodi. Omnes ita observant a catechumenis

31. periclitari is (insueti superscr. a m. sec. in B.). Nec BCD. Magliabechianus. 32. quosdam scriptore D. quasdam scripturas H. quosdam secundum scripturas B. a m. sec. 33. evangelio ABCD. Magliabechianus. evangelium B. ex evangelio Bop. a m. sec. evangelii reliqui. 34. et in praelio Magliabechianus. 35. quatinus (quatenus omnes praeter A.) et illud ABCDER. quatenus illud H., ex tribus Vaticanis, et Magliabechianus. quia maxime illud FG. Gorziensis. 36. perhibemur BoC. 37. aggrediar A. 38. in defensionem delicti AR. in defensione... delicti B. in defensione delicti reliqui et Magliabechianus. 39. revincantur.ipsi vel maxime Christiani AR. revincantur ipsius vel maxime Christiani BCDE. revincantur ipsius vel maxime exemplo Christiani FGH. Gorziensis, Magliabechianus, et B. m. sec. quae super delicti adscripsit verba ex exemplo. 40. id solum AR. in solatium reliqui et Magliabechianus. 41. haberi possit R. habere possit A. haberi posset reliqui.

Cap. II. 1. capiti Ursinus. 2. observant cathecumis App. observant cathecumenis 48. observat a catechumenis (chathecumenis C. cathecuminis D.) BCD.

7

C

usque ad confessores et martyres vel negatores. Videris, unde auctoritas moris, de qua nunc maxime quaeritur. Porro cum quaeritur quid observetur, observari interim constat. Ergo nec nullum nec incertum videri potest delictum quod committitur in observationem suo iam nomine vindicandam et satis auctoratam consensus patrocinio. 10 Plane, ut ratio quaerenda sit, sed salva observatione, nec in destructionem eius, sed in aedificationem potius, quo magis observes, cum fueris etiam de ratione securus. Quale est autem, "ut tunc quis in quaestionem provocet observationem, cum ab ea excidit? et tunc requirat, unde habuerit observationem, cum ab ea 12 desiit? quando, etsi ideo velit videri ad quaestionem vocare, 13 uti ostendat se non deliquisse in "observationis destitutione, 15 nihilominus deliquisse 16 eum constet retro in observationis praesumptione. Si enim non deliquit hodie suscepta corona, "deliquit aliquando recusata. Et ideo non ad eos erit iste tractatus quibus non competit quaestio, sed ad illos qui studio discendi non quaestionem deferunt, sed consultationem. Nam et

3. Videris AR. Viderint reliqui. 4. nunc maxime AC (a m. sec.) R. quam maxime Gorziensis. cum maxime reliqui et Magliabechianus. 5. quaeritur. Porro cum quaeritur, quid observetur, observari interim constat ego. quaeritur quid observari li....... stat Aq. quaeritur. porro cum quaeritur observari in stat 48. quaeritur. Porro cum quaeritur, cur quid observetur, observari interim constat (constet BoC.) reliqui omnes. 6. nec ullum BCD. 7. quum committitur E. 8. suo nomini Latinius. suo iam nomini Iunius. 9. vindicandum B, et Magliabechianus. 10. Plane ut ABCDER. Plane, sic tamen ut FGH. Gorziensis. 11. ut nunc D. 12. desciit Hildebrandus. 13. uti A. ut reliqui. 14. observationis distinctione D. 15. nihilhominus A. 16. eum constat B. cum constet C. 17. deliquid 4ẞ.

ubi quae statim sequuntur verba,,viderint qui per capillos odorantur" voc. naribus pro dativo sumere vix admittunt, ita hic paulo audacius,,coronam capite nosse" ponere sibi indulsit. Itaque non opus erat emendatione capiti.

b. quaeritur, quid observetur] Auctoritate Agobardini libri delevi voculam

cur,
cuius vice hic fungitur quid.
Illa aut magistro alicui deputanda aut
ex finali praecedentis vocabuli quaeri-
tur syllaba accrevisse censenda vide-
tor. Particula porro h. 1. significat at
enim ut admodum frequenter in libris
Tertulliani. Ita Ad Natt. II, 3,,Igi-
tur nisi animalia, non mobilia per
se. Porro allegans quid non appareat,
ostendit quid quaesisse debuerat." Cf.
ibid. II, 4,,Porro eos ille" sqq. 11, 5
,,Porro si ista sentiuntur" sqq. Plura
exempla alibi proferam.

c. auctoratam] H. e. auctoritate fir

matam. Auctorari deponens eo significatu positum reperitur apud Pompon. Dig. XXVI, 8, 4,,Si tutor auctoretur, cui administratio tutelae concessa non est, id ratum a praetore haberi non debet.", et apud Ulpian. Dig. XXVII, 6, 9,,Dandam actionem adversus eum, qui dolo malo adhibuit, ut alius auctoraretur inscius.", activum contra in Praecepto Chlodovei 1, regis Franc. ann. CCCCXCVI. inter Instrum. tom. III. novae Gall. Christ. (Brequin. num. 2. ann. CCCCXCVII.),,Et ut hoc praeceptum firmius habeatur manus nostrae signaculo subter illud decrevimus roborare, ac signo crucis, quo sacramur, autoravimus,' h. e. ratum fecimus.

66

d. cum ab ea desiit?] Rescripsissem desciil cum Hildebrando, pro desiit, quod codices praebent, nisi tueretur Prudent. Peristeph. XI, 63,,lam, tortor, ab unco Desine."